‘Dit ruikt naar misbruik van heersende politieke tendensen’

VRT-CEO Paul Lembrechts © Belga
Jeroen de Preter

In een gelekte mail aan de onderhandelaars voor de Vlaamse regering vraagt VRT-topman Paul Lembrechts meer dan 30 miljoen euro extra. Tegelijk geeft Lembrechts aan dat de VRT een partner is als het gaat over versterking van de Vlaamse identiteit. ‘Dit is not done’, reageert Bart Caron, afscheidnemend voorzitter van de Commissie Media (Groen).

Dat politici van de N-VA en, vooral, het Vlaams Belang, op gespannen voet leven met de openbare omroep is geen nieuws. Iets van die spanning klonk ook door in de veelbesproken startnota van Bart De Wever. ‘De VRT’, luidt het daar, ‘moet meer dan ooit focussen op het versterken van de Vlaamse identiteit en haar representativiteit ten aanzien van het ideologische landschap in Vlaanderen.’

De boodschap lijkt aangekomen bij VRT-topman Paul Lembrechts. In een e-mail aan de onderhandelaars, die uitlekte in de krant De Tijd, liet hij onlangs weten dat de VRT ‘de Vlaamse identiteit in al haar verscheidenheid’ uitdraagt. De openbare omroep heet verder een ‘fundament voor het Vlaams erfgoed’ en een promotor van Vlaamse muziek.

‘In feite is die mail not done‘, zegt afscheidnemend Groen-parlementslid Bart Caron. ‘De openbare omroep moet onafhankelijk zijn, en niet meestappen in de retoriek van een startnota, geschreven voor één politieke partij. Het ruikt een beetje naar misbruik van heersende politieke tendensen. Tegelijk kan ik het, vanuit Lembrechts’ standpunt, ook wel begrijpen. De brief is ook best wel leep.

‘Mag de overheid mee bepalen u003cemu003ewelkeu003c/emu003e series en u003cemu003ewelkeu003c/emu003e muziek de Vlaamse identiteit uitdragen?’

Hoe bedoelt u?

Caron: Lembrechts speelt handig in op de hekel die de N-VA en de Open VLD, twee van de drie meerderheidspartijen, aan de openbare omroep hebben. Die partijen vinden dat de VRT te weinig dienstbaar is aan hun rechtse ideeën. De afgelopen tien jaar is de VRT-dotatie systematisch afgebouwd. Het personeelsbestand is in dertien jaar tijd van bijna 3000 naar bijna 2000 gedaald. Het inkrimpen van de overheidsdotatie heeft ook gevolgen voor de fictie die er wordt geproduceerd. Die fictie zet niet alleen de norm voor de andere zenders, ze weerspiegelt, op een eigentijdse manier, ook de Vlaamse identiteit. Door daarop te wijzen speelt Lembrechts – even slim als opportunistisch – in op het discours van De Wevers startnota. De vraag is dan of de diverse, meerlagige identiteit die de Vlaamse fictie in veel gevallen toch wel weerspiegelt, de identiteit is die De Wever in canons wil betonneren. Het echte gevecht zal gaan over de vraag wat die Vlaamse identiteit precies is, en – niet het minst – wie dat bepaalt. Mag de overheid mee bepalen welke series en welke muziek de Vlaamse identiteit uitdragen, of blijft de autonomie in de programmakeuzes verzekerd? Op dit ogenblik houdt de overheid nog afstand, maar je voelt de druk wel toenemen.

Door het verkiezingsresultaat van 26 mei mag het Vlaams Belang twee leden afvaardigen in de raad van bestuur van de VRT. De partij noemt het ‘een uitgelezen kans om de vooringenomenheid bij sommige VRT-programma’s van binnenuit aan te klagen’.

Caron: De raad van bestuur mag mee waken over de strategische keuzes, maar heeft geen grote impact op programmaschema’s of de inhoudelijke keuzes. Je mag ervan uitgaan dat ze druk zullen uitoefenen, maar ik maak me daar voorlopig geen grote zorgen over. Het mediadecreet en de beheersovereenkomst beschermen de autonomie. Ik denk niet dat politici erin zullen slagen om de redactiekeuzes rechtstreeks te beïnvloeden.

Onrechtstreeks wel?

Caron: Uiteraard wel. Maar daar heb je de raad van bestuur niet voor nodig. Je kunt ook druk uitoefenen door, bijvoorbeeld via sociale media, journalisten of programma’s zwart te maken. Ook die druk zal nog toenemen, vrees ik.

‘Zo veel is er niet voor nodig om te verzeilen in Roemeense, Poolse of Bulgaarse toestanden, waar openbare omroepen propaganda-instrumenten zijn geworden.’

U pleitte in 2006 al voor een depolitisering van de raad van bestuur van de VRT. Sindsdien is de politisering alleen maar toegenomen. Om maar één voorbeeld te noemen: sinds 2017 zit Philippe Beinaerts, de kabinetschef van De Wever, in de Raad.

Caron: Ik vind dat ongezond. Het wijst op een zekere bemoeizucht, en een zeker onvermogen om met de autonomie van de VRT om te gaan. De VRT is er tot dusver altijd in geslaagd om die autonomie te bewaren. Toch zou ik het toejuichen mochten alle politici uit de raad van bestuur verdwijnen. In Nederland en Groot-Brittannië worden de raden van bestuur uitsluitend door onafhankelijke deskundigen bevolkt. Dat is gezond, want zo veel is er niet voor nodig om te verzeilen in Roemeense, Poolse of Bulgaarse toestanden. Daar zijn de openbare omroepen echte propaganda-instrumenten geworden. Vandaag bemoeien onze politici zich alleen met de aanstelling van de gedelegeerd bestuurder en de leden van de raad van bestuur. Maar in een volgende stap kunnen die partijen misschien ook gaan bepalen wie er in het directiecomité mag zitten. Op die manier druppelt de politieke invloed via het personeelsbeleid binnen. Het zijn al die sluipende mechanismes samen die een bedreiging vormen voor de onafhankelijkheid van een openbare omroep.

Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier

Partner Content