‘De manier waarop we onze politiek vormgeven, werkt racisme in de hand’

‘Het spijt me groene en rode kameraden, maar ik heb nog geen enkele politieke partij de fundamenteel racistische structuren van onze samenleving maar één keer in vraag horen stellen’, schrijft Joachim Ben Yakoub. ‘Het is tijd dat links zich eens kritisch in vraagt stelt en haar verantwoordelijkheid neemt om werk te maken van een ander, niet racistisch beleid.’

Er is de laatste weken plots veel ophef en verontwaardiging over onze politiek, en terecht. Over de versnelde afbraak van onze verzorgingsstaat tot en met de normalisatie van racistische uitspraken door veronderstelde vertegenwoordigers. Goed, het beweegt! Maar tegelijkertijd moeten we vaststellen dat er niet echt verbazingwekkende of grensverleggende zaken gebeuren. Wie de politieke ontwikkelingen op lange termijn volgt, ziet enkel meer en meer, en meer van hetzelfde. Wat ons wakker zou moeten houden, is niet zozeer die ene misplaatste uitspraak, maar de vraag hoe het zover is kunnen komen en hoe we kunnen vermijden dat we tegen onze kinderen zullen moeten zeggen dat we het niet hebben zien aankomen.

Misplaatse verontwaardiging?

Laten we de, door sommige oppositieleden nogal misplaatste verontwaardiging over de normalisatie van racisme bij onze politieke vertegenwoordigers wat dichter tegen het vergrootglas houden. Waarom zijn zij plots zo verontwaardigd dat sommige verkozenen collaboratie tijdens de tweede wereldoorlog proberen te relativeren of hun eer betonen aan nogal door de geschiedenis verbrandde persoonlijkheden? Waarom zijn we plots verontwaardigd als een minister luidop de economische meerwaarde van bepaalde migratiestromen in vraag durft stellen of het recht op discriminatie opeist? Maar vooral, waarom zouden politici die daar nooit enige fundamentele kritiek op geformuleerd hebben, in een oogwenk geloofwaardige oppositiestemmen geworden zijn?

Getrapte en gekleurde burgerschapsopvatting

Dat sommige mensen zomaar kunnen reizen naar waar ze willen, maar dat er jaarlijks duizenden anderen verdrinken in Europese waters om burgerschap te verkrijgen in ons land, wordt zelden of nooit in vraag gesteld. Dat die anderen die hier toch geraken volledig buiten onze samenleving vallen en rechteloos blijven, uitgebuit en verdrukt worden, gewoon omdat ze niet de juiste papieren hebben of omdat ze in het foute land geboren zijn, is blijkbaar ook doodnormaal. Dat sommige mensen geregulariseerd worden en andere opgesloten worden in een gesloten opvangcentrum op basis van een vrij arbitrair systeem, wordt door niemand op de korrel genomen.

Niemand ligt wakker van het feit dat deze kwetsbare groepen eerst moeten slagen voor een taaltest en een inburgeringsexamen voor ze sociale grondrechten krijgen die hun een menswaardig bestaan moeten garanderen. Dan pas krijgen ze sociale hulp, dan pas zijn ze geregulariseerd. Onze getrapte en gekleurde visie op burgerschap is doorheen de jaren van politieke apathie en culturalisatie van sociale problemen vertaald in vanzelfsprekende politieke structuren. Er wordt in het maatschappelijk debat wel meer dan eens over het hoofd gezien dat de manier waarop we onze politiek vormgeven, racisme in het algemeen en dus ook dat van ministers of parlementariërs in de hand werkt. Het is wachten op een politieke partij die de moed heeft om deze vanzelfsprekendheid te doorprikken. We kunnen toch niet blijven dweilen met de kraan open?

Politiek vacuüm

Het spijt me groene en rode kameraden, maar ik heb in mijn jaren van politiek bewustzijn nog geen enkele politieke partij de fundamenteel racistische structuren van onze samenleving maar één keer in vraag horen stellen. Integendeel, het zijn de groenen die de weg hebben geplaveid voor verplichte inburgeringsplicht en het voorwaardelijk maken van sociale grondrechten.

Ook aan de rode kant is het stil en worden de basisveronderstellingen van het migratie-, inburgerings-, en integratiebeleid niet in vraag gesteld. Zij hebben bovendien gretig meegewerkt aan de activering van de welvaartstaat en de opdeling van onze samenleving in winners en losers, maar ook in burgers, tweederangsburgers en mensen die niet eens als burgers worden beschouwd. Door angst voor een electoraal verlies, vanuit het veralgemeend waanbeeld van een racistische onderstroom en een ongeloof in de performativiteit van de eigen politiek, steken de partijen aan de linkerzijde al sinds de aankomst van de eerste migrant in dit land collectief het hoofd in het zand.

Tijd voor superdiversiteit en dekolonisatie

Sorry kameraden, maar jullie kritiek vandaag is behoorlijk misplaatst. In tijden van superdiversiteit worden de historische en geografische globale machtsverhoudingen tussen landen gereproduceerd op lokale schaal tussen mensen. Mensen uit ex-kolonies, zoals Congolezen, Algerijnen en Marokkanen, blijven dus onderaan deze gekleurde trap hangen, terwijl mensen uit het hard van het wereldsysteem bovenaan de trap naar beneden stampen. Tegelijkertijd zien we in tijden van superdiversiteit ook hoe van onderuit dekolonisatieprocessen zich niet alleen in het Zuiden, maar ook in het hart van het systeem voltrekken. Het is een beweging tegen de vanzelfsprekendheid van onze racistische, getrapte en gekleurde burgerschapsvisie. Mensen zijn verontwaardigd en beginnen te bewegen, buiten de partijpolitiek om.

Reorganisatie

We hebben nog enkele jaren voor de volgende verkiezingen om ons te bezinnen en te reorganiseren, om allianties te smeden en een ware tegenbeweging te vormen voor een echte antiracistische politiek, die verder gaat dan symptoombestrijding en verontwaardiging over racistische uitspraken of de voorgeschiedenis van de een of de andere voor zijn capaciteiten verwaarloosbare politicus. Zijn ontslag wordt geëist, en dan vooral vanuit die ander hoek, maar dat is niet voldoende. Een essentiële voorwaarde om het verschil te maken is dat ook de partijpolitiek aan de linkerzijde zichzelf kritisch in vraagt stelt en haar verantwoordelijkheid neemt om werk te maken van een ander, niet racistisch beleid. Echte verandering is immers al aan het plaatsvinden, buiten de vastgeroeste denkbeelden en instituties om. Die komt van onderuit. Hou jullie vast. De laatste zullen de eerste zijn en de eerste de laatste.