‘De toekomst van de gevangenis ligt buiten de gevangenis’

Ons eeuwenoude antwoord van vrijheidsberoving op normoverschrijdend gedrag werkt niet, schrijft Céline Van Den Abeele (Jong Groen). ‘De toekomst van de gevangenis ligt buiten de gevangenis: in detentiehuizen.’

57,6 procent van de ex-gedetineerden recidiveert, zo bleek uit een eerste grootschalige studie over recidivecijfers in België. Met andere woorden: ons eeuwenoude antwoord van vrijheidsberoving op normoverschrijdend gedrag werkt niet. Het maakt onze samenleving niet veiliger, maar zorgt daarentegen juist voor meer criminaliteit. Jong Groen pleit voor kleinschalige detentiehuizen als alternatief.

Detentiehuizen, een project uitgedragen door onder andere gevangenisdirecteur Hans Claus, is de toekomst voor de traditionele, megalomane gevangenissen. In detentiehuizen wonen 10 tot 30 gevangenen samen in leefgroepen. Afhankelijk van hun strafmaat kunnen deze detentiehuizen open, halfopen of gesloten zijn.

Er zijn verschillende goede redenen om met detentiehuizen te werken.

Ten eerste toont deze nieuwe studie aan dat ons huidig strafuitvoeringssysteem zijn doel voorbijschiet. Eigenlijk weten we dit al langer. ‘Opsluiting als middel om meer veiligheid in de samenleving te waarborgen lijkt eerder symptoombestrijding dan probleemoplossing,‘ zo zei Stefaan De Clercq (CD&V) in 1996, als minister van Justitie.

Vandaag draait ons strafuitvoeringssysteem te veel om vergelding. Het opsluiten van misdadigers moet hen niet beter maken, maar hen vooral een lesje leren. Dat geeft misschien op korte termijn voldoening, maar de maatschappelijke en menselijke kost is torenhoog, zo blijkt opnieuw. Misdadigers worden gestraft, maar de oorzaak van de criminaliteit wordt niet aangepakt. Op plaats twee en drie onder de recidivisten staan gedetineerden met drugs- of drankproblemen. Logisch, een verslaving verhelp je niet met eenzame opsluiting. Een gedetineerde reïntegreer je niet in de samenleving door hem aan zijn lot over te laten. Vissen leren nu eenmaal niet zwemmen op het droge.

In detentiehuizen worden gedetineerden eveneens van hun vrijheid beroofd, maar worden ze ook verplicht om actief met de oorzaken van hun problemen aan de slag te gaan. En laten we meteen de critici voor zijn: nee, dat is géén hotel.

De gedetineerde moet de confrontatie met zichzelf aangaan en keihard werken. Dat is veel moeilijker dan je in te passen in een strikt, van bovenaf opgelegd gevangenisregime. Doordat de detentiehuizen ook lokaal goed ingebed zijn, maken gevangenen vanaf dag één van hun vrijheidsberoving werk van hun reïntegratie. Dit allemaal onder professionele begeleiding van de medewerkers van het detentiehuis.

We stellen vast dat de huidige regeringen een voorliefde hebben voor harde maatregelen, die hun moed en daadkracht illustreren. Dat ze graag met spierballen rollen en de clichés niet schuwen. Boontje komt om zijn loontje, wie zijn gat verbrandt, moet op de blaren zitten: dat soort dingen.

Maar wie de maatschappij écht veiliger wil maken (derde pijler van een #Helfie-beleid!), kiest via de detentiehuizen voor een strafuitvoeringsbeleid dat mensen niet alleen vervolgt, maar ook opvolgt en opnieuw een perspectief op de toekomst biedt.

PS: Ik laat het aan deze besparingsregeringen over om uit te rekenen hoeveel veroordelingen en bijhorende boetes van het Europees Hof van de Rechten van de Mens een dergelijk beleid van detentiehuizen ons land bespaart.