‘Brolmondmaskers’: de verbale oorlog tussen apothekers en supermarkten

Het FAGG publiceerde lijsten van chirurgische wegwerpmaskers die enkel als comfortmasker mogen worden verkocht.

Test-Aankoop concludeerde vorige maand uit labtests dat sommige wegwerpmaskers uit de supermarkt qua veiligheid beter scoorden dan chirurgische maskers uit apotheken. De voorbije maanden kon je geregeld precies het omgekeerde horen beweren. Een analyse.

Iedere week zoekt Knack naar misleidende informatie op het internet.

Niet alle mondmaskers zijn te vertrouwen’, kondigde Test-Aankoop op 23 juni aan. Volgens de laboratoriumtests die de consumentenorganisatie liet uitvoeren, waren er in ons land zowel herbruikbare stoffen maskers als chirurgische wegwerpmaskers te koop die niet voldeden aan de normen voor draagcomfort en bescherming. Vier op de tien geteste modellen van stoffen maskers zouden falen op de vereisten inzake pasvorm, filterefficiëntie of luchtweerstand. Chirurgische maskers aangekocht in apotheken bleken niet te voldoen aan de vereisten. Test-Aankoop koppelde aan die resultaten in de eerste plaats een oproep aan de producenten en aan de overheid om de kwaliteit van in België verkochte mondmaskers te verzekeren en te controleren. De meeste persaandacht ging echter naar het feit dat sommige mondmaskers uit apotheken slechter scoorden dan comfortmaskers uit de supermarkten: ‘De wegwerpmaskers die je in de supermarkt koopt, komen nog het best uit de vergelijking’, zo klonk een opvallende conclusie van Test-Aankoop.

Lieven Zwaenepoel – voorzitter en woordvoerder van de Algemene Pharmaceutische Bond, de nationale federatie van zelfstandige officina-apothekers – reageerde scherp in zijn column in het vakblad De Apotheker. Hij vond het aantal maskers dat Test-Aankoop liet testen (5 chirurgische maskers uit de apotheken en 4 comfortmaskers uit de supermarkten) te laag om te besluiten ‘dat de kwaliteit in het ene circuit beter zou zijn dan in het andere. Echt groot is die “steekproef” toch niet. Echt grondig kun je zo’n “onderzoek” niet noemen.’ Op sociale media bekvechtten woordvoerders van Test-Aankoop, apothekersverenigingen en Comeos (de koepel van de retailsector) verder.

Naar deze federale overheid moeten we blijkbaar niet kijken voor erkenning of steun, zoveel wordt duidelijk.

Apothekersfederatie APB

‘Brolmondmaskers’

Die Twitterrelletjes zijn een opflakkering van een discussie tussen apothekers en de warenhuizen die al drie maanden smeult. De apothekers voelden zich tijdens de coronacrisis al vaker miskend door de federale overheid. Minister van Economische Zaken Nathalie Muylle (CD&V) had met een ministerieel besluit op 23 maart 2020 aanvankelijk beslist dat de kleinhandel van persoonlijke beschermmiddelen (waaronder alcoholgel en medische mondmaskers) enkel via de apothekers zou verlopen, om hamsteren tegen te gaan. Tijdens de maand april rijpte bovendien een overheidsplan om een voorraad van miljoenen mondmaskers op te kopen bij supermarkten en gecontroleerd onder de bevolking te verdelen, opnieuw via de apothekers. Maar begin mei kregen de warenhuizen óók de toestemming om chirurgische mondmaskers te verkopen, na onderhandelingen met Comeos.

‘Naar deze federale overheid moeten we blijkbaar niet kijken voor erkenning of steun, zoveel wordt duidelijk’, schreef de apothekersfederatie APB op 4 mei gepikeerd in een persbericht.

In De Apotheker liet farmacieprofessor Eline Tommelein (VUB) optekenen dat het bij de supermarktmaskers zou gaan om ’type 1-maskers, van de laagste kwaliteit dus’. Ze noemde de kwaliteit van de maskers in warenhuizen ‘niet geverifieerd’ en verwees naar apothekers voor ‘een beter kwalitatief masker met deskundige uitleg’. Ook Vlaamse opiniemakers mengden zich in het debat. Econoom en vermogensbeheerder Geert Noels schreef in mei op Twitter dat warenhuizen ‘brolmondmaskers’ verkochten. Hij brak een lans voor apotheken als ‘enige plek met veilige maskers’ en pleitte zelfs voor een terugroepactie van supermarktmaskers met het oog op de volksgezondheid. Het leverde hem een scherpe reactie op van viroloog Marc Van Ranst, die vruchteloos vroeg waarop dat oordeel gebaseerd was. Achter de schermen van deze woordenoorlog speelt bovendien een commerciële strijd over de verkoop van medische en paramedische middelen (ook online) en de groeiende ongerustheid van apothekers over hun marktaandeel.

Zoete wraak

Het recente onderzoek van Test-Aankoop klinkt dan ook als zoete wraak voor de supermarkten. Het gros van de wegwerpmaskers lag er in de rekken onder de noemer ‘comfortmasker’, zelfs indien de fabrikant het product als ‘chirurgisch masker’ omschreef. Op sociale media kon je foto’s terugvinden van mondmaskers uit warenhuizen waarop stickers waren aangebracht met de waarschuwing ‘ Ongeschikt als chirurgisch masker / Enkel te gebruiken als comfortmasker / Dit is geen medisch hulpmiddel!‘. Het aanbrengen van die stickers is een verplichting die voortvloeit uit de normering van het Federaal Agentschap voor Geneesmiddelen en Gezondheidsproducten (FAGG). In normale omstandigheden zijn een CE-merk en keuringsdocumenten vereist, die pas na tests kunnen worden afgeleverd. ‘De vraag naar tests is momenteel heel groot, waardoor supermarkten die tests niet doen en daarom comfortmaskers aan de man brengen’, verklaarde Comeos-woordvoerder Hans Cardyn op 11 mei aan het retailvakblad Gondola.

'Brolmondmaskers': de verbale oorlog tussen apothekers en supermarkten

Het laten testen van maskers die in België op de markt komen is inderdaad cruciaal. De kwaliteit van de mondmaskers is wereldwijd al maanden een issue. Behalve particulieren kreeg ook de overheid ermee te maken bij het aanleggen van haar stocks. Aanbieders van maskers bleken voor 90 procent frauduleus en 18 miljoen van de geleverde chirurgische maskers – bijna één op de tien – voldeden niet aan de medische norm, zo berichtte De Tijd. Sommige producenten uit andere continenten brengen zonder verpinken valse CE-markeringen aan, die laten uitschijnen dat het product conform de Europese normen is qua veiligheid, gezondheid en milieu. Ook certificaten van testlabs werden vervalst.

Volatiel

Hoe betrouwbaar zijn de analyses die Test- Aankoop liet uitvoeren op enkele maskers in het commerciële circuit? Dat valt moeilijk te beoordelen. De consumentenorganisatie ging niet in op onze vraag om de rapporten te kunnen inkijken. Het aantal geteste maskers is laag, gezien de tientallen modellen op de markt. De gecontroleerde maskers werden ingekocht begin juni, maar Test-Aankoop wenst evenmin mee te delen in welke winkels of bij welke apothekers dat gebeurde. Onkarakteristiek is ook dat er voor dit onderzoek geen tabel is vrijgegeven met de resultaten en de merknamen van de geteste producten. Dat leidt tot een situatie waarin consumenten alert gemaakt worden over ‘slechte’ maskers in omloop, maar niet zelf kunnen verifiëren welke types onvoldoende scoorden. Ralph Clinckers, expert gezondheid van Test-Aankoop, wijt de beslissing om niet in detail te treden over de geteste producten aan ‘de volatiele markt’. Supermarkten en apothekers kopen niet altijd dezelfde maskers in bij dezelfde producenten, en producenten laten die maskers niet altijd in dezelfde fabrieken vervaardigen, zo stelt hij.

Alle betrokken partijen zijn het niettemin roerend eens dat de onzekerheid over de kwaliteit van verkochte mondmaskers wel degelijk reëel is, en dat de overheid daarin een actievere rol moet opnemen: wat het testen betreft, maar ook in de communicatie naar groothandelaars, naar verkooppunten én naar de individuele consument.

Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier

Partner Content