‘Een krachtig Europees signaal aan Saudi-Arabië is nu meer dan ooit nodig’

‘Hoe kunnen we nu wapens blijven toevertrouwen aan een land dat manifest elk fundamenteel recht schendt’, schrijft Europees parlementslid Hilde Vautmans (Open VLD).

Sinds Kroonprins Mohammad Bin Salman de plak zwaait in Saudi-Arabië, leek de situatie in het land (voor sommigen dan toch) te verbeteren. De internationale gemeenschap juichte de toelating voor vrouwen om met de auto te rijden en naar cinema te gaan alleen maar toe. De invloed van de hoge geestelijken zou aan banden worden gelegd en fraude aangepakt. Bovendien leek het Saudi-Arabië zijn focus op olie te verleggen naar technologische innovatie en probeerde het de juiste investeerders aan te trekken met grandioze evenementen. Een land in vooruitgang zou men denken.

Alleen schuilt er achter deze zogezegde rozegeur en manenschijn een andere werkelijkheid. Mensenrechten worden met de voeten getreden en kritische stemmen zoals vrouwenrechtenactivisten en journalisten worden op systematische wijze monddood gemaakt. In 2017 werden er maar liefst 146 executies uitgevoerd, en Saudi-Arabië houdt zich niet in om ook rijkelijk het religieus extremisme in Europa en ver daarbuiten te voeden. En als kers op de taart duwt het ook Jemen verder in een regelrechte impasse, waar reeds meer dan 16.000 doden vielen en 8,4 miljoen burgers in hongersnood verkeren.

Maar het was niet om deze feiten dat Mohammad Bin Salman afgelopen week echt in opspraak kwam. Het was de verdachte verdwijning van Jamal Khashoggi, een journalist bij de Washington Post en resident in de VS, die de Kroonprins echt in nauwe schoentjes heeft gebracht. Nietsvermoedend wandelde Khashoggi op 2 oktober het Saudische consulaat in Turkije binnen. Dagen later bleek hij spoorloos, maar al snel werd het voor de Turkse autoriteiten duidelijk dat er zich terplekke een drama heeft afgespeeld. De journalist zou zijn gemarteld, vermoord en gedumpt.

Daags na de onthullingen werd vanuit verschillende hoeken verbolgen gereageerd. Het Verenigd Koninkrijk, Frankrijk en Duitsland eisen duidelijkheid van Saudi-Arabië, maar de meeste partijen, net zoals de Amerikaanse president Donald Trump wachten het onderzoek af om pas daarna de volgende stappen te ondernemen.

Begrijp me niet verkeerd, het is goed dat Saudi-Arabië eindelijk opnieuw op de agenda staat en dat het masker van de zogenaamde hervormingsgezinde kroonprins stilaan afvalt. Maar deze reacties hebben wel veel te lang op zich laten wachten. Het is uiterst belangrijk dat er zo snel mogelijk een gestructureerde dialoog komt met Saudi-Arabië over mensenrechten, fundamentele vrijheden en hun rol in de regio. Daarenboven pleiten we al veel langer voor sancties zoals een wapenembargo tegen Saudi-Arabië. Die moeten er nu ook echt komen. Want hoe kunnen we nu wapens blijven toevertrouwen aan een land dat manifest elk fundamenteel recht schendt?

In de EU zijn de regels voor de controle op de wapenuitvoer duidelijk. Concreet moeten de lidstaten acht criteria aftoetsen bij hun beslissingen over wapenuitvoervergunningen. Eén ervan behelst het eerbiedigen van de mensenrechten en internationaal humanitair recht in het land van bestemming. Ondanks het feit dat de uitvoer naar Saudi-Arabië in strijd is met verschillende van de criteria, worden de meeste vergunningsaanvragen voor uitvoer naar Saudi-Arabië ingewilligd, ook voor oorlogsschepen die gebruikt worden om de zeeblokkade tegen Jemen te handhaven en die dus de humanitaire situatie aldaar verslechteren.

Dat deze beslissingen van een uiterst grote hypocrisie getuigen, is duidelijk. Wij, Europeanen geven miljoenen uit voor humanitaire hulp aan Jemen maar maken het tegelijk mogelijk voor partijen in het conflict om de hulp te blokkeren. Bovendien zijn we er, net zoals Donald Trump, als de kippen bij om Iran op de vingers te tikken, maar wanneer het gaat over Saudi-Arabië blijft het oorverdovend stil. Daar moet nu verandering komen, er mag geen plaats zijn voor dubbelzinnigheid en zoals de voorzitter van de Europese Raad, Donald Tusk, zegt moeten alle details van de moord aan het licht komen.

Maar beslissingen zoals een Europees wapenembargo of sancties zouden natuurlijk veel sneller en efficiënter genomen kunnen worden indien we de unanimiteitsregel in Europa eindelijk achterwege zouden laten. De verklaring die na de vergadering tussen Hoge Vertegenwoordiger, Federica Mogherini en ministers van Buitenlandse Zaken was op zijn minst zwak te noemen. Alleen is zo’n reactie natuurlijk te verwachten als je weet dat Mevrouw Mogherini eerst een akkoord moet krijgen van alle 28 lidstaten voordat ze een standpunt kan innemen.

Je houdt het toch niet voor mogelijk dat wij met zo’n log systeem een sterk Europees buitenlandsbeleid moeten uitbouwen en dat zij het op deze manier moet gaan uitdragen? Deze dramatische gebeurtenissen tonen nogmaals aan dat dit systeem niet werkt.

Saudi-Arabië is het land van de olie. Er mogen dan wel economische belangen spelen, we kunnen het ons niet permitteren om voor de zoveelste keer weg te kijken. Het stopzetten van de betrekkingen is geen oplossing, maar een wapenembargo en sancties in combinatie met een gestructureerde dialoog hopelijk wel. Een krachtig Europees signaal aan Saudi-Arabië is nu meer dan ooit nodig. Beter laat dan nooit.