Vrije Tribune

‘De afgoderij van vaardigheden legt een hypotheek op de toekomst van onze kinderen’

Vrije Tribune Hier geven we een forum aan organisaties, columnisten en gastbloggers

Lesgever Frans aan de UGent Stijn Van Hamme staat bij de start van het schooljaar stil bij ‘de onoverkomelijke bergketen aan uitdagingen en problemen die een zonnige educatieve toekomst overschaduwt’.

De start van het nieuwe schooljaar staat voor de deur. Traditioneel staat het onderwijs dan volop in de belangstelling. De pers slaat ons dan om de oren met allerlei nieuwtjes: de veranderingen die ingaan op 1 september, de werkonzekerheid van beginnende leerkrachten, de grote werkdruk, de mensen die er voortijdig de brui aan geven, nieuwe pedagogische richtlijnen, de minister die verschillende scholen bezoekt, de kost die ouders in de haren doet krabben, het dreigende lerarentekort, het watervalsysteem… Er is geen ontsnappen aan. Gedurende een paar weken althans. Vanaf medio september verdwijnt het onderwijs al even traditioneel in de vergeetput van waaruit slechts sporadisch enkele (wanhoops)kreten opstijgen. Waar liggen eigenlijk de uitdagingen voor ons onderwijs?

Le meilleur des enseignements possibles?

Afgaand op de clichés en uitspraken van de beleidvoerders hebben wij geen reden tot klagen op gebied van onderwijs. Onze scholen behoren immers tot de wereldtop. Tout va pour le mieux dans le meilleur des enseignements possibles, om Voltaire te parafraseren.

Wanneer echter vanop enige afstand, met enig inzicht en (vooral) met een open blik naar het onderwijslandschap gekeken wordt, zien we een quasi onoverkomelijke bergketen aan uitdagingen en problemen die een zonnige educatieve toekomst overschaduwt.

Een eerste onderwijskundige col buiten categorie is het dalend kennisniveau. Uit tal van (al dan niet internationale) testen (PISA, PIRLS, peilingtoetsen Vlaamse overheid…) blijkt dat de prestaties van onze leerlingen stelselmatig achteruit gaan. Het toppunt (of eerder dieptepunt) werd bereikt toen het Nederlands humorcollectief Kurkdroog de kennis van enkele Hasseltse scholieren testte. Op de vraag wat men wist over Pearl Harbor antwoordde een leerlinge dat het de lokale brillenwinkel was. Deze harde realiteit valt niet te rijmen met de ‘ons onderwijs is wereldtop-melodie’ die de beleidsvoerders te pas en te onpas bovenhalen. De verschillende hervormingen, of spreek gerust van misvormingen, hebben duidelijk geen zoden aan de dijk gebracht. Integendeel zelfs.

Doordat kennis en feiten met alle banbliksems uit de klas zijn weggejaagd en vaardigheden tegenwoordig als heilige koe aanbeden worden, vertoont de algemene kennis die van iemand met een diploma secundair onderwijs verwacht mag worden enorme lacunes. Waarom durven beleidsvoerders niet toegeven of zelfs maar inzien dat de overdreven afgoderij van vaardigheden een hypotheek legt op de toekomst van onze jongeren? Is het grote gelijk van deze pedagoochelaars dan zoveel belangrijker dan onze leerlingen? Ofwel beseft men dit wel degelijk en is er sprake van schuldig verzuim ofwel beseft men dit helemaal niet en is er sprake van verregaande wereldvreemdheid en zelfs incompetentie.

Een andere, niet minder steile berg is gewijd aan het personeel. Ook op dat vlak vliegen de gekste clichés in het rond (‘enorm veel verlof’, iemand?) zonder dat de echte problemen nog maar benoemd (mogen) worden. Het gebrek aan enig professionalisme op vlak van personeelsbeleid zorgt voor tal van negatieve gevolgen. Terwijl minister en beleidvoerders goochelen met ‘vrijheid van onderwijs’ of ‘daarvoor ben ik niet bevoegd, maar de scholen zelf’ en de hete aardappel lustig doorgeven, blijven de kernparticipanten van het onderwijs, onze leerkrachten en leerlingen, in de kou staan. Soms letterlijk door de schabouwelijke toestand van de schoolgebouwen, maar nog veel vaker figuurlijk.

‘Waarom wordt niet nagedacht over een eerlijker systeem dan dat van de vaste benoeming?’

Terwijl quasi alle niet-benoemden als halve nomaden van hot naar her zwerven om aan een (al dan niet) fulltime opdracht te komen, zitten bepaalde directies vast aan (een minderheid van) slecht functionerende vast-benoemden. Nog erger wordt het wanneer leerlingen een tijdlang geen les krijgen omdat er geen vervanger gevonden wordt terwijl elders een leerkracht met het geschikte diploma ongewild werkloos is of wanneer een goede leerkracht zonder valabele reden plaats moet ruimen voor een kennis/familielid van de directie. Dat leerkrachten en directie hierdoor een pak nutteloze extra stress krijgen bovenop hun takenpakket blijkt opnieuw geen prioriteit van de beleidvoerders. Ook deze problematiek wordt (grotendeels) veroorzaakt door de valselijke aanbidding van een educatief gouden kalf: de vaste benoeming. Van zodra iemand nog maar oppert om hieraan te schaven, volgen hysterische tirades dat men wil raken aan verworven rechten of de dooddoener dat het altijd zo geweest is. Waarom mag zelfs niet nagedacht worden over een eerlijker systeem? De vraag stellen is ze beantwoorden: tout va pour le mieux dans le meilleur des enseignements possibles, n’est-ce pas?

Hervorming of misvorming

Daarnaast is er nog de col van de artificieel gecreëerde problemen. Deze zijn vaak het gevolg van beleidskeuzes. Vanuit een haast onweerstaanbare drang om de eigen stempel op het onderwijs te drukken, onderneemt bijna elk beleidsniveau een poging tot hervorming. Vele van deze hervormingen genereren echter dusdanig veel negatieve uitwasemingen dat men in bepaalde gevallen beter zou spreken van misvormingen. Wagens die in dergelijke mate slechte stoffen uitstoten, raken niet door de keuring. Waarom is het beleid zoveel strenger wanneer het gaat om gebruiksvoorwerpen dan wanneer het gaat om de toekomst van onze kinderen? Profileringsdrang primeert in dergelijke gevallen op het belang van leerlingen en leerkrachten: beter een slecht akkoord dan geen akkoord, lijkt soms wel de leuze van de beleidvoerders.

‘Mensen die de dictatuur van de vaardigheden aankaarten, worden als aftandse fossielen weggezet.’

De grote gemene deler van alle problemen in het onderwijs is de manifeste onwil om de zaken echt bij naam te noemen. Mensen die de dictatuur van de vaardigheden aankaarten, worden als aftandse fossielen weggezet. Personen die de wantoestanden op gebied van personeelsbeleid aanklagen, worden gebrandmerkt en op een zwarte lijst geplaatst. Het onderwijs en dan vooral zijn beleidvoerders lijken vast te zitten in een soort van zelfgenoegzaamheid of zelfs onaantastbaarheid: ons onderwijs is wereldtop en daarmee uit. Door echter blind te blijven voor de bestaande problemen en potentiële uitdagingen van ons educatief systeem doet hun houding sterk denken aan de opvattingen rond de Titanic: deze was zogezegd onzinkbaar, maar rust toch op de bodem van de Atlantische Oceaan sinds zijn eerste vaart.

Laat ons daarom niet dezelfde fout maken voor ons onderwijs. De ijsberg die ons onderwijs kan kelderen is inmiddels duidelijk zichtbaar. Ondanks deze dreiging blijft het orkest toch onverstoorbaar de “ons onderwijs is wereldtop-melodie” spelen. Laat ons de problemen echt benoemen, rationeel benaderen en taboeloos aanpakken. Wij hebben nu nog de kans om het roer om te gooien en ons onderwijs in ere te herstellen. De toekomstige generaties leerlingen en leerkrachten rekenen hiervoor op ons.

Stijn Van Hamme is lesgever Frans aan de UGent, en werkt als praktijkassistent binnen de opleiding Bestuurskunde en Publiek Management. Hij gaf ook verschillende jaren Frans in het secundair onderwijs en is politiek actief bij Vlaams Belang.

Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier

Partner Content