‘Draag zorg voor mantelzorgers’

‘Mantelzorgers maken moedige keuzes en verdienen hierbij de best mogelijke ondersteuning’ De Gezinsbond gelooft dat daar nog heel wat verbeteringen en inspanningen voor nodig zijn.

De politieke en maatschappelijke aandacht voor mantelzorg piekt. In de nasleep van de Coronacrisis lijkt het eindelijk door te dringen, mantelzorgers zijn onmisbaar in de zorg. Bovendien groeit het besef dat iedereen te maken kan krijgen met een bijzondere en onverwachte zorgsituatie in zijn nabije omgeving. Zowel federaal minister Sophie Wilmès als schepen van Gent Elke Decruyenaere zetten beiden een stap terug om zorg op te nemen voor een gezins- of familielid en ook Vlaams parlementslid Elke Sleurs zette vorig jaar haar carrière op pauze voor haar dementerende ouders.

Mantelzorgverlof als eerste stap

De federale mantelzorgwet – die eind 2021 werd geëvalueerd – zorgt voor een formele erkenning van mantelzorg en is een symbolische stap in de waardering voor het dagelijkse werk van de vele mantelzorgers. Zo verlaagt de wet de drempel tot hulp en maakt ze de registratie en detectie van mantelzorgers mogelijk. Maar spijtig genoeg is die erkenning louter formeel. Voorlopig is er slechts één concreet sociale recht aan verbonden, namelijk het mantelzorgverlof waarvan bovendien enkel de economisch actieve mantelzorger profiteert. En dat is te weinig, want mantelzorgers vind je in alle leeftijdsgroepen terug. Jonge mantelzorgers vallen hier jammer genoeg en onterecht uit de boot.

Nieuw Vlaams Mantelzorgplan

Begin 2022 mochten we, weliswaar met anderhalf jaar vertraging, ook het nieuwe Vlaams mantelzorgplan 2022-2024 verwelkomen. Herkennen, erkennen en ondersteunen zijn opnieuw de grote strategische doelstellingen. Maar de Gezinsbond blijft wel op zijn honger zitten bij het zien van het resultaat. De signalen uit de gezamenlijke evaluatie en het opmaaktraject worden amper of niet opgepikt in het Nieuw Vlaams Mantelzorgplan. De bestaande expertise van het veld wordt weinig gehonoreerd en de acties in het nieuwe plan behoeven nog verdere concretisering, zo staat er letterlijk te lezen. Het mantelzorgplan bevat bijgevolg weinig tot geen concrete acties die direct de broodnodige ondersteuning bieden in het leven van mantelzorgers. Maar van een plan dat geen geld mag kosten, mogen we misschien ook niets meer verwachten?

Samenwerken met onderwijs ten behoeve van jonge mantelzorgers, het voorzien van psychologische begeleiding voor àlle mantelzorgers en de aandacht voor toegankelijke verlofstelsels zijn hoopgevende elementen. Alhoewel ook hier de concrete stappen tot structureel overleg met andere departementen of de federale overheid ontbreken. Het is maar te hopen dat dit geen dode letter blijft. De oprichting van een nieuw monitoringcomité is dan weer een vreemde demarche voor een overheid die “meer middelen wil investeren in mensen in plaats van in structuren”.

Met applaus koop je ook als mantelzorger niets

Herkenning en erkenning is natuurlijk belangrijk, maar met applaus alleen koop je ook als mantelzorger niets. Hoogtijd om mantelzorgers daadwerkelijke ondersteuning te bieden waar ze recht op hebben. Naast het mantelzorgverlof moet het huidige statuut meer sociaalrechtelijke voordelen bieden aan alle mantelzorgers. Denk hierbij aan meer en flexibelere verlofmogelijkheden en het verwerven van pensioenrechten voor mantelzorgers die in de leeftijdsgroep 25-65 jaar vallen, aan gratis eerstelijnspsychologische zorg voor jonge mantelzorgers die nog niet werken en aan een pensioenbonus voor 65-plussers die niet meer werken.

Naast deze federale ingrepen kan en moet ook Vlaanderen een ondersteunende rol opnemen door aanvullend op de onderbrekingsuitkeringen voor mantelzorgverlof steeds een aanmoedigingspremie uit te betalen om alle mantelzorgers de broodnodige financiële ademruimte te geven en zo de kans te bieden om mantelzorg op te nemen. Het beleid moet beter op elkaar afgestemd zijn via structureel overleg tussen de verschillende beleidsniveaus.

Neen aan de wachtlijsten

Ook verwacht de Gezinsbond dat Vlaanderen verder investeert in zijn zorgaanbod voor mensen met een zorgnood. Wachtlijsten voor zorg en ondersteuning moeten immers verdwijnen want enkel zorggarantie maakt dat mantelzorgers, als dit nodig is en ze dit wensen, de zorg uit handen kunnen geven aan professionals. Op de dag van de Mantelzorger zetten we mantelzorgers graag en terecht in de bloemetjes, maar zij verdienen vooral meer en betere ondersteuning. Het is een uitdaging voor alle beleidsniveaus om onderling afspraken te maken en de nodige investeringen te doen.

Een zorgsituatie plan je niet, het overvalt je meestal. Toch zou mantelzorg altijd een vrijwillige en positieve keuze moeten zijn: voor de mantelzorger én de persoon die zorg nodig heeft.  Een keuze die je maakt vanuit je eigen unieke gezinssituatie, met het welzijn van elk familielid voor ogen. En waarbij het zorgend gezin kan rekenen op de juiste erkenning en ondersteuning.