‘Alarmerend: Helft Vlaamse wapenexport niet langer gecontroleerd’

© Belga
Annelies Van Erp
Annelies Van Erp Medewerker van ngo Memisa

Sinds het nieuwe Vlaamse Wapenhandeldecreet uit 2013 is de controle van de Vlaamse wapenexport voor de helft weggevallen. ‘Erg alarmerend’, reageert Wouter Van Besien (Groen).

53 procent van de vroeger gecontroleerde wapenexport, ontsnapt sinds het nieuwe Vlaamse Wapenhandeldecreet uit 2013 aan controles. Dat blijkt uit het jaarrapport van het Vlaamse Vredesinstituut.

‘2013 was het eerste volledige jaar dat het nieuwe Vlaamse Wapendecreet werd toegepast. Dit jaarrapport geeft dan ook voor de eerste maal een zich op de grote impact van het nieuwe decreet’, stelt directeur van het Vlaamse Vredesinstituut Tomas Baum in de Commissie van Buitenlandse Zaken. ‘We gebruiken deze gelegenheid om de oranje knipperlichten aan te steken’, klinkt het. Twee knelpunten toegelicht.

Helft blijft onzichtbaar

‘Uit onze analyse blijkt dat een groot deel van de export plots van de radar is verdwenen’, verduidelijkt onderzoeker Nils Duqet. Want door het decreet zijn voor de handel van defensieproducten vanuit Vlaanderen naar EU-lidstaten individuele vergunningen vervangen door algemene en globale vergunningen. Zo kunnen Vlaamse exporteurs militaire producten uitvoeren naar klanten binnen de Europese Unie zonder dat ze daarvoor een vergunning moeten aanvragen. ‘De controle gebeurt pas achteraf’, aldus Duqet.

Daarnaast geldt er geen catch-all vergunningsplicht meer. In het verleden moesten goederen die niet op de militaire lijst staan, maar wel een militaire toepassing of eindgebruiker hebben, verplicht een vergunning hebben. Veel voorkomende voorbeelden hiervan zijn beeldschermen die in militaire voertuigen geplaatst worden of communicatieapparatuur. ‘Opvallend, terwijl er in 2012 nog meer dan honderd van die vergunningen werden uitgereikt, waren dat er in 2013 geen enkele meer.’

Eindgebruik ongekend

‘Dé achilleshiel van de controle op de Vlaams exportgebruik is het daadwerkelijke eindgebruik van de geëxporteerde producten. In meer van de helft van de gevallen is het eindgebruik ongekend’, zegt Baum. Vlaanderen levert namelijk voornamelijk hoog technologische componenten aan grote spelers, zonder te weten waar de onderdelen terechtkomen. ‘Maar dit kan een beleid ondergraven’, benadrukt de directeur. ‘Dan mogen wij in Vlaanderen nog beslissen om een restrictief exportbeleid te voeren ten aanzien van Israël. Als onze onderdelen nadien terechtkomen bij Amerikaanse bedrijven -die een volledig ander beleid naleven en rechtstreeks of onrechtstreeks wapens leveren aan Israël – dan heeft onze ‘weigering’ weinig zin.’

Verder stelde Duqet vast dat er een shift plaatsvindt, de verantwoordelijkheid wordt steeds vaker bij de bedrijfswereld gelegd. ‘Zolang de overheid bijstuurt waar nodig, kan dit succesvol zijn.’ Zo verwijst hij naar de vragen die vorig jaar gesteld werden over de export naar Saoedi-Arabië, een land dat wapens leverde aan de Syrische rebellen. ‘De mythe “we kunnen niet weten waar onze onderdelen terechtkomen”, is vaak onjuist. In heel veel gevallen is het wel mogelijk om dit achterhalen. Al kost dat natuurlijk middelen en tijd.’

Ravage in Gaza
Ravage in Gaza© Reuters

In 2013 waren er vijf gevallen van een geweigerde vergunning, maar telkens ontbreekt een motivering. Nochtans is zo’n verklaring essentieel voor het Vredesinsituut en behoort het verduidelijken van een weigering voor hen tot een van de aanbevelingen die de controletaak van het parlement kan versterken. Want volgens Baum is er niets mis met het Decreet zelf, maar wel met de toepassing ervan. ‘Daarom moet het debat in het Vlaams Parlement worden opengetrokken.’

‘Niet verschuilen achter internationale afspraken’

Enkele oppositieleden aanwezig in de Commissie, zijn alvast bereid om de discussie aan te gaan.

‘ ‘Dit rapport is erg alarmerend’, reageert oppositielid Wouter Van Besien (Groen) scherp. ‘Het is niet omdat de controle tekortschiet dat er effectief zaken fout lopen, maar de kans dat we dingen mislopen wordt zo wel groter. We mogen niet vergeten dat het hier wel om mensenlevens en oorlog gaat’, klinkt het. De boutade van Baum dat de ‘parlementaire controle wordt uitgedaagd’, vindt hij dan ook slap verwoord. ‘De parlementaire controle wordt eerder uitgehold dan uitgedaagd.’

Ook Tine Soens (SP.A) vindt dat Vlaanderen zich niet achter internationale afspraken mag verschuilen. ‘Een internationaal compromis is vaak een zwak afkooksel van allerlei vooropgestelde afspraken. Kijk naar het wapenembargo in Syrië, het uiteindelijke akkoord is totaal niet verregaand, zodat er amper sprake is van een wapenembargo.’

Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier

Partner Content