VW kiest nieuwe topman: blijft het in de familie?

© reuters
Urbain Vandormael
Urbain Vandormael Expert autosector. Schrijft op Knack.be wekelijks over nieuwigheden in autoland.

Gaat 25 september 2015 geschiedenis schrijven als het begin van het einde van een wereldomvattend conglomeraat van 12 automerken? Of beleven we de zoveelste episode in een lange rij van gebeurtenissen ten huize Volkswagen? Vaststaat dat de raad van toezicht van Volkswagen AG afscheid neemt van een generatie topmanagers die van Volkswagen de grootste autogroep ter wereld hebben gemaakt. Topman Martin Winterkorn is zijn collega’s woensdag al voorgegaan. Wie hem opvolgt? De meest geciteerde naam is die van Porsche-chef Matthias Müller.

De grootste autogroep ter wereld – met 12 verschillende merken – wordt bestuurd vanuit het VW-hoofdkwartier in Wolfsburg, een provinciestad met 120.000 inwoners én een relatief goede voetbalploeg. Toen nog met Kevin De Bruyne slaagde die er vorig seizoen in om aartsrivaal Bayern München – gesponsord door Audi – een paar keer te verslaan. Zonder onze Rode Duivel is Vfl Wolfsburg het nieuwe seizoen minder succesvol gestart en is het zelfs op achtervolgen aangewezen.

Rijd je door Wolfsburg dan valt op dat het VW-logo alom present is in het straatbeeld. Dat kan ook moeilijk anders: het autobedrijf stelt er rechtstreeks en onrechtstreeks 75.000 mensen tewerk. Die verdienen allemaal goed hun brood en krijgen elk jaar een aandeel in de winst dat kan oplopen tot vijf à zesduizend euro. Voor 2015 zal de winstpremie een flink stuk lager liggen, als het bedrijf überhaupt nog aan winst toekomt. De grootste autogroep ter wereld beleeft immers de ergste crisis uit zijn bestaan en het VW-werkvolk zal al tevreden zijn iedereen zijn job behoudt.

VW-top manipuleerde emissiescores en pleegde dus bedrog

VW kiest nieuwe topman: blijft het in de familie?
© Belga

Vorig weekend raakte bekend dat twee types van dieselmotoren bewust waren gemanipuleerd om een gunstige NOx-score te bekomen. Alle constructeurs proberen motoren te bouwen met een zo laag mogelijke CO2- en NOx-uitstoot, maar ze gaan niet zo ver dat ze software inbouwen die de scores tijdens de duur van de test vermindert. Naar verluidt gaat het om een softwaretoepassing waaraan enkele honderden ingenieurs, wetenschappers en IT-specialisten langere tijd hebben gewerkt. En dat terwijl de dieselmotoren van Volkswagen sowieso tot de beste op de markt worden gerekend.

Maar een nog lagere uitstoot biedt een interessant concurrentievoordeel wanneer het erom gaat beheerders van bedrijfswagenparken te overtuigen om VW-modellen in hun lijst op te nemen.

Martin Winterkorn
Martin Winterkorn© Reuters

Waarom de VW-top zich geleend heeft tot illegale praktijken blijft een raadsel. Zijn in de ogen van topmanagers alle middelen goed om de grootste van de wereld te kunnen worden? Hadden zij geen lessen getrokken uit wat er met hun voorgangers was gebeurd? General Motors ging als nummer één failliet en nummer één Toyota beefde zelfs letterlijk op zijn grondvesten.

Wie kiest voor wie?

Ulrich Hackenberg
Ulrich Hackenberg© Belga Image

Dat de Raad van Toezicht vandaag enkele van de meest invloedrijke managers – Ulrich Hackenberg, Wolfgang Hatz en Heinz-Jakob Neusser – aan de deur zet, wijst erop dat het topmanagement wel degelijk op de hoogte was van het bedrog. Dat geldt allicht ook voor Martin Winterkorn die blijft ontkennen dat hij opdracht of toestemming heeft gegeven voor het manipuleren van de emissiescores. Als straks de resultaten van het onderzoek door de Amerikaanse milieudienst EPA bekend worden gemaakt, zal blijken wie de waarheid heeft gesproken en wie niet.

Als favoriet voor de opvolging van Winterkorn geldt de 62-jarige Matthias Müller. Die werd in 1953 in het toenmalige Karl-Marx Stadt geboren, liep school in Ingolstadt en vond daar werk bij Audi. Toen hij genoeg geld bijeen had, ging hij informatica studeren in München om vervolgens naar Audi terug te keren.

Ferdinand Piëch
Ferdinand Piëch© .

Met de steun van Winterkorn in de rug klom hij snel op tot product manager en verantwoordelijke voor het merkenbeleid van de Volkswagen-groep. De immer opgewekte en sportieve manager die zich graag in een casual outfit vertoont, wordt geroemd om zijn strategisch inzicht. Hij komt ook zeer goed overeen met patriarch Ferdinand Piëch die hem in 2010 benoemde tot Porsche-chef en aansluitend tot chief information officer – what’s in a name? – van de Porsche Automobil Holding SE. Die bezit de meerderheid van de VW-aandelen en is eigendom van de families Porsche en Piëch.

Matthias Müller
Matthias Müller© Belga Image

Concreet wil dat zeggen dat de nazaten van Ferdinand Porsche – die overigens een Oostenrijker en geen Duitser was – de meerderheid bezitten van de stemgerechte aandelen van de nog even grootste autogroep van de wereld. Hun wil is wet! Maar zoals in elke goede familie verschillen de leden weleens van mening. Dat kan ook vandaag het geval zijn.

Vertrouwen

Beide families hebben hun vermogen de voorbije dagen met ettelijke miljarden zien verminderen; in vergelijking met vorig jaar implodeerde het VW-aandeel van 250 naar zo’n 100 euro. De opvolger van Winterkorn zal dus in de eerste plaats het volle vertrouwen van beide aandeelhoudersfamilies moeten genieten – en dat is het geval. Matthias Müller heeft bovendien goed werk geleverd bij Porsche én, niet onbelangrijk, Porsche won dit jaar de 24 Uren van Le Mans met ruime voorsprong op Audi.

Audi-baas Rupert Stadler (52) geldt ook als een vertrouweling van de beide families, meer nog van Piëch dan van Porsche. Maar hij maakte de voorbije jaren niet altijd de meest dynamische indruk en moest daarom een aantal bevoegdheden afstaan aan een gezant uit Wolfsburg, Ulrich Hackenberg.

In de wandelgangen circuleert ook de naam van Winfried Vahland. Die heeft bij Skoda bewezen uit het goede hout te zijn gesneden, heeft van een budgetmerk een succesrijk volumemerk gemaakt met een modellengamma dat kwalitatief quasi op gelijke hoogte staat van Volkswagen. Maar hij behoort niet tot de vriendenkring van de aandeelhoudersfamilies en dat is nu een nadeel.

CFO Hans Dieter Pötsch (64) was geen kandidaat en wordt allicht voorgedragen voor het voorzitterschap van de raad van toezicht.

Rupert Stadler, CEO van Audi
Rupert Stadler, CEO van Audi© Belga Image

Kiezen de leden van die raad voor een outsider – wat niet in de lijn van de verwachtingen ligt gezien de machtspositie van de families Porsche en Piëch – dan komen twee kandidaten in aanmerking. De eerste is Andreas Renschler (57), baas van de dochterbedrijven MAN en Scania, en vorig door Piëch weggehaald bij concurrent Mercedes. De no-nonsense-manager wordt beschreven als een klasbak met een eigen kijk op het leven, een sterke persoonlijkheid die niet zomaar bereid is om in de pas te lopen. Ook Herbert Diess (56) komt van buitenshuis. Toen hij eind vorig jaar naast de boot viel om grote baas te worden bij BMW, keerde hij München de rug toe en reed richting Wolfsburg waar hij verantwoordelijk werd voor het merk Volkswagen.

Wereldconcern werd geleid als een middelgroot familiebedrijf

Zowel Renschler als Diess kunnen overtuigende adelbrieven voorleggen, maar ze beschikken niet over een sterk netwerk binnen de autogroep. Ze hebben allicht ook geen directe lijn met de families Porsche en Piëch. Die hebben decennialang het reilen en zeilen van Volkswagen bepaald, hun vertrouwelingen voerden de bevelen uit Salzburg en Zell am Zee tot in de perfectie uit.

In feite werd het wereldconcern Volkswagen al die jaren bestuurd als betrof het een middelgroot familiebedrijf. Wil de autogroep op termijn overleven, dan moet dringend werk worden gemaakt van een nieuwe bedrijfsstructuur en cultuur. Of Matthias Müller daar de aangewezen man voor is, wie zal het zeggen? Hij ziet er met 62 nog fit en gezond uit, heeft al vele oorlogen binnen het bedrijf overleefd, telt weinig vijanden en heeft bewezen een bekwame manager zonder kapsones te zijn met een groot strategisch inzicht.

Dus toch Matthias Müller, zonder dat het concern zo’n belangrijke machtswissel grondig heeft voorbereid? Bij BMW neemt men zich daar meer tijd voor, maar achteraf blijkt dat de nieuwe sterke man ook maar een mens van vlees en bloed is en zwakke kanten vertoont.

Hoge ontslagvergoeding steekt de ogen uit

Er is in de media deining ontstaan over de hoge ontslagvergoeding van de aftredende topman Martin Winterkorn. Al naargelang de bron loopt die op tot 31 miljoen, wat verschrikkelijk veel geld is. En voor wat? Voor een succesrijk beleid dat het bedrijf aan de rand van het afgrond heeft gebracht? Of zie ik dat verkeerd? Ik durf hopen dat de raad van toezicht zich vandaag ook buigt over de ontslagvergoeding voor de VW-werknemers die straks op straat komen te staan. En wat is de impact voor Vfl Wolfsburg en de miljonairs op het veld? Moeten die ook inleveren op hun miljoenensalaris? Om maar te zeggen dat Matthias Müller voor een zware opgave staat. Heeft die trouwens al toegezegd? Eind vorig jaar vond hij zich immers te oud voor de job. Hij zal op zijn woorden moeten leren passen.

Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier

Partner Content