10 tips over studeren: hoe ga je de examenstress te lijf?

'Meestuderen? Als je kind er klaar voor is, stel je je als ouder het best afzijdig op.' © .

Voor veel prille tieners en hun ouders breekt een spannende periode aan: de eerste examens. Hoe kunnen alle partijen het hoofd koel houden?

1. Hoeveel uren per dag mogen scholieren blokken?

Tommy Opgenhaffen (leercoach Arteveldehogeschool Gent, auteur van ‘Leren Hoe? Zo!’ en ‘Mind the map’):Tot ze de leerstof kennen of kunnen. Dat is minder vanzelfsprekend dan het lijkt. Uit onderzoek blijkt dat studenten zichzelf vaak overschatten. Als ze denken dat ze iets beheersen, geldt dat meestal maar voor 80 procent. Een tip: neem dan een pauze en haal die 20 procent nog op. Voor heel wat scholieren komt dat neer op één uurtje extra.

Net voor het examen nog nieuwe leerstof proberen te blokken is zinloos, die krijg je nooit meer verwerkt.

Lieve Swinnen (kinderpsychiater): Voor de meeste scholieren is 20.00 uur een mooi uur om de boeken te sluiten en nog even te ontspannen. In het lager middelbaar mag dat zelfs een stuk eerder zijn. Want slaap is cruciaal: dan treedt het archiverende brein in werking en zet de kennis zich vast in het geheugen. Dertienjarigen slapen het best nog een uur of tien, achttienjarigen hebben genoeg met zeven à negen uren.

2. Heeft het zin om ’s ochtends te herhalen?

Opgenhaffen: De hele cursus nog eens doornemen, leidt tot verwarring omdat je dan op kleine details gaat focussen. Het is wél zinvol om ’s avonds een overkoepelende ‘mindmap’ te maken, met de grote lijnen van de cursus op één A3-pagina. Uit het hoofd, uiteraard: zo weet je meteen of je de cursus beheert. Als je die mindmap ’s ochtends nog eens bekijkt, zit alles weer fris in je geheugen. Net voor het examen nog nieuwe leerstof proberen te blokken is zinloos, die krijg je nooit meer verwerkt.

Swinnen: Herhalen is een van de beste leermethodes, dus het kan zeker geen kwaad. Al zal dat het grote verschil niet maken. Véél belangrijker is een stevig ontbijt. Om na te denken heb je energie nodig.

3. Moet je als ouder naast je blokkende kind gaan zitten?

Valérie Thomas (onderwijskundig pedagoog, VUB): Dat hangt af van kind tot kind. Sommige twaalfjarigen zijn al heel zelfstandig, andere totaal niet. Als je kind er klaar voor is, stel je je als ouder het best afzijdig op. Als dat niet het geval is, kun je er – zeker in het eerste middelbaar – nog naast gaan zitten. Maar probeer je kind dan wel te stimuleren om steeds zelfstandiger te worden. Tijdens de eerste examenperiode kun je nog samen een planning of samenvatting maken. De tweede keer moet je kind het alleen doen, maar bekijk je het nadien nog eens samen.

4. Is het een goed idee om de kennis te overhoren?

Thomas: Dat kan zeker, op voorwaarde dat je kind het fijn vindt én je als ouder niet te belerend overkomt. Probeer het zo informeel mogelijk te houden, je hoeft thuis geen examen te organiseren. Maar zo toon je wel dat je geïnteresseerd bent in wat je kind studeert, en je krijgt een beeld van hoe je kind blokt: focust het alleen op letterlijke kennis, of kan het ook verbanden leggen?

Opgenhaffen: Het probleem is dat veel ouders vervallen in reproductieve vragen: ‘In welk jaar werd Napoleon geboren?’ Zo kunnen ze hun kind een vals gevoel van veiligheid geven, want misschien is de leerkracht vooral op zoek naar inzicht. Maar als die vooraf informatie geeft over de examenstijl, zie ik er geen graten in.

Het is zinvol om ’s avonds een overkoepelende ‘mindmap’ te maken, met de grote lijnen van de cursus op één A3-pagina

5. Wat zijn de typische fouten die ouders maken?

Opgenhaffen: Veel ouders treden te controlerend op. Dat wekt alleen maar weerstand op. En sommigen besteden te weinig aandacht aan structuur en regelmaat. Al hebben ook leerlingen soms boter op het hoofd: ze maken een goeie planning, maar delen ze niet met hun ouders. Waardoor er ineens een verjaardagsfeestje gepland staat, terwijl zoon- of dochterlief net vijf uur wiskunde wilde blokken. Probeer drukke activiteiten in de examenperiode zo veel mogelijk te vermijden. En als er dan toch een verjaardag moet worden gevierd, plan die dan tijdig in.

Thomas: Veel ouders vergelijken hun studerende kind met zichzelf. Mogelijk hadden zij vroeger een heel succesvolle bloktechniek, en willen ze die nu opdringen aan hun kind. Maar elk kind is anders. En er zijn ook ouders die zelf graag leerkracht spelen. Blijf bij je ondersteunende rol als ouder.

6. En waar gaan kinderen de mist in?

Swinnen: Uitstelgedrag is een veelgemaakte fout. Je leert door veel te herhalen, dus als je pas op het laatste nippertje begint te studeren, laat je dat voordeel liggen. Soms lukt het alsnog om zo te slagen, maar wat heb je daar dan aan? De volgende dag ben je al die leerstof weer vergeten. Veel leerlingen denken ook dat ze de leerstof kennen, maar ze hérkennen alleen. En daarnaast zijn er natuurlijk veel leerlingen die zich niet meer kunnen concentreren omdat ze constant geprikkeld worden door hun smartphone. Hen kan ik de pomodoro-techniek aanbevelen: besluit welke taak je wilt uitvoeren, stel je kookwekker in op 25 minuten, neem daarna 5 minuten pauze en begin opnieuw. Na vier ‘pomodoro’s’ van 25 minuten mag je een kwartier tot een halfuur pauzeren. Maar tijdens het blokken moeten smartphone, tablet en internet aan de kant.

Pedro De Bruyckere (pedagoog, Arteveldehogeschool Gent): Veel leerlingen gaan graag in de weer met fluostiften, maar die hebben een averechts effect. Wanneer je zaken aanduidt in fluo komt daar veel te weinig denkwerk bij kijken. Nadien onthoud je wel wáár iets stond, maar niet wat het was.

7. Wat als je kind niet weet hoe het moet studeren?

De Bruyckere: Als een leerling op de dag voor het examen nog niet weet hoe hij moet studeren, is het kalf al half verdronken. Hou als ouder de maanden voordien in de gaten of je kind een goeie studietechniek heeft. Uit onderzoek blijkt dat retrieval practice een van de efficiëntste studiemethodes is: sluit je boek en probeer zo veel mogelijk van wat je je herinnert op te schrijven. Ook zelf vragen bedenken bij de leerstof en die op steekkaarten schrijven, is heel zinvol. De ochtend voor het examen kun je er lukraak nog een paar uithalen.

Probeer drukke activiteiten in de examenperiode zo veel mogelijk te vermijden

Opgenhaffen: Het is belangrijk om actieve leerstrategieën toe te passen: niet telkens je cursus herlezen of overschrijven, maar jezelf vragen stellen, een mindmap maken, de leerstof uitleggen aan iemand anders… De precieze techniek maakt weinig uit, zolang er maar denkwerk in schuilt. Daarnaast is het ook cruciaal om je leermomenten te spreiden: je blokt de leerstof beter in drie verschillende dagen dan in één middag. Zo krijgt je geheugen meer kansen om alles te verwerken.

8. Wat is de perfecte pauze?

Swinnen: Veel leerlingen kunnen goed ontspannen door te gamen. Dat heeft wel nadelen. Je hersenen krijgen veel prikkels binnen, het is belastend voor nek en schouders, én het is moeilijk om te stoppen. Een fysieke pauze, zoals een wandeling of wat tegen een bal schoppen, is effectiever. Als je hersenen niet geprikkeld worden, kunnen ze de leerstof beter verwerken. En ook belangrijk: first things first. Eerst studeren, dan pas ontspannen.

9. Hoe krik je de motivatie op na een slecht examen?

Swinnen: Erkenning is de eerste stap. Als je kind neerslachtig thuiskomt, bevestig dan hoe rot zo’n slecht examen is. Ga vooral niet beweren dat je het voorspeld had, of iets van die orde. Pas na de erkenning kun je opnieuw aanmoedigen, of voorzichtig advies geven. Raad je kind aan om even te ontspannen, en bekijk dan samen hoe het volgende examen wél kan lukken. Nog een tip: zet een oud servies klaar en laat je kind het stukgooien. Niets werkt beter.

10. En wat als de examenstress toch toeslaat?

Swinnen: Praat met je kind over die angst of stress, en ga op zoek naar de echte redenen. Niet het examen geeft stress, maar de gedachten errond. Maar kloppen die gedachten wel? En wat is het ergste wat er kan gebeuren? Als ouder kun je je kind ook geruststellen: je weet dat het zijn best heeft gedaan, dat het meestal wél lukt… Op zich is een beetje stress niet zo erg, het geeft de extra adrenaline om net iets beter te presteren. Maar als de stress een constante wordt, is het niet slecht om in een rustige periode samen te bekijken wat de echte oorzaken zijn. Volgt je kind misschien niet de juiste studierichting? Of is er te veel andere druk, door hobby’s, bijvoorbeeld?

Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier

Partner Content