De advocaat van Godfried Danneels: ‘Je moet geen slachtoffer van hem maken’

Fernand Keuleneer was de advocaat van kardinaal Godfried Danneels tijdens Operatie Kelk, het gerechtelijk onderzoek in 2010 naar kindermisbruik binnen de katholieke kerk. ‘Hij is in zijn opdracht geslaagd. Met vallen en opstaan.’

Als aartsbisschop was Godfried Danneels een consensuszoeker, beaamt Fernand Keuleneer. ‘Hij schaafde de scherpe kantjes ervan af, hij hield niet van confrontatie en al helemaal niet van conflicten. Daarmee was hij een absoluut toonbeeld van de Vlaams-katholieke traditie. Die noem ik eerder pastoraal dan juridisch. Recht en voorschriften zijn erin van tel, maar niet méér dan het herderlijke. Daarvoor moesten de voorschriften uiteindelijk wijken.’

Danneels kwam vooral uit een Vlaanderen dat er nu niet meer is, zegt Keuleneer. ‘Zijn stijl maakte hem in eerste plaats populair in niet-katholieke kringen. Dat was het opmerkelijke aan hem. Maar net die stijl heeft zich uiteindelijk tegen hem gekeerd. Plots kwamen de voorschriften wél centraal te staan, plots werd er veel gejuridiseerd.’

Heeft Danneels door Operatie Kelk aan gezag ingeboet?

Fernand Keuleneer: Dat kon hem in de verste verte niet schelen. De zaak had hem als mens danig geraakt. Maar ik wil daar niet melodramatisch over doen. Je moet ook geen slachtoffer van hem maken.

‘De ober verandert, niet de soep’, zei Danneels toen de als conservatiever geldende André Léonard het van hem overnam. Zag u veel verschillen?

Keuleneer: Nee. Aartsbisschop Léonard had vooral een andere stijl. Inhoudelijk verschilden ze niet zoveel, hoor. Wat betekent ‘progressief’ of ‘conservatief’ ook in deze context?

Vond u, als katholiek intellectueel, hem een goede aartsbisschop?

Keuleneer: Hij en ik hebben nooit echt uitvoerige discussies gehad over het geloof. Onze relatie was een poos lang intens, maar professioneel. Ik ben meer conflictualist dan hij was. En ik hechtte misschien meer belang aan het leerstellige kader. Maar ook dat moet je in zijn tijd zien.

Hij vond absoluut niet dat het geloof te herleiden was tot enkele ‘christelijke normen en waarden’, zoals je nu wel eens hoort. Hij zei altijd dat geloven zonder het eeuwigheidsperspectief, zonder het perspectief van het hiernamaals, geen zin heeft. Het geloof in God als schepper, in de geïncarneerde Christusfiguur die aan het kruis is gestorven ter verlossing van de wereld… Dat was voor hem essentieel. Dat geloof, of toch de kennis ervan, leefde nog een beetje toen hij aartsbisschop was. Vandaag is het vrijwel verdwenen. Hij zou er nu meer de nadruk op leggen, denk ik.

Wat is zijn erfenis?

Keuleneer: Met die vraag zou hij gelachen hebben, denk ik. Wij zijn hier niet om erfenissen na te laten, op wat boeken en cd’s na. Wij zijn hier om naar beste inzicht en vermogen onze verantwoordelijkheid te dragen. Als er aan een functie een einde komt, is het gedaan. De kerk is geen verzameling prinsjes. Bisschoppen en aartsbisschoppen hebben als opdracht herders te zijn, om de heilsboodschap van de kerk ongeschonden door te geven aan de volgende generatie.

Is kardinaal Danneels daarin geslaagd?

Keuleneer: Met vallen en opstaan, ja. Hij moest het doen in een moeilijke tijd, in een overgangsperiode waarin de juiste koers niet altijd duidelijk was. Als ik zeg dat ik niet zeker ben of hij de juiste koers heeft gevolgd – ik denk bijvoorbeeld dat hij iets meer had kunnen letten op de kwaliteit van de priesteropleiding of bepaalde aspecten van het katholiek onderwijs – ben ik me ervan bewust dat het achteraf gemakkelijk praten is. Ik denk dat hij herinnerd zal worden als iemand die een goed contact had met alle segmenten van de samenleving.

‘De hardste visie is daarom niet de meest intelligente’, zei hij bij zijn 75^e verjaardag in het katholieke weekblad Tertio. Hoe zou hij vandaag naar het debat gekeken hebben?

Keuleneer: Ik moet nu denken aan oud-CVP-premier Jean-Luc Dehaene, die zichzelf een politicus van de vorige eeuw noemde. Ik denk dat kardinaal Danneels zich in het publieke debat van vandaag niet thuis gevoeld zou hebben.