‘Bestellen is betalen, ook in de kinderopvang. Maar zo simpel is het niet’

Lutgart Vrints van de Gezinsbond heeft heel wat bedenkingen bij de nieuwe regels rond de inkomensgerelateerde kinderopvang. ‘Ouders hebben recht om bij hun kinderen te zijn als ze zelf verlof hebben of als hun kind ziek is.’

‘Kinderen steeds vaker ziek naar de crèche.’ Hebt u die berichtgeving ook gehoord of gelezen? Voor wie in de kinderopvang werkt én voor veel ouders die gebruik maken van de inkomensgerelateerde opvang, kwam dit bericht niet als een verrassing. Vanaf 1 april 2015 werkt ieder opvanginitiatief waar de ouders volgens hun gezinsinkomen betalen met het systeem ‘bestellen=betalen’.

Ouders en opvang sluiten een opvangplan af waarin staat welke opvang ze ‘bestellen’. Als ze van hun opvangplan afwijken, moeten ze een boete betalen, tenzij ze gebruik maken van hun korfje ‘respijtdagen’. Ieder opvanginitiatief beslist hoeveel respijtdagen ze aan gezinnen toekennen, maar het minimum is 18 dagen voor een voltijds opvangplan. Het opvanginitiatief beslist ook waarvoor ouders die respijtdagen moeten gebruiken: als het kind ziek is, bij onverwachte verlofdagen, als het gezin met vakantie is… of dat ouders hun kind op die dagen zonder boete mogen thuishouden.

Ook kiest de opvang zelf hoeveel boete ze aanrekenen als de respijtdagen op zijn. De vrijheid die opvanginitiatieven krijgen, heeft geleid tot heel veel verschillende systemen, elk met hun eigen boetes, voor wie zijn respijtdagen uitput. Je betaalt dus als je je kind thuishoudt bovenop de afgesproken dagen.

Het nieuwe systeem faalt momenteel in zijn opzet

De Arteveldehogeschool heeft zopas het systeem ‘bestellen=betalen’ geëvalueerd, mede op vraag van de Gezinsbond. Sinds de invoering ervan hebben we namelijk al veel klachten gekregen van ouders die het nieuwe systeem als een grote stap terug ervaren in hun flexibiliteit én voor wie opvang in de praktijk duurder is geworden. Opvangvoorzieningen hoorden we vooral klagen over meer zieke kinderen in de opvang én onenigheden, tot zelfs ruzie met de ouders toe. Het onderzoek van de Arteveldehogeschool bevestigt nu die ervaringen.

Verder geeft het onderzoek mee dat de opvanginitiatieven de bezettingsgraad van de opvangplaatsen niet hoger inschatten, nochtans een doelstelling van het systeem. En wat meer is, de opvang voor kwetsbare gezinnen is minder toegankelijk geworden. Zowel ouders als opvangvoorzieningen geven dat aan. Dat is een groot maatschappelijk probleem. Een systeem, dat oorspronkelijk uitgewerkt werd om ouders bewuster om te laten gaan met hun opvangvragen zodat alle opvangplaatsen optimaal benut zouden worden, is uiteindelijk vooral een systeem geworden dat de opvang voor veel ouders duurder en minder flexibel maakt én tegelijkertijd de opvangvoorzieningen administratieve overlast bezorgt.

Respijtdagen voor een ziek kind of gezinsvakantie, dat was niet de bedoeling

De relatie tussen opvang en ouders staat onder druk. Nochtans is die relatie van cruciaal belang voor het welbevinden van kinderen in de opvang. Zij hebben gevoelige antennes en kunnen zich maar goed voelen in de opvang als hun ouders er zich goed voelen. Ouders hebben recht om bij hun kinderen te zijn als ze zelf verlof hebben of als hun kind ziek is. Daarom willen we een oplossing die ook de leefbaarheid van de opvang respecteert. We vragen een systeem waarbij ziektedagen en gezinsvakantie voor àlle gezinnen, en niet alleen voor de happy few, buiten de respijtdagen vallen.

Respijtdagen moeten dienen waarvoor ze ingevoerd zijn: onverwachtse omstandigheden, snipperdagen op het werk, oma die op bezoek komt, technische werkloosheid… Dit vraagt een extra inspanning van de Vlaamse overheid, maar het zal heel wat baby’s, ouders en opvangvoorzieningen opluchten en gelukkiger maken. En nu we toch bezig zijn: zorg ervoor dat alle ouders die dat willen terechtkunnen in de inkomensgerelateerde opvang.

Veel opvanginitiatieven zouden niet liever willen dan in het inkomensgerelateerde systeem stappen, maar kunnen dat nu niet. Het is de investering waard: toegankelijke, betaalbare opvang is een recht van elk gezin dat er nood aan heeft.

Lutgard Vrints is sociologe en werkt op de studiedienst van de Gezinsbond.