Een staking organiseren, hoe doe je dat?

© Belga
Trui Engels
Trui Engels Journalist Knack

Een staking bij het spoor lijkt opnieuw onafwendbaar. De aanzegging die de socialistische bond deed, maakt een staking van een week mogelijk. De Franstalige vleugel diende bovendien een aanzegging in voor een eventuele tweede week. Maar hoe werkt zo’n aanzegging eigenlijk?

Na bijna een volledige week het werk te hebben neergelegd, dienden de vakbonden bij de NMBS onlangs een nieuwe stakingsaanzegging van een week in, niet veel later gevolgd door nog een extra aanzegging van zeven dagen. De verlenging van de aanzegging was nodig ‘om de wettelijke procedure te respecteren’, legde Michel Abdissi van de Franstalige socialistische spoorbond CGSP uit.

Maar hoe werkt zo’n stakingsaanzegging eigenlijk? Professor arbeidsrecht Patrick Humblet van de Universiteit Gent legt ons de spelregels uit: ‘De situatie bij de NMBS is erg atypisch. Zij vormt eigenlijk een uitzondering op een uitzondering.’

Waarom is het nodig om op voorhand een stakingsaanzegging in te dienen?

De Prestatiewet bepaalt dat prestaties van algemeen belang ook tijdens een werkonderbreking moeten worden uitgevoerd.

Patrick Humblet: ‘Een stakingsaanzegging heeft als doel om de tegenpartij, de werkgever, de kans te geven om het nodige te doen en zich te kunnen voorbereiden op de gevolgen van de staking. Bij de NMBS moet zo’n stakingsaanzegging bijvoorbeeld tien werkdagen op voorhand gebeuren, maar dat is niet overal zo.

Er zijn namelijk grote verschillen tussen de particuliere sector en de publieke sector. In het eerste geval gelden geen uniforme regels: stakingen worden er vaak in een collectieve arbeidsovereenkomst (CAO) geregeld terwijl de publieke sector niet met CAO’s maar met een zogenaamd stakingsprotocol werkt. En die verschilt dan ook weer al naargelang het “soort” ambtenaren, want dé publieke sector bestaat niet. Zo heb je de federale, de Vlaamse, de Waalse en de Brusselse ambtenaren, maar ook militairen, de politie, het personeel bij het spoor, enz .. Elk hebben ze hun eigen stakingsprotocollen met eigen regels en procedures voor het indienen van een stakingsaanzegging.’

‘Een stakingsprotocol wordt in feite eenzijdig opgelegd door de overheid en kan soms juridische gevolgen hebben. Zo is er het geval van een personeelslid bij de NMBS die enkele jaren geleden een tuchtstraf kreeg opgelegd wegens zijn deelname aan een werkonderbreking die door de raad van bestuur onregelmatig werd bevonden, omdat ze niet volgens de voorwaarden van het stakingsprotocol tot stand was gekomen. Het personeelslid vocht de sanctie bij de Raad van State aan maar kreeg nul op het rekest. De Raad oordeelde dat het stakingsprotocol moet worden nageleefd.’

Kan een stakingsaanzegging geweigerd worden?

Humblet: ‘Nee, een stakingsaanzegging is een eenzijdige handeling. Het recht om te staken is immers opgenomen in artikel zes van het Europees Sociaal Handvest als sociaal grondrecht. Achteraf kan er bijvoorbeeld wel een toetsing uitgevoerd worden.

Stel dat de luchtverkeersleiders een prikactie organiseren en een vliegtuig niet laten landen; als hierdoor een menselijk orgaan niet op tijd bij de patiënt raakt en deze overlijdt, dan zou dit gevolgen kunnen hebben. De rechter zal dan het stakingsrecht afwegen tegen het recht op fysieke integriteit van de patiënt en waarschijnlijk zal dit laatste recht primeren op het eerste.’

Wie mag een stakingsaanzegging indienen? Moet je daarvoor lid zijn van een vakbond?

Humblet: ‘Bij de NMBS kunnen enkel de erkende en de aangenomen syndicale organisaties een stakingsaanzegging indienen. Dit is als het ware een uitzondering op een uitzondering.

In principe kan iedereen in België, in tegenstelling tot in sommige andere Europese landen, het werk neerleggen. Daarvoor hoeft bijvoorbeeld in de privésector niet altijd een stakingsaanzegging worden ingediend. Wel bestaat in die sector de wet ‘prestaties van algemeen belang in vredestijd’, in de volksmond de Prestatiewet genoemd, die dateert uit 1948.

Die wet bepaalt dat prestaties van algemeen belang ook tijdens een werkonderbreking moeten worden uitgevoerd. Neem het voorbeeld van een staking van de havenarbeiders. Zij zullen tijdens een staking bepaalde prestaties, zoals het uitladen van een schip met levend vee, wel nog laten doorgaan zodat de dieren niet sterven. Het is trouwens ondenkbaar dat vakbonden in de particuliere sector de Prestatiewet niet zouden naleven omdat die wet ook niet verhindert dat er druk wordt uitgeoefend op de werkgever.’

‘Bij de NMBS zou een Prestatiewet er bijvoorbeeld op neer komen dat de laatste treinen van de dag nog op hun bestemming aankomen voor de staking begint, zodanig dat mensen thuis kunnen raken. Dat is echter niet hetzelfde als een minimale dienstverlening. Het verschil met de minimale dienstverlening is dan weer dat men dan prestaties levert die een opbrengst opleveren, zoals het garanderen van één trein per uur.’

Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier

Partner Content