Bezetting van Wetstraat 16: hoe de opvangcrisis steeds grimmiger wordt

Onder meer Vluchtelingenwerk Vlaanderen en Dokters van de Wereld weigerden maandagmiddag om het kantoor van premier Alexander De Croo (Open VLD) te verlaten. De actie duurde zo’n drie uur en toont hoe de organisaties het vertrouwen verloren hebben in de premier en in zijn staatssecretaris voor Asiel en Migratie Nicole de Moor (CD&V).

Een actie in de Wetstraat 16, het kabinet van de premier, is redelijk ongezien in de Belgische politiek. Toch heeft een groep organisaties, waaronder Vluchtelingenwerk Vlaanderen, Dokters van de Wereld en Artsen Zonder Grenzen, maandagvoormiddag het kantoor van eerste minister Alexander De Croo (Open VLD) drie uur lang bezet. De politie werd erbij gehaald, waarna de actievoerders het gebouw hebben verlaten. De eisen van de organisaties – het afkondigen van de federale fase en snel 1000 plaatsen beschikbaar maken – werden niet ingewilligd.

Al anderhalf jaar kan de regering niet garanderen dat iedereen een asielaanvraag kan indienen, laat staat dat iedereen opvang krijgt. Dat is nochtans wettelijk verplicht. Mensen slapen op straat, met name (maar niet uitsluitend) alleenstaande mannen. Ook afgelopen week, bij temperaturen die fors onder het vriespunt zakten.

Het team van De Croo had al twee keer overlegd met de middenveldorganisaties over de opvangcrisis. Dat leidde nooit tot doorbraken, maar werd vooral gezien als een signaal van de regeringsleider dat hij de zaak ernstig neemt. Maandag om 11 uur was er een nieuwe afspraak. Ditmaal weigerden de organisaties te vertrekken vooraleer hun eisen werden ingewilligd. Aanvankelijk zou de premier niet aanwezig zijn, maar door de plotse aankondiging verscheen hij alsnog op het toneel.

Daar kregen de actievoerders te horen dat De Croo contact zou opnemen met zijn vicepremiers en met Defensie. Maar wat daarna volgde, schoot in het verkeerde keelgat. Bij het verlaten van zijn kabinet verdedigde de eerste minister het beleid. ‘We kunnen vandaag garanderen dat er geen mensen meer op straat hoeven te slapen’, klonk het onder meer.

De Croo versus Deswaef

Volgens de organisaties schort er iets aan die verdediging, die ook wordt gebruikt door staatssecretaris voor Asiel en Migratie Nicole de Moor (CD&V). Zo overnachten honderden mensen in kraakpanden, waarvan zeker 1000 in de Paleizenstraat in Schaarbeek. Volgens de actievoerders zit het aantal besmettelijke ziektes én zelfmoordneigingen er de afgelopen weken in de lift. Bovendien zou het probleem volgens hen nog groter zijn als de organisaties niet mee de opvang en verzorging zouden voorzien.

Tijdens zijn uiteenzetting werd De Croo meermaals onderbroken door Alexis Deswaef, de bekende mensenrechtenadvocaat. Een zichtbaar geïrriteerde De Croo ging de discussie met hem aan op straat. De liberaal zei onder meer dat de regering al een historisch hoog aantal van 32.000 plaatsen heeft gecreëerd. ‘Denkt u dat we zomaar in een vingerknip 1700 extra plaatsen kunnen vrijmaken?’ Deswaef verwees meermaals naar de ‘rechtsstaat’: opvangdienst Fedasil en de Belgische staat werden al herhaaldelijk veroordeeld door verschillende rechtbanken. Pas na meerdere subtiele gebaren van zijn medewerkers besloot De Croo de woordenwisseling te beëindigen.

Daarna gaven meerdere actievoerders, waaronder Joost Depotter van Vluchtelingenwerk Vlaanderen, interviews vanuit het raam van ‘de Zestien’. Iets na 13 uur kwam een tiental agenten aan om de actievoerders uit het gebouw te zetten. Een klein uur later beëindigden de organisaties de actie. Ze verlieten vrijwillig het gebouw, naar eigen zeggen omdat ze een agressieve situatie wilden vermijden.

Wanhoop

Acties aan de Wetstraat 16 – laat staan ín het gebouw – zijn redelijk ongezien. Betogingen zijn verboden in de zogenaamde ‘neutrale zone’ waarin ‘de Zestien’ gelegen is. Volgens de organisaties, die zich tot nu toe altijd aan de regels hebben gehouden, is deze escalatie een gevolg van hun ‘wanhoop’. Ze zijn vooral verbaasd door de manier waarop De Croo en De Moor volhouden dat iedereen theoretisch kans maakt op ‘bed, bad, brood’.  Volgens hen is er sprake van ‘foute framing’ en is het vertrouwen weg.

De actie komt er na woelige politieke weken. De linkse regeringspartners PS, Ecolo en Groen kunnen het steeds moeilijker verkroppen dat de regering de opvangcrisis niet krijgt opgelost. In een interview met Le Soir koppelde PS-voorzitter Paul Magnette de crisis zelfs aan de zogezegde onwil van de staatssecretaris, die de crisis niet ten gronde zou willen oplossen omdat ze ‘bang’ zou zijn voor het Vlaams Belang.

Afgelopen weekend uitte ook Jong Groen dreigende woorden. Onder de noemer ‘geen rechts beleid in onze naam’ eist de jongerenpartij een oplossing voor alle asielzoekers tegen kerstdag. Gebeurt dat niet, dan moet De Moor opstappen. Net als Magnette sleuren de jongeren de partij van De Moor erbij. ‘Voor een partij als de CD&V, die nog steeds vasthoudt aan de ‘c’ en haar christelijke waarden, kan het niet symbolischer zijn om tegen kerstdag een einde te maken aan deze onmenselijke situatie.’

De CD&V-jongeren gingen op sociale media meteen in het verweer. ‘Door een ontslag te vragen, slaapt er niemand minder op straat.’ Jong CD&V deelde ook een tikje uit aan vicepremier Petra De Sutter (Groen), ook bevoegd voor Ambtenarenzaken. ‘Nicole de Moor dring al maanden aan op extra personeel via Petra De Sutter. Eerst voor eigen deur vegen.’ Er zijn wel degelijk al ambtenaren gedetacheerd naar de asielopvang, maar de impact van die zogenaamde ‘special forces’ blijft al bij al beperkt.

In De Zevende Dag ging diezelfde De Sutter niet zo ver om het dreigement van haar jongerenpartij te herhalen. Wel bewezen de jongeren dat de kwestie breed leeft binnen de partij, klonk het.

Volgens De Moor, die tegenover De Sutter aan tafel zat, is er op dit moment opvang voor iedereen die het wil. In meerdere interviews benadrukte de CD&V-politica dat de recent geopende opvangplaatsen in het Koning Boudewijnstadion niet volledig benut worden. Dat komt volgens De Sutter onder meer omdat de asielzoekers vrezen dat ze hun plaats in de rij verliezen zodra ze vertrekken, en dus daardoor geen asiel kunnen aanvragen.

Op de Franstalige zender LN24 bevestigde Groen-covoorzitter Nadia Naji dat er crisismaatregelen worden getroffen, maar dat er ook nood is aan structurele ingrepen. De Moor gaat alvast op vraag van de groenen een soort dashboard creëren dat aangeeft hoeveel mensen er op straat slapen en hoeveel bedden er waar beschikbaar zijn.

Partijen als Groen zitten in ieder geval verveeld met de aanhoudende crisis. Op Twitter drukte Groen-Kamerlid Eva Platteau haar ‘begrip’ uit voor de actie van maandag.

Premier bedankt De Moor

De crisis overstijgt al een tijdje de bevoegdheid van De Moor. Het regelmatige onderhoud van het kabinet van de premier met de vluchtelingenorganisaties bewijst dat. Voor het zoeken van noodopvang werd het Nationaal Crisiscentrum ingeschakeld, een orgaan dat onder auspiciën van Binnenlandse Zaken – en dus minister Annelies Verlinden (CD&V) – werkt.

Hoe dan ook blijft De Moor het vertrouwen van de premier genieten. Op zondag, de Internationale Dag van de Migrant, communiceerde De Croo dat België er ‘alles aan doet om asielzoekers een dak boven het hoofd te geven’. Hij bedankte De Moor ‘voor haar doortastende aanpak om de procedures te versnellen’. Die steun bleef ook maandag meer dan overeind.

Maar net als de staatssecretaris kijkt De Croo naar het Europese niveau. Er is sprake van een onevenwicht in de spreiding van de werklast binnen EU-landen. De Croo: ‘Ook andere Europese landen moeten hun deel van het werk doen. De Europese buitengrenzen beter controleren, mensensmokkelaars eensgezind aanpakken en een betere, Europese coördinatie van het terugkeerbeleid organiseren.’