Atletiekgezin Borlée: ‘Onze familie is geen kweekprogramma voor atleten’

Oudste zus Olivia is gestopt en haar drie broers beleven een moeilijk seizoen. De Borlées zijn nog altijd de vaandeldragers van de Belgische atletiek, maar het gezin staat voor een keerpunt. ‘Stoppen na Tokio? Niet als ik me nog goed voel.’

‘Weet je wat ik een raar misverstand vind? De perceptie dat de Borlées strevers zijn. Humorloze fanaten. Is het omdat vader zo ernstig overkomt bij de journalisten? ( lacht) Het tegendeel is waar: onze kracht zit juist in hoe relaxed wij zijn. No stress! Een Borlée krijg je niet snel nerveus.’ Zo omschrijft oudste dochter Olivia de bijzondere sportdynastie Borlée. Vier profatleten in één gezin met nog een vijfde onderweg, gecoacht door hun vader: het blijft uitzonderlijk. In de Belgische sport komt alleen de familie Hazard in de buurt. ‘Wij zijn niet in een normaal gezin geboren, maar anderzijds was het ook niet ons lot om prof te worden’, vertelt Olivia. ‘Onze ouders hielden ons voor: ga voor waar je van houdt. Met alle passie die je in je hebt. En wij wilden toevallig allemaal lopen.’

Deze maand verschijnt De familie Borlée, samen naar de top van David Lehaire, journalist bij de Waalse krant L’Avenir. Dat er net nu een boek komt, is geen toeval. De Borlées staan voor een keerpunt. Oudste zus Olivia (33) is drie weken geleden gestopt. Een onverwacht afscheid – en ook weer niet. In het pas gedrukte boek wordt er nog met geen woord over gerept, maar dat Olivia’s sportieve verhaal naar zijn einde liep, was al langer duidelijk. Jongste broer Dylan (deze week 27) en de 31-jarige Kevin wisten zich niet te plaatsen voor het WK Atletiek, dat eind september begint. Tweelingbroer Jonathan kreeg niet de kans om het te proberen, wegens opnieuw geblesseerd. De slotsom: voor het eerst sinds 2007 vindt er een wereldkampioenschap plaats zonder dat een Borléé de 400 meter loopt. Aan de estafette doen Kevin en Dylan wel mee, zij het met beperkte ambities, zeggen ze zelf. Het einde van een tijdperk? Kevin Borlée kijkt verveeld wanneer we het vragen. ‘We zitten nog altijd op koers voor ons grote doel: de Olympische Spelen van 2020’, sust de meest succesvolle telg van de familie. ‘Eerlijk: ik ben er niet kapot van dat ik me niet heb weten te plaatsen voor het WK. Het was logisch. Ik stond drie maanden aan de kant met een blessure. Kan gebeuren, geen man overboord. No stress. Zei Olivia dat ook al?’ ( lacht)

Het verhaal van de familie Borlée begint op een krakkemikkige piste in Bosvoorde, ergens vroeg in de jaren tachtig. Jacques Borlée, zoon van de laatste Belgische gouverneur van het Congolese Kivu, ontmoet er de beloftevolle sprintster Edith Demaertelaere. Jacques heeft op dat moment zijn sportieve hoogtepunt al achter de rug. Op de Spelen van Moskou in 1980 liep hij de kwartfinale van de 400 meter. Zijn Edith – want de twee worden al gauw een koppel – staat op dat moment bekend als het grote supertalent van de Belgische atletiek. Ze beëindigt haar carrière nog voor die kan starten. ‘Ik had het ook kunnen maken, maar ik wilde zo graag mama worden’, zegt ze in het boek. Op haar twintigste is Edith zwanger van Olivia. Twee jaar later volgt de tweeling, nog later komen Dylan en jongste dochter Alizia. Het gezin vestigt zich in Manhay, hartje Ardennen. De jongste twee zitten nog in de kleuterklas wanneer het koppel scheidt. Edith verlaat België voor Réunion, een eiland in de Indische Oceaan. Alizia en Dylan volgen haar. Olivia, Kevin en Jonathan trekken in bij hun vader in Brussel. Een keuze voor de sport, dan al. Jacques was met wisselend succes aan een trainerscarrière begonnen. In zijn oudste dochter treft hij eindelijk een atleet met de wilskracht om tot op het bot te gaan. De tweeling kijkt op naar Olivia en volgt haar naar de piste. Het moet een hartverscheurende periode zijn geweest voor het gezin Borlée, niet het minst voor de twee jongste kinderen. De betrokkenen praten er niet graag over. Op zijn zestiende keert Dylan terug naar België, met de hoop proftennisser te worden – Réunion is daar te klein voor. Het duurt geen half jaar voor hij zijn tennisracket ruilt voor spikes. Ook Alizia probeert het als atleet, en volgens Jacques bezit geen enkele Borlée meer aangeboren talent. Maar haar hart brandt niet voor atletiek en ze stopt op haar negentiende, zonder spijt. Alizia is vandaag kleuterjuf. De stamboom wordt verder aangevuld. Jacques en Edith beginnen nieuwe relaties. Jacques wordt vader van Rayane (20) en Ilian (15): de eerste loopt de 400 meter, zoals zijn broers, en hoopt binnenkort profatleet te worden, de tweede schijnt een meer dan behoorlijke tennisser. Edith heeft nog een 17-jarige dochter Yuna, maar zij koestert geen sportieve ambities.

Anticlimax

Olivia’s carrière toont hoe grillig een sportleven kan zijn. Op internationale toernooien breekt de oudste Borlée geen potten, haar tijden zijn ook niet die van een wereldtopper, maar ze is wel de enige in de familie met een olympische medaille. Op de Spelen van 2008 pakte Olivia zilver op de 4×100 meter, gedragen door een verbluffende Kim Gevaert. Zilver werd later goud: bij hertesting van de stalen blijkt dat het Russische team op doping liep. Het is een schaars hoogtepunt in een carrière boordevol pech. Al sinds 2006 sukkelt Olivia met pijnlijke achillespezen. ‘Ik probeerde het te negeren’, zegt ze, ‘maar het was inderdaad een dagelijkse strijd. Ik ben er trots op dat ik de moed nooit heb verloren.’ Haar doorzettingsvermogen verdient een happy end. Op 27 juni 2016, na tien jaar blessureleed, loopt ze in het Koning Boudewijnstadion haar op een na beste tijd ooit op de 200 meter. Ze is dan 30, sprinters zijn op die leeftijd hoogbejaard. Het bewijst dat er meer had ingezeten als die fysieke problemen haar niet hadden gehinderd. Olivia plaatst zich voor het eerst individueel voor de Spelen, maar in Rio de Janeiro volgt een anticlimax. De oudste Borlée scheurt een hamstrings en raakt niet door de reeksen. ‘Toch voel ik geen spijt. Die perfecte 200 meter in het Koning Boudewijnstadion pakt niemand me meer af.’ Zich plaatsen voor de Spelen van 2020 zit er niet in. Vorige maand stopte ze, zonder daar veel ruchtbaarheid aan te geven.

Olivia had haar nacarrière al voorbereid. Samen met Élodie Ouédraogo lanceert ze het modemerk 42|54, een knipoog naar de tijd waarmee ze op de Olympische Spelen in Peking goud wonnen. Het gaat hen voor de wind: pas nog haalde 42|54 het nieuws toen popdiva Ellie Goulding een gepersonaliseerde sportbeha bestelde. Olivia: ‘Voor een jong modemerk lopen de zaken uitzonderlijk vlot. Ik denk dat mijn sportloopbaan me zal helpen in mijn nieuwe carrière. Ik weet hoe je doelen stelt, omgaat met concurrentie en hoe je het negativisme onder controle houdt.’

Ook voor Jonathan en Kevin begint het op de Spelen van 2008. Beiden lopen de halve finale van de 400 meter. De mannenestafetteploeg, die zich later zal omdopen tot The Belgian Tornados, doet voor de eerste keer van zich spreken. De Belgen eindigen vijfde. Later worden ze officieel vierde: ook hier wordt het Russische team uit de uitslag geschrapt. In 2010 breekt de tweeling door: Kevin wordt Europees kampioen. Jonathan was nochtans favoriet, maar in de finale geeft hij op met krampen. ‘Ik ben niet tevreden, want Jonathan is verdrietig’, verklaart de kersverse kampioen. De tweeling wordt een wereldwijd mediafenomeen. Eén jaar later staan ze samen in de finale van het WK. Ook hier: hoewel Jonathan op dat moment betere tijden loopt, eindigt hij achter zijn broer. Kevin pakt brons.

‘Het zijn tweelingen, het zal dus wel normaal zijn dat iedereen let op hoezeer Kevin en Jo op elkaar lijken, maar eigenlijk zijn de verschillen groter dan de overeenkomsten’, vindt hun jongere broer Dylan. De uitbundige Jonathan houdt van competitie, perfectionist Kevin is kalmer en kickt op planning en voorbereiding. Zelfs lichamelijk bestaan er verschillen. Jacques stelt aparte trainingen voor hen op: Kevin en Jonathan hebben een andere looptechniek.

Dé onthulling in hun nieuwe boek is dat Jonathan jarenlang een depressie heeft gehad. Die begon toen hij zeventien was en eindigde rond de Spelen van 2012. Sportief waren dat nochtans zijn sterkste jaren. Neerslachtige gevoelens hebben nooit één oorzaak, maar Jonathan trok zich de fysieke problemen van Olivia sterk aan. Het onrecht. ‘Niemand was op de hoogte van mijn depressie, behalve Kevin’, vertelt hij in het boek. ‘Dankzij atletiek had ik iets om me aan op te trekken, om het hoofd boven water te houden. Achteraf besefte ik hoe sterk je gedachten zijn: negatief of positief. Ze kunnen verwoestend zijn, maar ook constructief. Ik ben eruit geraakt omdat ik de sport had.’

Vol gas

Of er een verband bestaat, valt niet te zeggen, maar rond de tijd dat Jonathan zijn donkere periode achter zich laat, wordt Dylan Borlée prof. Dylan is groter en sterker. Jacques zag in hem een hordeloper, maar hij droomt van de 400 meter, net als zijn broers. ‘In het begin kon ik hen niet volgen, maar zij hebben me naar een hoger niveau getild’, zegt Dylan. Aanvankelijk is zijn vooruitgang zo spectaculair dat hij de tweeling lijkt te gaan overtreffen, maar dan stagneert Dylan. Niemand weet goed hoe het komt. Dylans doorbraak geeft de estafetteploeg een nieuwe impuls. Drie keer worden The Belgian Tornadoes Europees kampioen. Bij hun voorlopig laatste goud, in 2018, hoeven Kevin en Jonathan zelfs de reeksen niet meer te lopen. Dylan is nu het hart van de estafetteploeg, al blijven zijn snellere broers de afwerkers. ‘Ik ben een teamspeler’, vertelt Dylan. ‘Een estafette betekent extra druk. Je mag niet falen, de anderen rekenen op jou. Dat verlamt me niet, het geeft me net vleugels.’ Kevin gaat er nuchterder mee om. ‘Een 400 meter lopen is loodzwaar. Je kunt je krachten niet sparen: je start vol gas en hoewel je na 250 meter kapot zit van de verzuring, moet je die snelheid aanhouden tot op de finish. Het gekke is: loop ik die afstand in ploeg, dan voel ik minder pijn. Alsof het halve werk al gedaan is wanneer ik het stokje in handen krijg.’

The Belgian Tornados blijken veel meer een team dan de andere landenploegen. De familiale band tussen drie van de vier ploegleden is daar niet vreemd aan. Jacques Borlée praat tot vervelens toe over ‘ fraternité’, de broederschap die de teamleden voor elkaar moeten voelen, maar dat slaat volgens Jacques evenzeer op de niet-Borlée binnen de ploeg. ‘Dat we familie zijn verklaart niet alles’, bevestigt Dylan. ‘De coach legt veel nadruk op teamspirit – ja, ik zeg altijd “coach” wanneer het over atletiek gaat en nooit “papa”. Sprinters zijn haantjes, denk niet dat de Borlées daarin anders zijn dan de rest. Toch slaagt de coach erin een omgeving te scheppen waarin ieder zich in zijn waarde voelt.’ Op de estafette doen de Borlées nog mee met de groten: in mei wonnen ze nog brons op het WK Relay. Ook op het WK atletiek, dat plaatsvindt in Doha, hoort België bij de schaduwfavorieten, zelfs nu Jonathan geblesseerd afhaakt.

Hun boek had ook kunnen heten: De Borlées geven het stokje door. Want er staat een volgende telg klaar. Voorlopig kan Rayane Borlée niet tippen aan de tijden van leeftijdsgenoot Jonathan Sacoor, maar een twintigjarige heeft uiteraard nog progressiemarge. Een kleine meeting in San Diego kreeg de primeur: de vier broers Borlée liepen samen de estafette. Met een splittijd van 48″00 ontgoochelde de jonge Rayane niet. ‘Maar ik heb liever niet dat je veel over hem schrijft’, zegt Dylan. ‘Je mag het een atleet niet aandoen dat hij “de volgende Borlée-topper” moet worden. Onze familie is geen kweekprogramma voor atleten. Het zal zijn pad zijn, niet het onze.’

Moeilijke mens

Een nieuwe Borlée, net nu ze dachten bijna af te zijn van hun lastige vader: bij de Waalse atletiekfederatie zal het gemengde gevoelens oproepen. Zij kennen Jacques Borlée als een moeilijke mens. Wanneer de bobo’s zich weer onredelijk opstellen, trekt Jacques naar de pers of in het slechtste geval naar de rechter. Andere coaches, die de situatie van binnenuit kennen, menen dat Jacques altijd het gelijk aan zijn kant had, al had hij zich af en toe diplomatischer kunnen opstellen. Over één ding zijn alle betrokkenen het eens: Jacques Borlée kent er wat van. En hij is on-Belgisch ambitieus. Lang voor zijn kinderen sterke tijden liepen, vloog hij naar Amerika om er te spreken met Michael Johnson, op dat moment wereldrecordhouder op de 400 meter en dé ster van de atletiek. De Belgische concurrentie dacht dat hij een slag van de molen had gekregen. De Waalse bond weigerde zijn vliegticket terug te betalen.

Als er wind te vangen viel, stond Jacques pal. Kon er worden gevierd, dan zette hij zijn kinderen op de voorgrond. Misschien een onverwachte vraag, maar hebben ze er ooit aan gedacht een andere trainer te zoeken? Dylan: ‘Ik vind dat geen gekke vraag, al wordt ze me nooit gesteld. Een atleet houdt alles kritisch tegen het licht, ook zijn coach, maar volgens mij loopt er in België niemand rond met meer kennis. Ook als Jacques Borlée niet mijn vader was, zou ik bij hem willen trainen. En wie weet scheiden onze wegen ooit. Niet dat ik plannen in die zin heb, maar ik sluit het niet bij voorbaat uit.’ Het is compartimentaliseren. Rollen scheiden. ‘De man die je altijd dwingt om verder te gaan, die je verwenst wanneer je na een training staat over te geven, dat is je vader. Dat is niet gemakkelijk om te verwerken’, zegt Kevin. ‘Gelukkig train ik voor mezelf, alleen voor mezelf. Dit doen om mijn vader blij te maken, dat zou ik niet kunnen.’

Dichtbij

Het is een hard verdict, maar de broers Borlée hebben in feite hun twee grootste afspraken met de geschiedenis gemist. De eerste kwam op de Spelen van Londen 2012. Door blessures stonden er geen Amerikanen in de finale, wat nog nooit was gebeurd en wellicht ook nooit meer zal gebeuren, en de tweeling liep hun snelste tijden. Een moment om te oogsten. Kevin en Jonathan eindigden vijfde en zesde. ‘Ik voelde veel stress en weinig plezier’, herinnert Jonathan zich. Met de tijd die hij in de reeksen liep, had zilver erin gezeten. Hun tweede olympische buitenkans krijgen de Borlées in Rio met de estafetteploeg. Op drie honderdste van een seconde missen ze brons. ‘Ik ben nog altijd ontgoocheld’, geeft Dylan toe. ‘We waren zo dichtbij.’

Maar één toernooi zou elke vieze smaak wegspoelen. Op het EK in Berlijn van vorig jaar pakten Kevin en Jonathan brons en zilver. Eindelijk een individuele medaille voor de dan 30-jarige Jonathan. Drie Borlées plus Jonathan Sacoor wonnen vervolgens goud op de estafette. ‘De euforie was met geen pen te beschrijven. Eindelijk konden we ons geluk met elkaar delen.’

‘Berlijn was ons mooiste moment’, vertelt Kevin. Berlijn is nog maar een jaar geleden, maar vroeg of laat moet het toch eindigen voor de Borlée- tweeling. Dertigplussers die sprinten: dat bestaat bijna niet. Hun tijden gaan achteruit en het is maar de vraag of Jonathan en Kevin zich wel zullen kwalificeren voor de volgende Spelen. Individueel dan, als ploeg plaatsen de Belgen zich wanneer ze op het WK de finale halen, en de verwachting is toch dat dat lukt. Wordt Tokio 2020 het laatste kunstje van de Borlée-tweeling? Kevin denkt van niet. ‘Misschien neem ik na Tokio een pauze, om op adem te komen en de dingen op een rij te zetten. Maar als ik me nog goed voel, dan stop ik niet. Daar denk ik nog niet aan.’