We zullen nooit van elke jongere een gepassioneerd lezer maken, zegt emeritus hoogleraar Johan Van Iseghem (KU Leuven). ‘Maar we zijn het als maatschappij wel verplicht hen met literatuur te laten kennismaken.’
Is aanzetten tot leeslust geen manier van intellectuelen om zich af te zetten tegen minder elitaire mensen, die in hun vrije tijd misschien liever sporten of naar een vereniging gaan? (Pat van Beirs, Gent)
Johan Van Iseghem: Sport en het verenigingsleven zijn ook belangrijke waarden in onze samenleving, maar ze hoeven lezen niet uit te sluiten. Ik vrees dat er vandaag een ander spanningsveld speelt, vooral bij jongeren. De nieuwe media zijn bij sommigen onder hen zo prominent aanwezig, dat er geen tijd of motivatie overblijft. Niet om te lezen, maar soms ook niet voor andere activiteiten. Als we overtuigd zijn van de waarde van lezen, hebben we als onderwijs en maatschappij een verantwoordelijkheid: jongeren ermee laten kennismaken, op school aan hun motivatie werken en als het nodig is zelfs een bepaalde verplichting inbouwen. Leerlingen die lichaamsbeweging overbodig vinden, worden toch ook niet vrijgesteld?
Zou filosoferen met kinderen en jongeren een middel kunnen zijn om het lezen aan te wakkeren? (Goedele De Swaef, Evergem)
Van Iseghem: Filosoferen kan, maar ook literaire teksten kun je samen lezen en actief bespreken. Dat werkt inderdaad stimulerend, al wordt het misschien te weinig gedaan. Veel leerkrachten zijn geneigd om zelf allerlei literaire achtergronden, stilistische beschouwingen en tekstverklaringen te geven. En die zijn zeker belangrijk. Maar het is ook cruciaal om stil te staan bij de spontane ervaringen en reflecties van jonge lezers. Enkele zorgvuldig gekozen literaire teksten waarbij de klas zich betrokken voelt, zullen die jonge lezers meer van het lezen overtuigen dan een stapel boeken die ze tegen hun zin moeten ‘doorslikken’.
Moeten we ons in het onderwijs beperken tot de canonteksten, of kunnen we ook actuelere boeken kiezen? En hebben die dan wel dezelfde vormende waarde? (Jan Uyttendaele, Turnhout)
Van Iseghem: Volgens de Koninklijke Academie voor Nederlandse Taal- en Letterkunde is de canon een ‘menukaart die de smaak van vandaag toetst aan de literaire keuken van ons verleden’, dus geen verplichte boekenlijst. En ja, ook buiten de canon is er uiteraard meer dan voldoende waardevol materiaal te vinden. Misschien moeten we oud en nieuw juist vaker tegenover elkaar plaatsen.
Het is cruciaal om stil te staan bij de spontane ervaringen en reflecties van jonge lezers
Onze jeugd leest steeds minder. Is het dan wel verstandig om een uur Nederlands te schrappen ten voordele van het nieuwe vak ‘mens en maatschappij’, zoals Lieven Boeve, de topman van het katholiek onderwijs, voorstelt? (Erik Andries, Antwerpen)
Van Iseghem: Ik heb het zeer moeilijk met die beslissing, ook principieel. Dat stukje Nederlands moet voortaan geïntegreerd worden in het nieuwe vak, zo klinkt het. Maar kan men dan niet beter een aantal elementen van ‘mens en maatschappij’ integreren en expliciteren, bijvoorbeeld binnen de vakken Nederlands, godsdienst en geschiedenis? De specifieke eindtermen voor moderne talen zijn daarover trouwens vrij ambitieus. Bovendien ben ik ervan overtuigd dat talloze leraren Nederlands véél bijbrengen over mens en maatschappij in de gesprekken met de klas en in de teksten die ze samen lezen.
VRAAG VAN DE WEEK:
Zijn luisterboeken evenwaardig aan het lezen van hetzelfde boek? (Saskia Mercelis, Boom)
Van Iseghem: Literaire vorming en een specifieke waardeopvoeding kun je ook meegeven met een luisterboek. Maar daarnaast is er ook nog een stuk ‘leesonderwijs’: technisch lezen, structuren herkennen enzovoort. Dat kun je met luisterboeken niet bereiken. Maar daarom schiet ik ze nog niet af: een goede voorlezer kan wonderen doen met een tekst en kan de literaire kwaliteiten soms beter laten doorklinken dan de ‘inwendige stem’ van een niet zo gevorderde lezer. Mijn eigen liefde voor literatuur heeft veel te maken met de hoorspelen die ik als kind thuis op de radio beluisterde. Ik ken ook drukbezette mensen die voor zichzelf wat extra literaire uurtjes creëren met een luisterboek in de auto. Als literaire ervaring is dat dus zeker waardevol. Maar ‘echt lezen’ is het niet.
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier
