Wie bestuurt straks uw auto?

‘Zet de trend van geautomatiseerd rijden zich door, wordt de auto getransformeerd in een rijdend kantoor en zullen we geen aandacht meer moeten besteden aan het verkeer’, schrijft Urbain Vandormael. ‘Autorijden wordt zo een passieve beleving. De mens ten dienste van de techniek, is het dat wat we willen?’

Ten laatste in 2020 rijdt Google een eigen volwaardige auto voor die de automobielwereld op zijn kop zal zetten. Want elektrisch aangedreven en autonoom rijdend, zonder stuurwiel zelfs. Waarmee de vraag beantwoord is wie waarvoor verantwoordelijk is. Maar daarmee zijn lang niet alle problemen van de baan.

Het filmpje op Youtube is ingeslagen als een bom. Het toont hoe de airco in de Jeep Cherokee van Andy Greenberg plots ijskoude lucht blaast terwijl hij op de Ring rond St. Louis in de Verenigde Staten rijdt – mét zijn handen aan het stuur. Vervolgens gaat de radio keihard spelen en vertraagt de auto langzaam maar zeker. Als de computerspecialist van het IT-magazine Wired gas geeft, reageert de auto niet op zijn commando. In een flits beseft Andy Greenberg dat een onbekend iemand vanop afstand de controle over zijn Jeep Cherokee heeft overgenomen. Wat op een beeld uit een sciencefictionfilm lijkt, blijkt realiteit te zijn als twee hackers hun identiteit bekendmaken en tekst en uitleg geven bij hun geslaagd experiment. Dat toont aan dat het mogelijk is om van buiten uit binnen te dringen in het elektronische besturingssysteem van een auto én bepaalde functies over te nemen. Wat de autoconstructeurs al langer bezighoudt én angst inboezemt, lokt plots heftige discussies uit op de publieke fora.

De techniek ten dienste van de mens, of is het andersom?

Wie vandaag een nieuwe auto koopt, is vooral geïnteresseerd in de rijhulpsystemen en connectiviteitsmogelijkheden. Beantwoorden die niet aan de hoge verwachtingen, moet de verkoper niet langer aandringen en gaat de koop niet door. Voor alle duidelijkheid: niet alle kandidaat-kopers zitten op dezelfde lijn, maar het typeert wel de intenties van de jonge generatie.

Oogsten de autoconstructeurs wat ze gezaaid hebben? Bij elke presentatie van een nieuw model gaat hoe langer hoe meer aandacht uit naar het omvangrijke aanbod aan assistentiesystemen en connectiviteitstoepassingen. Met hun smartphone in de hand demonstreren ingenieurs aan de verzamelde autojournalisten hoe de nieuwkomer zelf zijn weg zoekt naar een parkeerplaats in de directe omgeving van een restaurant, en hoe hij – op commando – na afloop van de werklunch of het romantisch diner komt voorrijden – zonder chauffeur aan het stuur. Geautomatiseerd rijden is niet langer fictie maar realiteit! Een veralgemeende toepassing is nog niet voor morgen, maar de theoretische mogelijkheid bestaat vandaag al. Meerdere merken hebben proefprojecten lopen.

Er is pro en contra. In het voordeel spreekt dat computers minder fouten maken dan mensen. Als het waar is dat 9 op de 10 verkeersongevallen te wijten zijn aan een menselijke fout, dan moeten we hopen dat de autobestuurders zo snel mogelijk het stuur uit handen geven en het commando overlaten aan computergestuurde onzichtbare robots die met elkaar communiceren en afspreken wie op welk kruispunt voorrang heeft. Ondertussen kan de bestuurder via zijn tablet of draagbare pc nuttig (kantoor)werk verrichten in plaats van zich te ergeren aan het zoveelste tijdverlies door de zoveelste file op de weg. Hij en zijn familie moeten zich ook geen zorgen meer maken over de gevaren op de weg en de mogelijke gevolgen, want botsen kan niet meer. In principe moeten die nieuwe auto’s goedkoper worden, want de conventionele motoren verdwijnen en de veiligheidsvoorzieningen moeten minder omvangrijk én duur zijn. Daardoor wordt de nieuwe generatie auto’s opnieuw lichter en zal die minder verbruiken. Racen op de openbare weg zal definitief tot het verleden behoren, omdat de verkeersstromen vanuit een centrale unit zullen gestuurd worden. Die zal uiteraard prioriteit geven aan een optimaal gebruik van tijd en middelen, snel optrekken en hardrijden dragen daar niet toe bij. De techniek ten dienste van de mens!

Onvermoede gevaren

Tegen het geautomatiseerd rijden pleit dat de bestuurder wordt gedegradeerd tot een passagier en dat van Freude am Fahren geen sprake meer is. Bovendien is er het voorval met Andy Greenberg: hoe meer elektronica aan boord, hoe meer onlineconnecties (moeten) gemaakt worden, hoe kwetsbaarder het systeem wordt. Meteen na de hacking van de Jeep Cherokee riep de autogroep Fiat-Chrysler 1,4 miljoen exemplaren terug voor een controle en reset. Blijkbaar waren de computersystemen die de vitale onderdelen van de auto en infotainmenttoepassingen aansturen niet hermetisch van elkaar gescheiden. Daardoor slaagden de hackers erin om bepaalde functies van de auto te manipuleren.

In een reactie heeft een aantal automerken laten weten dat die scheiding van beide systemen bij hun wel bestaat. Maar uitgerekend bij BMW, General Motors en Tesla blijkt die scheiding niet honderd procent waterdicht te zijn. En niemand minder dan Mercedes-topman Dieter Zetsche gaf in een interview toe dat “een 100 procent garantie ter zake niet bestaat.” Hij reageerde daarmee op een uitspraak van prof. Reiner Kriesten van de Technische Universiteit Karlsruhe dat “carhacking op ieder moment tot de mogelijkheden behoort. Het is enkel een kwestie van tijd.” Ter staving verwees hij naar een experiment van enkele van zijn studenten. Die waren er in een laboratoriumomgeving in geslaagd om de demping van de schokdempers alsook het rem- en lichtsysteem van auto’s van verschillende merken te ontregelen. Hadden de studenten hun actie op auto’s op de openbare weg uitgevoerd, waren de gevolgen niet te voorspellen.

Nog is carhacking het (hobby)werk van IT-specialisten die willen waarschuwen voor de lacunes in de systemen en voor de gevaren voor de verkeersveiligheid. Maar wat indien zij minder eerbare motieven hebben en de automerken afpersen met het dreigement hun “rijdende smartphones te transformeren in onbestuurbare en levensbedreigende automobielen?” We weten ondertussen dat zo’n dreigement hard kan gemaakt worden – niet door iedereen en niet van vandaag op morgen, maar toch. Carhacking vereist knowhow en veel tijd. De hackers van de Jeep Cherokee van Andy Greenberg hebben ruim een jaar gewerkt aan de voorbereiding van hun actie.

Er is nog meer voorbehoud. Als het mogelijk wordt om de beveiligingscode van bijvoorbeeld de deuren van een auto te knakken, kunnen hackers de wagen leegruimen en opnieuw afsluiten zonder dat de eigenaar én de politie sporen van een inbraak kunnen vaststellen. Zal de verzekeraar in zo’n geval nog bereid zijn om de geleden schade te vergoeden? Zonder bewijs kan immers twijfel rijzen aan de oprechtheid van het verhaal van de eigenaar.

Als auto’s in de toekomst almaar meer op rijdende smartphones gaan lijken, moeten de technische keuringscentra dan de reeks criteria niet uitbreiden tot de computersystemen in de wagen voor ze een groene kaart afleveren? Volgens prognoses van het Center of Automotive Management zal de omzet van onlinemobiliteit de komende vijf jaar stijgen van nu 32 miljard tot 115 miljard. Het grootste deel van die investering is voor rekening van de Duitse automerken die branchevreemde bedrijven als Google en Apple te snel af willen zijn. Of ze daarin zullen slagen, is koffiedik kijken. Feit is dat een elektrisch aangedreven en autonoom rijdende wagen veel minder kennis van autotechnologie vergt, al was het maar omdat die geen conventionele verbrandingsmotor meer bezit en minder stevig moet gebouwd zijn, want botsen kan niet meer.

De nieuwe generatie auto’s lijkt op rijdende datacentra met 50 tot 100 microcomputers die niet alleen de radio of gps aansturen, maar tot nader bericht ook het motormanagement, de remmen, de ophanging en noem maar op. Daardoor worden de autoconstructeurs in toenemende mate geconfronteerd met problemen en onvermoede gevaren die tot nog toe vooral de IT- en financiële wereld bezighielden. Denk aan de hacking van bankkaartgegevens en de manipulatie van internationaal onlinegeldverkeer.

Slachtoffer van moderne technologie

Zet de trend van geautomatiseerd rijden zich door wordt de auto getransformeerd in een rijdend kantoor en zullen we geen aandacht meer moeten besteden aan het verkeer. Dan krijgen we met zijn allen meer tijd om tijdens het rijden te werken op onze tablet of pc en kunnen we het werk-thuisverkeer als effectieve werktijd in rekening brengen. De andere kant van de medaille is dat autorijden een passieve beleving wordt, dat Freude am Fahren tot het verleden behoort én dat nerds of criminelen te allen tijde het stuur kunnen overnemen en dan overgeleverd zijn aan hun goede of kwade bedoelingen. De mens ten dienste van de techniek, is het dat wat we willen?

1. Motor

Het meest gevoelige onderdeel van de hele auto. Slaagt een hacker erin om de sturing van het motormanagement over te nemen, is de bestuurder machteloos.

2. Remmen

Ontlucht de computer de remmen, functioneren die niet meer.

3. Airbag

Wordt een airbag vanop afstand geactiveerd, kan dat catastrofale gevolgen hebben voor de inzittenden.

4. Besturing

Valt plots de servobesturing uit, wordt de auto bijna onbestuurbaar.

5. Infotainment

Gaat het volume van de radio plots de hoogte in, verstoort dat de concentratie van de bestuurder.

6. Airco

Stroomt ijskoude of bloedhete lucht in de auto wordt autorijden een zware opgave.

7. Ophanging

Een plotse verandering van de demping van de schokdempers zal de wegligging ongunstig beïnvloeden.

8. Sluitsystemen van deuren en ruiten

Kunnen de deuren, ruiten en koffer van een auto te pas en onpas worden geopend of gesloten, houdt dat een groot veiligheidsrisico in.

9. Snelheidssensoren

Manipulatie van de sensoren die de snelheid meten, kunnen veiligheidssystemen activeren die de auto plots sterk doen afremmen.

10. Licht

Valt het licht uit resulteert dat in een levensgevaarlijke situatie voor alle weggebruikers.