Bezoek van Belgische ministers moet punt zetten achter zware diplomatieke crisis met Congo

Voor het eerst in bijna tien jaar trekt een Belgische premier woensdag naar Kinshasa. Het bezoek van ontslagnemend premier Sophie Wilmès (MR) moet de hernieuwde vriendschap tussen België en Congo bezegelen.

Ook vicepremier en minister van Ontwikkelingssamenwerking Alexander De Croo (Open VLD) en minister van Buitenlandse Handel Pieter De Crem (CD&V) reizen mee. Ze gaan onder meer de Congolese president Félix Tshisekedi, intussen een jaar aan de macht in Congo, ontmoeten. Er staan nog andere politieke contacten op hoog niveau en terreinbezoeken gepland. Tot slot wonen ze ook de plechtige heropening van het Belgisch consulaat in Lubumbashi bij.

Het is van juni 2010 geleden, ter gelegenheid van de 50e verjaardag van de Congolese onafhankelijkheid, dat een Belgische premier naar Kinshasa trok. Toen namen koning Albert en koningin Paola het vliegtuig naar de vroegere kolonie, met Yves Leterme, de enige politicus in de delegatie en destijds ook ontslagnemend premier.

Het bezoek moet een definitief einde maken aan de zware diplomatieke crisis tussen België en Congo die tot begin vorig jaar geduurd heeft. Aanleiding was de onduidelijkheid over verkiezingen in Congo, een mogelijk nieuw presidentieel mandaat voor Joseph Kabila, en de herhaaldelijke Belgische kritiek op de onduidelijkheid en de gewelddadige repressie van het volksprotest.

Kabila geen kandidaat

De Congolese grondwet verplichtte ten laatste eind 2016 presidentsverkiezingen te houden waarbij Kabila geen kandidaat meer mocht zijn. Het regime in Kinshasa schoof die verkiezingen verschillende keren op de lange baan, en pas enkele maanden voor de verkiezingen, die uiteindelijk eind 2018 werden gehouden, schonk Kabila klare wijn: hij zou geen kandidaat zijn.

De druppel voor de Congolezen kwam begin 2018 al, toen de Belgische regering besliste de samenwerking met Congo te herzien. ‘Door de toenemende humanitaire noden en de gewijzigde politieke situatie drong zich een fundamentele herziening van onze samenwerking op’, klonk het in een mededeling.

Kinshasa reageerde woedend, en sloot onder meer het kantoor van de Belgische ontwikkelingssamenwerking in Kinshasa en het Belgisch consulaat-generaal in Lubumbashi. Een ander gevolg was dat Brussels Airlines terugviel van zeven naar vier vluchten per week tussen Brussel en Kinshasa.

Intussen zijn die maatregelen teruggedraaid, en is zowel in Brussel als in Kinshasa de hoop dat de beide landen met een propere lei kunnen herbeginnen. Begin vorig jaar pruttelde België, als een van de weinige landen, nog wat tegen na de bekendmaking van het resultaat van de presidentsverkiezingen van eind 2018.

Al kort na de verkiezingen bleek immers, op basis van gegevens van de duizenden waarnemers van de Kerk en gegevens die gelekt werden aan de Financial Times en RFI, dat Kabila’s kandidaat pas als derde eindigde. Oppositiekandidaat Martin Fayulu haalde met bijna 60 procent een duidelijke overwinning, terwijl Tshisekedi en Kabila’s kandidaat rond de 20 procent haalden.

Het was echter Tshisekedi die tot winnaar werd uitgeroepen: het resultaat van een achterkamerdeal tussen Tshisekedi en Kabila. Die laatste kon niet leven met Fayulu als president, en bombardeerde Tshisekedi daarom maar tot president. In ruil voor het presidentschap moet de nieuwe president wel regeren met een parlement waar het Kabila-kamp een zeer ruime meerderheid heeft. Ook in bijna alle provincies hebben Kabila-getrouwen de macht in handen.

Tshisekedi’s macht is daardoor eerder beperkt, en dat compenseerde hij de afgelopen maanden door het internationale toneel op te zoeken om zich te verzekeren van voldoende goodwill van de internationale partners.

Hoewel België zich in eerste instantie kantte tegen de ‘officiële uitslag’, is ons land de rest van de internationale gemeenschap kort daarop wel gevolgd in de hoop dat de nieuwe president toch voor een ommekeer kan zorgen.

Davos

In september vorig jaar nog bracht de Congolese president een meerdaags staatsbezoek aan ons land, voor het eerst in twaalf jaar.

Met het bezoek van Wilmès, De Croo en De Crem beantwoordt de Belgische regering Tshisekedi’s bezoek van september. Een tweetal weken geleden zag Wilmès Tshisikedi al in Davos. Het was in de marge van die ontmoeting dat de premier bekendmaakte dat ze zelf ook naar Congo zou reizen.

Behalve politieke contacten op hoog niveau staan op de agenda ook ontmoetingen met zakenmensen en ngo’s. In Lubumbashi, in het zuidwesten van het land, staat een plechtige heropening gepland van het consulaat-generaal dat sinds kort weer operationeel is. Daarnaast zullen de Belgische politici ook een project van de Belgische ontwikkelingssamenwerking bezoeken.

Het vliegtuig dat Wilmès naar Congo brengt zal trouwens goed 2,5 ton aan humanitair materiaal aan boord hebben. Twee ngo’s hebben van Defensie de toestemming gekregen om een lading te transporteren. Het gaat om een stichting die genoemd is naar presidentsvrouw Denise Nyakeru en het Benelux Afro Center (BAC), een ngo van de Afrikaanse diaspora in Brussel.