‘De verzieking van de partijpoltiek zit in alle geledingen van ons systeem: wie doet daar wat aan?’

Gewezen strafrechter Walter De Smedt vergelijkt de veelbesproken dading over de vervuilde grond in Zwijndrecht met de problemen rond de afkoopwet. ‘Geef de burger de openbaarheid waar hij recht op heeft.’

Reeds in 2017 wist iedereen van de bij het beleid betrokken instanties dat er zware verontreiniging was: de Vlaamse Afvalstoffenmaatschappij OVAM, 3M, maar ook de Vlaamse Milieumaatschappij, de raad van bestuur met daarin de afgevaardigden van de Vlaamse regering, nagenoeg alle leden van de toenmalige Vlaamse regering, maar ook Antwerps burgemeester Bart de Wever (N-VA) en verschillende Antwerpse schepenen kregen de info uit het rapport” (DM 17 juni 2021). Waarover kan dan nog een parlementaire onderzoekscommissie gaan?

Een parlementaire onderzoekscommissie heeft een dubbel doel: het toetsen van de ministeriële verantwoordelijkheid en het voorbereiden van te nemen maatregelen om aan de vastgestelde disfuncties te verhelpen. Zoals dat ook met een gerechtelijk onderzoek het geval is moet daarvoor eerst de waarheid omtrent de feiten gekend zijn. Het verschil tussen beide ligt in de wijze van sanctionering: ontslag van de minister in het eerste en bestraffing van de daders in het tweede.

Wat Parlementaire onderzoekscommissies zijn weten wij intussen wel. Telkens er een schandaal uitkwam werd er één, zowel een federaal als een gewestelijk, opgericht. Ingevolge het eerste, dat over de Bende van Nijvel, werd de onderzoeksbevoegdheid van het Parlement zelfs gevoelig versterkt door de oprichting van Vaste Comités van Toezicht. Vraag is wat dat allemaal heeft veranderd. Wat weten wij nu meer over de moordaanslagen op achtentwintig slachtoffers, welke beleidsmaatregelen werden er genomen om de door de Kazachgate aangetoonde ontwrichting van de drie machten te herstellen, wat gebeurt er intussen met Publifin, waarom is er in het Arco-schandaal nog steeds geen oplossing?

De vaststelling dat al die onderzoeken wel meerdere en ernstige “disfuncties” hebben aangetoond maar de politieke besluitvorming weinig of niets heeft opgebracht kan niet worden ontkend. Daardoor komt de vraag naar het doel en het nut van al deze onderzoeken naar voren. Is er in het politiek beleid een welgemeende wil om de problemen aan te pakken of hebben deze onderzoeken enkel tot doel de terechte misnoegdheid van de burger te bedaren?

In een interview in Knack geeft milieuexpert Pieter Leroy een passend antwoord op de vraag wat het voor de PFOS-vervuiling kan betekenen: ‘We hebben geen onderzoekscommissie nodig die alleen dit ene geval onderzoekt. Van zo’n onderzoek kennen we de uitkomst. Het zal gaan over de vraag of Jantje of Mieke een ernstige fout heeft gemaakt. De conclusie zal zijn dat het te maken heeft met verkokering van beleid, met vriendjespolitiek, een kabinet dat de inconvenient truth niet wilde horen, enzovoort. Desnoods is dat allemaal een zaak voor de rechter, daar heb je geen commissie voor nodig.’ Het is het juiste antwoord van Pieter Leroy. ‘De Vlaamse regering is ziek van de partijpolitiek’, zo vat hij het samen. Maar dat geldt voor ons gehele politieke bestel, zowel het Vlaamse als het federale.

De voornaamste vraag die alle onderzoeken overstijgt is dan wat er aan deze “verzieking” kan gedaan worden. Voorliggend dossier geeft aan waar de oorzaak ligt. Over de vervuiling werd een “dading” gemaakt en dit gebeurde buiten het principe van de openbaarheid van bestuur, in het geheim. Dat is nu de veralgemeende wijze geworden waardoor het beleid problemen tracht op te lossen. Als er wat misloopt wordt daar een “schikking” over gemaakt en omdat deze veelal onbehoorlijk is wordt de inhoud ervan voor de burger geheim gehouden. Deze “ziekte” is dermate in het beleid doorgedrongen dat deze wijze van afhandeling zelfs in het strafrecht zijn weg vond: de “afkoopwet” is niets meer dan dat.

Iedereen weet wat er moet veranderen: hou op met het maken van schikkingen die enkel tot doel hebben de waarheid te verdraaien en de verantwoordelijkheid van de betrokken instanties of personen te ontlopen en geef de burger de openbaarheid waar hij recht op heeft. En zorg er voor dat als Jantje of Mieke een ernstige fout heeft gemaakt er ook een gepaste sanctie voor komt. Het vaccin tegen deze virus is gekend. Wie doet er wat aan deze pandemie?