Vraagtekens bij (on)verwachte machtswissel bij Volkswagen

Er komt maar geen einde aan het hommeles bij Volkswagen. De Raad van Toezicht heeft – sneller dan verwacht – topman Matthias Müller bedankt voor niet bewezen diensten, zijn plaats wordt met onmiddellijke ingang ingenomen door Herbert Diess (59). De Oostenrijker, geboren en getogen in München, maakte in 2015 de overstap van BMW naar VW en geldt als een koele kostenkiller mét leiderskwaliteiten.

Het nieuws sloeg in als een bom. Uitgerekend op de vooravond van de opening van het Autosalon van Frankfurt 2015 raakte bekend dat Volkswagen sjoemelsoftware had geïnstalleerd om de ongunstige emissiescores van sommige van zijn dieselmotoren te maskeren. De beschuldiging kwam van de gezaghebbende Amerikaanse milieudienst EPA maar werd nog dezelfde avond met klem tegengesproken door Volkswagen-topman Martin Winterkorn.

Maar de harde bewijzen stapelden zich op. Toen Winterkorn ook nog eens de ene leugen na de andere verkondigde, vond de Raad van Toezicht dat het welletjes was geweest. Om de pil te vergulden kreeg hij een gouden handdruk van ettelijke tientallen miljoenen. Een slag in het gezicht van de honderdduizenden gedupeerde VW-klanten wier dieselauto van vandaag op morgen enkele duizenden euro minder waard was.

Ik heb het raden naar de beweegredenen voor die exorbitante ontslagvergoeding. Begrijp ik het verkeerd dat wie zo veel shit heeft geproduceerd, daar een ordentelijke beloning moet voor krijgen? Een andere verklaring kan ik als buitenstaander niet verzinnen.

Rekening gehouden met mogelijk faillissement

Achteraf blijkt dat de families Porsche en Piëch die meerderheidsaandeelhouder zijn van Volkswagen AG, in eerste instantie al het mogelijke hebben gedaan om hun eigen financiële belangen veilig te stellen. In de dagen na het bekendraken van het bedrog circuleerden allerhande scenario’s en werd her en der zelfs rekening gehouden met een faillissement van de autogroep of delen daar van.

De benoeming van Porsche-topman Matthias Müller tot opvolger van Winterkorn moet in dit kader worden gezien. Van een crisismanager van buitenaf wilden de families niet weten, bevreesd als ze waren dat die de waarheid achter de feiten openbaar zou maken.

Tot op vandaag lopen Winterkorn en zijn handlangers inderdaad nog altijd vrij rond en is de Duitse justitie nog altijd op zoek naar de zogenaamde ‘ware’ schuldigen. Hoe lang die zoektocht nog zal duren en of er druk is (geweest) van de oude of nieuwe bondsregering, is niet geweten. In Duitsland gaan industrie en politiek wel vaker hand in hand. Niet te vergeten, Volkswagen AG is de grootste werkgever van Duitsland, met vertakkingen over de hele wereld.

Overgangsfiguur Müller

Müller was een vertrouweling van de aandeelhouderfamilies en een bekwaam iemand, maar niet iemand van wie je verwacht dat hij een wereldconcern met 660.000 medewerkers door de moeilijkste periode uit zijn bestaan kan loodsen. Zowel intern als extern werd hij beschouwd als een overgangsfiguur. Toch slaagde hij erin de financiële schade voor het concern te beperken, de bedrijfswinst te verhogen en alle neuzen binnen de groep in de richting van elektromobiliteit te richten.

Dat hij nu voortijdig aan de deur wordt gezet, heeft hij vooral aan zichzelf te danken. Met name aan zijn manier om met mensen om te gaan. Dat werd vooral het laatste halfjaar pijnlijk duidelijk. Müller ging op ramkoers met de media maar ook met bondskanselier Angela Merkel en zijn collega’s bij BMW en Mercedes. De druppel die de emmer deed overlopen was een openhartig interview midden maart met het gezaghebbende Duitse weekblad Der Spiegel. Daarin maakte hij de ene flater na de andere. Hij sneed onderwerpen aan waarover hij voorafgaandelijk geen overleg had gepleegd met de eigenaarsfamilies. Die toonden zich not amused over de uitspraken van hun topman. Müller was blijkbaar vergeten dat ‘wiens brood men eet, diens woord men spreekt’.

Van de ene dag op de andere veranderden Wolfgang Porsche en Hans-Michael Piëch – de gevolmachtigde vertegenwoordigers van de twee aandeelhouderfamilies – het geweer van schouder en gaven groen licht aan chairman Hans Dieter Pötsch voor een wissel van de macht en de herstructurering van de autogroep in verschillende divisies waarbij de vrachtwagenafdeling (MANN en Scania) zelfs verhuist naar München. Die herstructurering is een van de beleidsplannen van de nieuwe sterke man Herbert Diess. Die is weliswaar geboren en getogen in München maar heeft een Oostenrijks paspoort, zoals chairman Hans Dieter Pötsch en de families Porsche en Piëch dat ook hebben. Of er zoiets bestaat als een Austrian connection?

Nieuwe bezems keren goed

Herbert Diess (59) maakte in 2015 de overstap van BMW naar VW omdat hij in München naast de benoeming van CEO had gegrepen en van de toenmalige patriarch Ferdinand Piëch de belofte had gekregen opvolger te worden van Winterkorn aan de top van de grootste autogroep ter wereld.

Daar had de ambitieuze Herbert Diess oor naar. Hij speelt niet graag de tweede viool maar ziet zichzelf als dirigent van een groot symfonisch orkest, mét gelijkgestemde violen. Dissonante geluiden jagen hem de bomen in. De Duitse media omschrijven Diess als een koele kostenkiller die inzet op efficiëntie en rendabiliteit.

Volgens zijn entourage is hij technisch zeer onderlegd én is hij een people manager die zijn medewerkers weet te begeesteren en te motiveren, die over durf en moed beschikt, die recht op zijn doel afstevent en geen confrontatie uit de weg gaat.

Ook niet wanneer aan de andere kant van de tafel de machtige vakbond IG Metall zit. In het kader van het Duitse ‘Mitbestimmungs’ model zetelt de metaalvakbond in alle belangrijke beleidsorganen van de onderneming. Van IG Metall-afgevaardigde Bernd Osterloh is geweten dat hij Diess liever kwijt dan rijk is. De voorbije jaren zijn beiden geregeld op ramkoers gegaan.

Diess heeft alvast al één toegeving gedaan: de rechterhand van Osterloh wordt de nieuwe HR-topman van VW. Die zal dus mee moeten beslissen over eventuele afdankingen en afschaffen van allerhande voordelen voor het personeel. Want wil Diess een hogere bedrijfswinst realiseren dan kan dat niet zonder afdankingen en bijkomende besparingen op alle vlakken.

De nieuwe sterke man is ook een believer van elektromobiliteit en zal alles op alles zetten om de ontwikkeling van nieuwe e-modellen binnen de Volkswagen Group in een stroomversnelling te brengen. Bij BMW was Diess de drijvende kracht achter het succesvolle i-project. Wij zijn benieuwd hoe ver zijn actieradius bij Volkswagen reikt. De beurs reageert alvast positief op de machtswissel in Wolfsburg en daar draait het uiteindelijk om in een wereld die door het geld wordt geregeerd.