De gratuite doorschuifpolitiek van Louis Tobback

De oproep van Louis Tobback om de pensioenlasten van onze steden en gemeenten te laten overnemen door Vlaanderen is de zoveelste uiting van de gratuite doorschuifpolitiek.

De Leuvense burgervader Louis Tobback (SP.A) vervoegde recent de rij van gemeentelijke mandatarissen die aan de alarmbel trekken rond de pensioenlast voor steden en gemeenten. Tobback vraagt aan de Vlaamse regering een bedrag van 500 miljoen euro om die steden en gemeenten te helpen bij het torsen van die pensioenlasten.

De suggestie dat het inderdaad nijpende probleem van de pensioenlasten van steden en gemeenten kan weggewerkt worden door de hete aardappel door te schuiven naar de Vlaamse regering hangt nauw samen met de verslaving van generaties van politieke bewindslui aan de doorgeefpolitiek. Oplossingen ten gronde komen er zo zelden.

Stel dat de Vlaamse regering die vandaag grosso modo een begroting in evenwicht heeft, zou ingaan op de eis om 500 miljoen euro ter beschikking te stellen. Dan zijn er drie mogelijkheden:

• De Vlaamse regering bespaart overeenkomstig het bedrag toegestoken aan de steden en gemeenten. De betreffende pensioenlast wordt dan gedragen door zij die het onderwerp van deze besparingen uitmaken.
• De Vlaamse regering verhoogt de belastingen waardoor zowat alle Vlamingen inleveren ter delging van de pensioenputten.
• De Vlaamse regering laat een deficit toe en bouwt zodoende meer schuld op. Toekomstige generaties draaien dan op voor de pensioenen van vandaag en morgen.

Het gemeenschappelijke aan elk van deze drie opties is dat het probleem van de pensioenlasten voor steden en gemeenten in Vlaanderen doorgeschoven wordt naar anderen: de dupe van nieuwe besparingen, de belastingbetaler, de toekomstige generatie. Het probleem ten gronde aanpakken en onder ogen zien dat de gemaakte pensioenbeloftes eigenlijk niet kunnen nageleefd worden, komt niet aan de orde.

De discussie rond de pensioenlasten voor steden en gemeenten vormt alzo een perfecte illustratie van wat over verschillende generaties van politici heen de tactiek van de doorgeefstrategie geworden is. Hoe werkt dat? Er doet zich een probleem voor en dat probleem in zijn wortels aanpakken, is zeer moeilijk, meestal omdat het machtige belangengroepen tegen de borst zou stoten en omdat het electoraal wel eens negatieve gevolgen zou kunnen opleveren. Men zoekt dan het minst weerbare gedeelte in het maatschappelijke pantser en diegenen die daar achter schuil gaan krijgen de hete aardappel op het bord.

Meestal is de belastingbetaler die zwakke schakel. Als men een last (bv. 500 miljoen euro om pensioenen te kunnen blijven betalen) oplegt aan de globaliteit van de belastingbetalers dan zal dat finaal om een relatief klein bedrag per belastingplichtige gaan. Giet daar nog een saus van de noodzaak aan verregaande maatschappelijke solidariteit over heen en klaar is kees. Het is via deze visie op beleid en problem solving dat we in dit land nu zo ongeveer tot de hoogste belastingdruk ter wereld gekomen zijn. Vele kleine belastingverhoginkjes zorgen finaal voor een taks-tsunami.

Vlucht voor verantwoordelijkheid is nadrukkelijk aan de orde voor de generatie politici van de voorbije drie à vier decennia. De stelling hier is niet dat er niks gebeurde en dat men voor elk probleem bij de pakken is blijven zitten. De stelling is wel dat er nooit echt een aanpak ten gronde kwam voor de structurele problemen inzake bijvoorbeeld onze publieke financiën en onze arbeidsmarkt. Het principe van het doorschuiven van de acute problemen in de richting van de zwakste plekken van het bestel haalde het voortdurend.

Vooral inzake de pensioenen is de vaandelvlucht van de voorbije generaties schrijnend omdat het hier een problematiek betreft die zeer voorspelbaar was. Reeds in de loop van de jaren 1970 waarschuwden mensen als de Antwerpse hoogleraar economie Emiel Van Broekhoven ervoor dat we afstevenden op een zwaar pensioenprobleem. Om dat vast te stellen volstond het, zo argumenteerden Van Broekhoven en anderen met de cijfers in de hand, het geldende beleid in relatie te brengen met de bekende demografische evolutie. Toenmalig eerste minister Leo Tindemans veegde de waarschuwing van Emiel Van Broekhoven van tafel als wartaal van een ivoren toren-econoom. Voor zijn studenten reageerde Van Broekhoven laconiek: “Om tot mijn conclusies te komen, moet je enkel maar kunnen lezen en tellen”.

De aanrollende pensioenproblematiek van steden en gemeenten is geen probleem van gisteren of vandaag. Iedereen die er wou naar kijken, kon minstens 20 jaar geleden al vaststellen dat er hier zware problemen zaten aan te knopen. De bewindslui stonden erbij, keken ernaar en schoven ernstige maatregelen op de oneindig lange baan. En nu de problemen echt nijpend worden, grijpt men terug naar de beproefde formule van die doorgeeftactiek. De geschiedenis gaat niet mals zijn voor de tenoren van de dorgeefgeneratie.