Urbain Vandormael

‘Mag computer in auto beslissen over leven of dood?’

Urbain Vandormael Expert autosector. Schrijft op Knack.be wekelijks over nieuwigheden in autoland.

Theoretisch gezien kunnen computergestuurde auto’s geen fouten maken, maar zijn zij ook in staat om ethische afwegingen te maken als het onverhoopt toch misgaat?

Mag computer in auto beslissen over leven of dood?

Eén Belg op de vier geeft toe weleens achter het stuur te kruipen met een glaasje teveel op. In de rest van Europa ligt dat gemiddelde op één op de tien. België is dus ook een onveilig autoland. Met auto’s die autonoom rijden, maakt het niet uit of de bestuurder te diep in het glas heeft gekeken. Of te snel onderweg is, of een stuurfout maakt. Theoretisch gezien kunnen computergestuurde auto’s geen fouten maken, maar zijn zij ook in staat om ethische afwegingen te maken als het onverhoopt toch misgaat?

Geautomatiseerd rijden is de nieuwe hype in autoland. Enkele merken – Tesla op kop – willen ons doen geloven dat de autonoom rijdende auto over enkele jaren zelfs niet meer weg te denken is uit het straatbeeld. Het komt eropaan, zo zeggen ze, om op een efficiënte en veilige manier de diverse verschillende systemen met elkaar te laten samenwerken. En klaar is kees.

Technologische evolutie gaat razendsnel vooruit

Volvo
Volvo© .

Je kunt inderdaad niet ontkennen dat de evolutie op het vlak van rijhulpsystemen in een razendsnel tempo vooruitgaat. Over enkele jaren wordt het theoretisch onmogelijk om nog tegen een voorligger te botsen of om een onvoorzichtige voetganger of fietser overhoop te rijden. Wie anders dan Volvo neemt hier het voortouw, op de voet gevolgd door de Duitse premiummerken. Maar ook de Franse en Aziatische constructeurs investeren zwaar in de ontwikkeling van connectiviteits- en assistentiesystemen, die als einddoel hebben de bestuurder het stuur uit handen te nemen en zo het verkeer vlotter en veiliger te laten verlopen. 90 procent van alle verkeersongevallen vloeit voort uit een menselijke fout zoals daar zijn onaangepaste snelheid, bruuske remmanoeuvres of telefoneren aan het stuur.

Met die vaststelling voor ogen betekent de zelfrijdende auto een goede zaak voor de verkeersveiligheid.

Onlangs heb ik een weekje met de nieuwe BMW 7 rondgereden, een vliegend tapijt op wielen dat is uitgerust met de modernste snufjes op het vlak van connectiviteit-, infotainment- en rijhulpsystemen. Welnu, op het einde van die week ontdekte ik nog altijd nieuwe mogelijkheden en applicaties die het rijden aangenamer en veiliger maken. Op voorwaarde dat je kunt weerstaan aan de verleiding om spelletjes te spelen tijdens het rijden. Dat die verleiding groot is, daar kan ik van meespreken.

Zelfrijdende auto’s op de autosnelweg in 2020

Volvo
Volvo© .

Bij de Duitse toeleverancier Bosch Group – met 360.000 medewerkers in 150 landen een absolute topper inzake actieve en passieve hulp- en rijveiligheidssystemen – werken ruim 2.000 ingenieurs aan de ontwikkeling en verfijning van rijhulpsystemen. Dat zijn er 700 meer dan twee jaar geleden. Rijassistentiesystemen vormen de basis van geautomatiseerd rijden en omvatten zowel de aandrijving, remmen, stuurinrichting alsook sensoren, navigatie- en connectiviteitssystemen binnen en buiten de wagen. Nu al helpen die bij het wisselen of aanhouden van een rijstrook en bij het remmen voor een onvoorzien obstakel op de rijweg. De omzet van Bosch voor deze systemen neemt jaar na jaar met een derde toe; dit jaar verlaat de tien miljoenste radarsensor de fabriek.

Ik moet toegeven dat het niet vanzelfsprekend is om het stuur uit handen te geven. Maar doe ik dat vandaag ook al niet wanneer ik op de tram, trein of vliegtuig stap?

Volgens Bosch zijn zelfrijdende auto’s op de snelweg tegen 2020 een feit. Op voorwaarde dat er een oplossing wordt gevonden voor de juridische aansprakelijkheid. Volgens de Conventie van Wenen over het Wegverkeer uit 1968 moet een bestuurder te allen tijde de controle over zijn voertuig behouden en dat is met een zelfrijdende auto niet het geval. Almaar meer politieke overheden zetten het thema op de agenda en in enkele buurlanden lopen al pilootprojecten met een automatische piloot op de openbare weg – binnen een afgebakend gebied én met de instemming van de overheid.

Zo heb ik vorig jaar zelf deelgenomen aan een experiment in Zweden waarbij de automatische piloot van een Volvo V60 mij vlot en veilig door het spitsverkeer van Göteborg loodste. Al moet ik toegeven dat het niet vanzelfsprekend is om het stuur uit handen te geven. Maar doe ik dat vandaag ook al niet wanneer ik op de tram, trein of vliegtuig stap?

Het zal echter nog miljoenen testkilometers vergen voor het systeem aan alle veiligheidscriteria zal voldoen en in serieproductie mag gaan. Geen enkele politieke instantie zal groen licht geven als niet aan alle veiligheidseisen is voldaan.

Ethisch probleem

Maar zelfs dan zitten we nog met een reuzegroot ethisch probleem. Beeld je in dat een zelfrijdende auto in een situatie terechtkomt dat een ongeval onvermijdelijk wordt en dat hij ofwel op 10-tal voetgangers inrijdt ofwel tegen een muur knalt, waarbij de kans reëel is dat de chauffeur de klap niet overleeft. Die laatste treft geen schuld, want hij mocht/kon niet ingrijpen.

Volvo
Volvo© .

Afhankelijk van de paramaters die de ingenieurs ingegeven hebben, zal de computer een beslissing nemen die ofwel het leven kost aan de bestuurder ofwel aan de voetgangers. Een Frans-Amerikaans onderzoeksteam bevroeg 1.000 mannen en vrouwen welk bevel in zo’n geval aan de computer moet gegeven worden. Een meerderheid van de ondervraagden antwoordde dat de zelfrijdende auto maar tegen de muur moest rijden, om het dodental zo laag mogelijk te houden.

Hun bereidheid om het leven te redden van de voetgangers daalde echter spectaculair vanaf het moment dat zij zich in de situatie moest verplaatsen dat zij zelf aan het stuur van de zelfrijdende auto zaten. Nog slechts één op de drie bleek bereid om zijn eigen leven op te offeren. Een overgrote meerderheid kon zich niet voorstellen ooit een zelfrijdende auto te kopen die zo geprogrammeerd zou zijn dat hij het leven van zijn eigen bestuurder zou opofferen voor dat van andere weggebruikers.

In de praktijk zullen de autonoom rijdende auto’s straks uitgerust zijn met software die in zulke situatie bepaalde voorkeuren zal laten gelden, niet gehinderd door enige vorm van menslievendheid of ethische norm. Ik ben benieuwd hoe de autobazen tegen dit menselijk probleem aankijken en welke oplossing zij uit hun hoed zullen toveren.

De autoredactie van Knack.be is ook benieuwd naar jullie mening daaromtrent. Aarzel niet om hieronder te reageren.

Urbain Vandormael

Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier

Partner Content