Het jaar 2017 zal in België een seconde langer duren dankzij het invoeren van een nieuwe schrikkelseconde in de Oudejaarsnacht eind dit jaar. De ingreep met de zogenaamde ‘positieve schrikkelsconde’ is nodig omdat de gemiddelde zonnetijd en de atoomtijd niet in hetzelfde tempo lopen.
Op 31 december springt de klok om 23 uur 59 minuten 59 seconden niet naar 00.00 uur maar naar 23 uur 59 minuten 60 seconden. Het gaat daarbij om de wereldtijd, aangeduid door UTC. In België, dat in de winter de tijdzone UTC+1 kent aanneemt, spelen we dus op 1 januari 2017 om 00.59.59 uur met de schrikkelseconde.
De tijdsschaal komt tot stand door het gemiddelde van tientallen atoomklokken verspreid over heel de wereld (ook in de Koninklijke Belgische Sterrenwacht), vermeerderd met een aantal seconden (schrikkelseconden genaamd) die ervoor zorgen dat de atoomtijd overeenstemt met de omwenteling van de Aarde. De omwentelingssnelheid van onze planeet is nu eenmaal niet stabiel. Ze heeft een langetermijnvertraging in haar dagelijkse rotatie, door de afremmende kracht van de getijden. Daardoor verlengt de dag met ongeveer 2 milliseconden per eeuw.
Wat is een seconde eigenlijk?
De officiële seconde is gedefiniëerd als ‘de duur van 9.192.631.770 periodes van de straling die overeenkomt met de overgang tussen de twee hyperfijne energieniveaus van de grondtoestand van het Cesium-133 atoom’. De overeenkomstige duur van een seconde is een beetje kleiner dan wanneer men de duur van een dag deelt door 86400.
Onze uurtelling loopt door de langetermijnvertraging een beetje vlugger dan de ‘aardrotatieklok’. Aangezien de aardrotatie niet te corrigeren is, is het om overeen te stemmen noodzakelijk onze tijdsaanduiding regelmatig aan te passen. De vaststelling van het verschil gebeurt door waarnemingen van hemellichamen. Schrikkelseconden worden nodig wanneer dit verschil de 0,9 seconden nadert. De toepassing is dan op 30 juni en/of 31 december om 23.59.59 UTC.
Sinds de invoering van het – ook gecontesteerde – systeem in 1972 hebben wij al 26 schrikkelseconden gekend, de laatste keer in juni 2015. Plannen om dit gegoochel met de tijd af te schaffen, belandden in januari 2012 in de prullenbak.
