‘Over de internationale rentes hebben we weinig controle, over onze tekorten wel’, schrijft Open VLD-Kamerlid Christian Leysen, die oproept om iets te doen aan onze oplopende staatsschuld.
Het is tijd om budgettair opnieuw orde op zaken te stellen in dit land. Met steunmaatregelen van ongeziene omvang heeft onze overheid talloze jobs en bedrijven gered tijdens de pandemie. De omvang van de daaropvolgende begrotingstekorten is al even ongezien. De stijgende rentes en de lopende discussie over het compenseren van de hoge energieprijzen illustreren de noodzakelijkheid van een ernstig begrotingsdebat. Als we klaar willen zijn voor de klimaattransitie, de vergrijzing en de volgende economische schok, dan moeten we nu die tekorten terugdringen en de nodige buffers aanleggen.
De huidige begrotingstekorten zijn niet alleen het gevolg van de uitgaven in de strijd tegen het corona-virus, maar ook van een structurele uitgavestijging. Laat me duidelijk zijn: de steunmaatregelen in het kader van de strijd tegen corona waren nodig, zo ook de solidariteit na de waterellende in Wallonië. Dat betekent echter niet dat we onbezorgd de uitgaveteugels volledig kunnen vieren, zoals sommigen lijken te geloven. De gezondheid van onze overheidsfinanciën was voor de coronacrisis al precair met te veel terugkerende uitgaven en te weinig echte investeringen. Het resultaat is dat de Belgische staatsschuld sterk steeg, tot 113 procent van het nationaal inkomen.
Beperk de overheidsuitgaven tot 50 procent van bbp via een uitgavennorm
Een hoge staatsschuld is niet onschuldig. Economen wijzen er terecht op dat we ons niet mogen vastpinnen op de precieze hoogte van die schuld. De houdbaarheid van de staatsschuld hangt immers af van de rentelasten, de kostprijs van de schuld. Jarenlang daalde die rentelast dankzij de lage rentes en een slim herfinancieringsbeleid, maar in 2020 kwam daar een eind aan. De jaarlijkse rentelast stabiliseerde op 2 procent van het BBP, of zo’n 9 miljard euro. Dit zijn belastingen die we innen en rechtstreeks doorstorten aan investeerders en dus niet gebruiken voor beleid. Ter vergelijking, de budgetten voor Binnenlandse Zaken, Defensie en Justitie bedragen samengeteld 8,3 miljard euro. Ondertussen stijgen de rentes opnieuw en blijven onze tekorten structureel hoog.
Her en der wordt er dan ook aan de alarmbel getrokken. Het Internationaal Monetair Fonds, de Europese Commissie en onze eigen Nationale Bank maken zich allen zorgen over de houdbaarheid van onze staatsschuld. Ze wijzen op de noodzaak om de schuld af te bouwen om zo de nodige buffers aan te leggen die we nodig zullen hebben voor de vergrijzing, de inhaalbeweging voor overheidsinvesteringen, en toekomstige crisissen. Landen met een lager schuldniveau hebben immers meer bewegingsvrijheid, kijk maar naar Nederland.
Daarom is het nu tijd voor actie. Over de internationale rentes hebben we weinig controle, over onze tekorten wel. Aan de inkomstenzijde is er geen marge. Onze belastingdruk is al bij de hoogste van de wereld, enkel Denemarken en Frankrijk innen meer. De inspanning moet geleverd worden aan de uitgavekant, zoals ook het IMF aangeeft. Ons overheidsbeslag is te hoog. Bij ongewijzigd beleid zullen de overheidsuitgaven evolueren naar 55 procent van het BBP.
Een uitgavennorm is nodig. Zoals onze voorzitter, Egbert Lachaert, onlangs zei in een interview, eigenlijk zouden de overheidsuitgaven nooit meer dan de helft van ons inkomen mogen zijn, en zelfs dat zou de uitzondering moeten zijn. Daarom pleit ook ik voor een uitgavennorm van 50 percent. Zo leggen we een maximum op wat onze overheid kan uitgeven en moedigen we alle overheidsorganen aan om prioriteit te geven aan kwaliteit in plaats van kwantiteit.
Dit vergt een grondig debat over de kerntaken van de overheid, de effectiviteit, en ook de efficiëntie van onze overheidsuitgaven. Zoals de hoofdeconoom van VOKA, Bart Van Craeynest, ook opmerkte met ons grote overheidsbeslag kan je maar weinig problemen toeschrijven aan een gebrek aan middelen. De Staatssecretaris voor Begroting, Eva De Bleeker, nam al enkele belangrijke stappen, zoals bijvoorbeeld het invoeren van spending reviews, maar al te vaak lijkt ze te roepen in de woestijn. Het is tijd dat iedereen overheen de verschillende niveaus zijn of haar verantwoordelijkheid neemt.
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier