‘De regering Michel heeft een existentieel probleem’

‘De huidige Zweedse coalitie wist al in 2014 dat zij de laatste bewindsploeg zou zijn die de hervormingen moest doorvoeren om dit land bij de Duits-Scandinavische groep te laten aansluiten. Als dat niet gebeurt, behoort België voortaan tot de zuidelijke groep met alle gevolgen voor onze welvaart’, schrijft Herman Matthijs.

Het moet erg gesteld zijn met de begrotingscontrole en de spanningen binnen de regering als ook al minister van Buitenlandse Zaken Didier Reynders (MR) thuis blijft en een handelsmissie, met prinselijke aanwezigheid, door de staatssecretaris voor Buitenlandse Handel laat leiden. Laat ons even de diverse invalshoeken bekijken in deze budgettaire calvarietocht naar Pasen.

De uitdaging

Er is al heel wat geschreven en gedebatteerd over de huidige begrotingscontrole en de zoektocht naar een evenwicht. Het politiek vraagstuk is of er wel een evenwicht moet komen en wanneer. Indien we toch een evenwicht zouden willen behalen in 2018 gaat het om een structureel evenwicht. Met andere woorden, dan zijn er nog altijd meer uitgaven dan ontvangsten, want een tekort van 2 of 3 miljard euro is peanuts in vergelijking met de totale som van zowat 10 miljard euro, die nodig is om dat evenwicht in fine te behalen. De overheidsschuld bedraagt 107 procent bbp (bruto binnenlands product) en dat kost ons dit jaar zowat 12 miljard euro aan rente. Gezien de lage rente lijkt dit geen politieke prioriteit. Maar in feite is de hoogte van de schuld het echte zeel rond de budgettaire nek van dit land. Het elementaire probleem is al jaren het gebrek aan structurele besparingen.

Daarbij is het opvallend dat men bij een overheidsbeslag van 54 procent niet meer kan besparen. In feite zegt men dan dat enkel een verhoging van de reeds mondiaal hoge Belgische belastingen mogelijk zijn. Een andere zorgelijke erfenis uit het verleden is de hoge arbeidskost in dit land. Het is wel deze regering geweest die de parafiscale last op arbeid voor het eerst structureel heeft verminderd. De toekomst zal moeten uitwijzen of dit de nodige nieuwe arbeidsplaatsen in de privé opbrengt. De eerste positieve tendensen zijn hier merkbaar.

Maar er zijn ook nog andere problemen in het dossier van de begrotingscontrole. De echte structurele besparingen moeten direct bij het begin van de regeringsstart worden genomen. Toen bleek het al moeilijk om tot beslissingen te komen met de maatregel van lineaire besparingen in de federale begroting.

Het niet vinden van de besparingen komt zeker ongeloofwaardig over als men de jaarlijkse inventaris leest van de vrijstellingen, aftrekken en verminderingen die de ontvangsten van de staat beïnvloeden. In deze bijlage bij de middelenbegroting vindt men een gedetailleerd overzicht van de minderontvangsten ingevolge de fiscale uitgaven (in 2012: 25,2 miljard euro).

De jojo-bewegingen inzake de Bijzondere Financieringswet (BFW) zijn reeds maanden een probleem voor een opmaak van de begrotingen. We moeten niet schrikken als de BFW over enige maanden in het voordeel van de federale schatkist zou gaan spelen. Deze onduidelijke en onwerkzame bijzondere wet wordt beter gewijzigd in een nieuw transparant geheel.

De regering heeft het lovenswaardig idee gelanceerd om de vier horizontale FOD’s samen te smelten. Van deze wijziging in de Copernicus-structuur kan men dan gebruik maken om de administratie begroting (FOD Budget en beheerscontrole) onder te brengen bij de FOD Financiën. Daardoor bekomt men een gemeenschappelijk administratief beheer van de ontvangsten en de uitgaven van de federale staat. Iets wat in het Vlaamse- en Brusselse Gewest ook het geval is.

EU-normen

De stelling om de kosten van de asieltoevloed buiten de begroting (off budget) te houden, is een Duitse vraag. Een begrijpelijke vraag, want de begroting van de Bondsrepubliek wordt deficitair als deze kosten in de begroting blijven en blijft in surplus bij een debudgettering. Voor België betekent dit dat alle dergelijke kosten op federaal, regionaal en lokaal niveau niet meer moeten meegeteld worden in de berekening van de EU-begrotingsnorm. Maar of men nu deze kosten ‘on’ of ‘off’ budget doet, de overheden betalen toch de facturen. Deze oplossing is alleen maar een budgettair geknoei met statistieken.

Bovendien stelt zich de vraag waarom de asielkosten dan ‘off’ budget zouden gaan en de noodzakelijke overheidsinvesteringen in de infrastructuur niet? Een zelfde opmerking geldt inzake de noodzaak voor meer militaire investeringen gezien de spanningen aan de Europese buitengrenzen.

De besparingen op de overheidsinvesteringen zijn een gemakkelijkheidsoplossing geweest bij alle regeringen sinds 1980. Aangezien de federale overheid relatief weinig investeringsmogelijkheden (defensie, spoorwegen, ruimtevaart) heeft als gevolg van de staatshervorming, ligt het duidelijke tekort daar op het bestuursniveau van de deelstaten en de lokale besturen.

Europa

De Belgische regering moet natuurlijk ook de gevolgen dragen van het lidmaatschap van de eurozone en de wanorde aan de buitengrenzen van de Schengenzone. De huidige economische groei van 1,4 procent zal het maximale groeicijfer zijn voor de volgende jaren. Het deflatiebeleid van de ECB is desastreus voor ons economisch en financieel stelsel. De realiteit gebiedt om te zeggen dat de niet-eurolanden en de EFTA-lidstaten het veel beter doen. Waarom haalt een land als Zweden bijvoorbeeld een groeicijfer van 4,5 procent? In Zweden heeft de politieke wereld beslissingen genomen over de rol van de overheid en dat is een discussie die bij ons nooit ten gronde is gevoerd. Ten aanzien van Europa is het beste wat België kan overkomen een herstart van de Europese Unie met een beperkt aantal kernlanden.

Communautair

De Vlaamse partijen kunnen hun wens voor een begrotingsevenwicht onmiddellijk realiseren door de Vlaamse begroting in evenwicht te brengen. De begroting is gedurende deze legislatuur nog niet in evenwicht geweest. Daardoor komt er een communautair probleem naar boven, want de sanering van de openbare financiën leeft vooral langs de Vlaamse kant. De door de PS gedomineerde regionale regeringen gaan dat evenwicht om politiek oppositionele en ideologische redenen niet nastreven.

Bovendien gaat de peperdure verrommeling in Vlaanderen rustig verder en is er de laatste jaren zwaar bespaard op de infrastructuur. Vlaanderen moet zijn overheidsinvesteringen in infrastructuur dringend opkrikken, anders mag het zijn ambitie vergeten om het logistieke centrum van Europa te zijn.

Conclusie

Ook de huidige federale regering botst op de limieten que bestuur van dit land. Men dient zich zelfs de vraag te stellen of dit land nog wel te regeren valt in een constitutioneel landschap met 198 grondwetsartikels, honderden artikels in daaraan gerelateerde gewone- en buitengewone wetten. Daardoor heeft Kafka toegeslagen en zijn hervormingen uiterst moeilijk te verwezenlijken. In feite slaat de juridische overvloed van regels en procedures haaks op de budgettaire sociaaleconomische realiteit van dringende hervormingen.

Maar wat zijn de alternatieven voor de regering Michel? Naar nieuwe verkiezingen gaan met als thema de asiel en migratie? Het zal voor vele partijen een slechte verkiezingszondag worden. Een nieuwe coalitie maken? Met wie en welk programma? Dan komt een traditionele tripartite naar voor, maar dat zou voor de liberalen een afgang worden. Zo rest alleen nog een herstart van de huidige regering en met eventueel wat nieuwe personen en/of een herwerkt programma.

De huidige Zweedse coalitie wist al in 2014 dat zij de laatste bewindsploeg zou zijn die de hervormingen moest doorvoeren om dit land bij de Duits-Scandinavische groep te laten aansluiten. Als dat niet gebeurt, behoort België voortaan tot de zuidelijke groep met alle gevolgen voor onze welvaart. De regering Michel heeft een existentieel probleem en deze begrotingscontrole is op zijn minst een ‘wake up call ‘. Een goede raad : de kiezer straft geen beleid af, maar een gebrek aan beleid.