Apothekers op hun tandvlees: ‘Klanten komen wel drie keer per dag om toch maar iemand te zien’

Lieve Victor: 'Er zijn mensen die tevergeefs van apotheek naar apotheek rijden op zoek naar een griepspuit.' © Franky Verdickt
Ann Peuteman

Of ze nu een zeurende pijn in de borst voelen, zich afvragen of ze in quarantaine moeten of simpelweg behoefte hebben aan een babbel, voor veel mensen is er tijdens de lockdown maar één adres: hun apotheek. ‘Er wordt nu heel veel van apothekers verwacht, en daar staat weinig tegenover.’

Een doordeweekse voormiddag in een apotheek ergens in Gent. Klanten staan, met de obligate anderhalve meter afstand, tot op de stoep aan te schuiven. Vanachter een wand van plexiglas probeert de apothekersassistente een oudere dame te sussen. De vrouw begrijpt maar niet waarom ze als tachtigplusser geen griepvaccin kan kopen. Aan de balie ernaast heeft de apotheker zijn beste gebarentaal bovengehaald om een vrouw die geen woord Nederlands blijkt te spreken uit te leggen dat ze met die vreemde uitslag op haar bovenarm écht naar de dokter moet. Uiteindelijk belt hij zelf naar een huisarts in de buurt om een afspraak voor haar te maken.

Ook in andere Vlaamse apotheken is het sinds het begin van de coronacrisis drukker dan ooit. Zeker nu zo veel huisartsen overstelpt worden met mogelijke coronapatiënten die moeten worden geïnformeerd, getest of doorverwezen. Sommige dokters zijn dezer dagen zelfs telefonisch amper nog bereikbaar. ‘Veel mensen zijn zo bang om besmet te raken dat ze een bezoek aan hun huisarts of een specialist ook liever uitstellen’, zegt Lieve Victor, die een apotheek runt in Zemst. ‘Aangezien apotheken tijdens de lockdown haast de enige plek zijn waar ze nog vlot terechtkunnen, komen velen met hun vragen en kwalen naar ons toe.’

Voor de ene patiënt bel ik naar het ziekenfonds, voor de andere bestel ik online een boek of maak ik een afspraak bij de dokter.

Lieve Victor (Zemst)

Het gevolg is dat apothekers heel alert moeten zijn om mensen die medische zorg nodig hebben te kunnen doorverwijzen. ‘Merken we dat iemand echt naar de dokter moet, dan dringen we daar ook op aan en leggen we uit hoe dat veilig kan gebeuren’, zegt Geert Van de Voorde, die in Berchem drie apotheken heeft. ‘Zo kwam er vorige week een man binnen die een hardnekkige wonde op zijn rug bleek te hebben. Aangezien die er echt niet goed uitzag, heb ik hem aangespoord om toch naar de dokter te gaan.’ Hetzelfde deed Vicky Van Camp toen er in de apotheek in Zoersel waar ze werkt een oudere dame om een oogzalfje voor haar man kwam vragen. ‘Volgens haar was zijn oog ontstoken’, vertelt Van Camp. ‘Maar toen ik doorvroeg, bleek dat hij ook minder goed zag. Dat was een alarmsignaal: slecht zicht kan wijzen op verhoogde oogdruk, een probleem waar die man al voor werd opgevolgd. Zijn vrouw vertelde me dat ze net een afspraak bij de oogarts hadden afgezegd uit angst voor besmetting, maar ik heb haar kunnen overtuigen om toch zo snel mogelijk op consultatie te gaan.’

Doordat sommige patiënten hun arts in coronatijden alleen telefonisch consulteren, moeten apothekers extra waakzaam zijn. ‘Na zo’n teleconsult gaan mensen vaak naar de apotheek om de voorgeschreven medicatie te halen’, zegt Hilde Deneyer, algemeen directeur van het Vlaams Apothekers Netwerk (VAN). ‘Zeker in het begin gebeurde het geregeld dat een apotheker dan het gevoel had dat de diagnose niet helemaal klopte en de betrokkene moest overhalen om toch naar zijn huisarts of naar het ziekenhuis te gaan. Niet zo vreemd natuurlijk, want het geeft toch een ander beeld als je iemand voor je ziet staan. Bovendien waren de meeste artsen aanvankelijk nog niet met die werkwijze vertrouwd.’

Ook over het coronavirus en de bijbehorende veiligheidsmaatregelen krijgen apothekers natuurlijk de hele tijd vragen. ‘Het is echt niet zo dat iedereen ondertussen perfect op de hoogte is’, zegt Van Camp. ‘Mensen die naar het buitenland vertrekken, willen weten of ze in quarantaine moeten, of ze vragen of ze vooraf geen zelftest kunnen doen. Anderen hebben slaapproblemen door de stress van de lockdown en vragen wat ze daaraan kunnen doen.’

Eerste hulp bij eenzaamheid

Mensen gaan tijdens de lockdown niet alleen naar de apotheek omdat ze dringend medicijnen nodig hebben, maar ook omdat de meeste andere winkels en diensten gesloten zijn. ‘Sommigen zien nu zo goed als niemand meer. Geregeld blijkt dat zo’n klant een moeilijke dag heeft en dan spreek ik hem wat moed in’, zegt Lieve Victor. ‘Nu komt dat opvallend vaker voor dan tijdens de eerste coronagolf. Mensen hebben het deze keer moeilijker om de hele tijd thuis te zitten en missen het sociaal contact ook meer.’ Vicky Van Camp herkent dat fenomeen maar al te goed. ‘Er zijn mensen die wel twee of drie keer op een dag binnenkomen’, vertelt ze. ‘Dan zeggen ze dat ze iets zijn vergeten te kopen of dat ze nog een vraag hebben. Al geven sommigen ook gewoon toe dat ze nergens anders heen kunnen. Ik vind het heel mooi dat we er als apotheker ook op die manier voor de mensen kunnen zijn.’

Soms hebben klanten eerder praktische hulp nodig. Heel veel loketten en winkels zijn dicht en veel mensen vinden hun weg niet op het internet. Ook met die problemen komen ze vaak bij de apotheker aankloppen. ‘Ik heb al een paar keer een online bestelling gedaan voor een klant die dat zelf niet kan. Dat gaat dan bijvoorbeeld om medische hulpmiddelen of medicatie die we zelf niet kunnen leveren’, zegt Victor. ‘Onlangs heb ik zelfs een boek voor iemand besteld. Of ik bel naar het ziekenfonds of een andere dienst omdat de betrokkene niet begrijpt wat er via telefoon wordt gezegd. Het zijn echt niet alleen oudere mensen die bij zulke dingen hulp nodig hebben, maar ook andere kwetsbare groepen. Anderstaligen, bijvoorbeeld, of mensen die amper geletterd zijn.’

Agressieve klanten

De voorbije maanden moesten apothekers mensen ook keer op keer uitleggen dat het vermeende wondermiddel waarover ze in de krant of op het internet hadden gelezen hen echt niet tegen het coronavirus zou beschermen. ‘Dat is ook in normale tijden onze taak’, zegt Van de Voorde. ‘Als apotheker moet ik de juiste vragen stellen zodat ik mensen een geschikt product kan meegeven. Zeven op de tien mensen die hier binnenkomen met de boodschap dat ze een bepaald medicijn nodig hebben, stappen met een ander middel weer naar buiten. Wel krijgen we sinds het begin van de coronacrisis veel meer vragen over middeltjes die je zogenaamd tegen het virus beschermen.’ Toen er in het voorjaar bijvoorbeeld artikels verschenen over een reumamedicijn dat wel eens zou kunnen helpen, repten heel wat Vlamingen zich naar de apotheek om het aan te schaffen. Hetzelfde gebeurde toen in de media werd bericht dat zwaar zieke coronapatiënten cortisone toegediend kregen. ‘Telkens weer moesten we uitleggen dat zo’n middel alleen op voorschrift te krijgen is en dat het helemaal geen zin heeft om een paar dozen in je medicijnkast te bewaren voor het geval je besmet zou raken’, zegt Van de Voorde. ‘De meeste mensen aanvaarden dat ook. Alleen toen in het nieuws kwam dat je het best Dafalgan kunt slikken als je corona hebt, was er geen houden aan. Noodgedwongen hebben we het aantal dozen per klant toen beperkt, maar sommige mensen kwamen gewoon verschillende keren terug. En toen bleek dat ze al die Dafalgan helemaal niet nodig hadden, probeerden sommigen hun aankopen weer terug te brengen.’

Geert Van de Voorde: 'Merken we dat iemand echt naar de dokter moet, dan dringen we daar ook op aan en leggen we uit hoe dat veilig kan gebeuren.'
Geert Van de Voorde: ‘Merken we dat iemand echt naar de dokter moet, dan dringen we daar ook op aan en leggen we uit hoe dat veilig kan gebeuren.’© Franky Verdickt

Op die manier komt de vertrouwensrelatie tussen apothekers en sommige klanten geregeld onder druk te staan. ‘Normaal is het onze taak om mensen te helpen en te begeleiden, maar door de pandemie werden we plots een soort agent die de regels uitlegt, op de gevaren wijst en mensen corrigeert. Zeker in het begin hadden sommigen daar totaal geen begrip voor en werden ze zelfs agressief. Daarom heb ik op een bepaald moment met een bevriende therapeute afgesproken dat mijn medewerkers haar kunnen bellen als ze de behoefte voelen om stoom af te laten.’

De voorbije maanden werd de vertrouwensband tussen apothekers en hun klanten nog meer op de proef gesteld door het tekort aan griepvaccins. Aanvankelijk werd de bevolking opgeroepen om zich zo veel mogelijk te laten vaccineren, maar al snel bleek dat het lot van 2,9 miljoen griepspuiten dat België toegewezen kreeg nooit zou volstaan. Zodra bekend werd dat in een eerste fase alleen risicopatiënten zouden worden gevaccineerd, begon er een stormloop op de apotheken. ‘Daar hebben wij in juli al voor gewaarschuwd, maar men heeft weer niet naar ons geluisterd’, zegt Lieve Victor. ‘Het gevolg is dat er nu mensen zijn die tevergeefs van apotheek naar apotheek rijden op zoek naar een griepspuit.’ Blijkt dat ze er geen kunnen krijgen, dan hebben velen daar totaal geen begrip voor. Het is geen uitzondering dat apothekers worden uitgescholden of bedreigd door mensen die ze met lege handen naar huis moeten sturen.

Ook veel risicopatiënten staan nog altijd op de wachtlijst. ‘Echt schrijnend’, vindt Victor. ‘Zelf heb ik alle huisartsen uit de buurt opgebeld om samen mijn wachtlijst te overlopen. “Voor wie van jouw patiënten vind je het echt gevaarlijk als die geen griepspuit krijgt?” vroeg ik hen. Op die manier heb ik de volgorde kunnen bepalen.’ Veel apothekers vinden het een zware verantwoordelijkheid om te moeten beslissen of ze iemand al dan niet een griepspuit meegeven. ‘Vandaag is de grootste angst van spoedartsen dat ze zullen moeten kiezen welke patiënt ze helpen en welke niet. Een vergelijkbare keuze – zij het meestal met minder ernstige gevolgen – moeten wij nu in verband met griepvaccins maken’, zegt Geert Van de Voorde. ‘We kunnen alleen maar hopen dat de overheid daar lessen uit trekt voor het coronavaccin dat er aankomt.’

Billijke vergoeding

In tegenstelling tot de beginperiode van de eerste coronagolf zijn zo goed als alle apotheken nu helemaal coronaproof. Er staat een scherm van plexiglas voor de balie, apothekers houden afstand van elkaar en van hun klanten en overal is alcoholgel voorhanden. Toch zijn veel apothekers heel bang om besmet te worden. In tegenstelling tot huisartsenpraktijken, waar patiënten met coronasymptomen al bij het maken van een afspraak worden geweerd, stappen er in een apotheek dagelijks verkouden mensen binnen. ‘Veel apothekers zijn nu banger dan in de eerste golf’, weet Hilde Deneyer. ‘In het voorjaar doken we met z’n allen onvoorbereid de crisis in en was er amper tijd om bij de gevaren stil te staan. Ondertussen zijn we ons daar wel van bewust en zijn we ook allemaal een pak vermoeider. Veel apothekers zijn zelfs tijdens de zomermaanden blijven doorwerken en hebben alleen hun medewerkers vakantie gegund.’

Dat de overheid in coronatijd veel van apothekers verwacht, vinden ze maar normaal. Ook nu er naar hen wordt gekeken om klassieke coronatests af te nemen en mensen te begeleiden bij het gebruiken van zelftests. Maar dan willen ze wel degelijk worden geïnformeerd en dat is nu nog lang niet altijd het geval. ‘Het wordt echt veel nu, en sommige apothekers zitten tegen hun grenzen aan’, zegt Hilde Deneyer. ‘Ze moeten heel veel tijd in het informeren en sensibiliseren van hun patiënten investeren – nog meer dan anders – zonder dat ze daarvoor worden vergoed. Daarom zouden we graag zien dat de overheid in de toekomst op een systeem van gemengde financiering overstapt, waarbij we ook een billijke vergoeding krijgen voor de warme zorg die we onze patiënten elke dag bieden. Ons huidige financieringsmodel is compleet achterhaald, en de coronacrisis heeft dat alleen maar duidelijker gemaakt.’

Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier

Partner Content