Annelies Verlinden geeft burgemeesters fiat om strafregister gastgezin te controleren

Hoe moeten potentiële gastgezinnen voor Oekraïense vluchtelingen gescreend worden? Tot nu toe moesten de lokale besturen zich zelf beredderen. Minister van Binnenlandse Zaken Annelies Verlinden (CD&V) schept nu wat orde in de chaos.

Voortaan zullen lokale besturen een uittreksel van het strafdossier kunnen opvragen van potentiële gastgezinnen voor Oekraïense vluchtelingen. Dat heeft minister van Binnenlandse Zaken Annelies Verlinden (CD&V) gezegd in de Kamer.

Verlinden benadrukt ook het belang van een een gemeentelijke coördinator. Bij vermoeden van mogelijk misbruik of uitbuiting is het zijn of haar taak om de lokale politie in te lichten. Een omzendbrief zal alle lokale besturen en korpschefs op de hoogte brengen.

De instructie van de minister liet een tijdje op zich wachten. Nochtans had staatssecretaris voor Asiel en Migratie Sammy Mahdi (CD&V) luttele dagen na de Russische inval in Oekraïne de actie #plekvrij opgestart, waarbij particulieren hun deuren konden openzetten voor vluchtelingen.

Al snel bleek dat het aan de lokale besturen was om de zaak grondig op te volgen. De laatste dagen doken er verschillende verhalen op over uitbuiting van Oekraïense werkkrachten, of over mannen die vooral op zoek zijn naar alleenstaande vrouwen.

De vraag luidde dus: hoe kunnen we weten dat vrijwilligers ook goede bedoelingen hebben?

Zedenfeiten

Meerdere besturen staken de handen zelf uit de mouwen. Via de lokale diensten werden al snel controles op de leefbaarheid van de woning in het leven geroepen.

Maar los van de kwaliteit van de woning rees de vraag over het verleden van de gastheer of gastvrouw, in de vorm van het strafregister. Mocht de Belg veroordeeld zijn voor zedenfeiten of intrafamiliaal geweld, dan is de opvang van vluchtelingen niet gewenst.

Het screenen blijkt omwille van privacyredenen geen sinecure. Het noopte de federale politie vorige week om zelf te communiceren: ‘De wet op het politieambt biedt geen wettelijke basis om een doorgedreven politionele screening met consultatie van databanken uit te voeren van de personen die vluchtelingen wensen op te vangen.’

Limburgs gouverneur Jos Lantmeeters trok daarop aan de alarmbel. ‘We kunnen echt niet het risico nemen dat minder betrouwbare mensen de kans krijgen om vluchtelingen, die sowieso al verzwakt zijn, op te vangen.’

Er kwam ook tegenkanting. Volgens Antwerps gouverneur Cathy Berx mag de politie de namenlijsten niet systematisch door de databanken halen, maar er mag wel een uittreksel uit het strafregister, vroeger bekend als een bewijs van goed gedrag en zeden, worden opgevraagd.

Berx verwijst naar artikel 595 van het Wetboek van Strafvordering, dat stelt dat besturen en particulieren een uittreksel uit het strafregister kunnen vragen ‘wanneer er een activiteit wordt uitgeoefend waarvan de toegangs- of uitoefeningsvoorwaarden niet gereglementeerd zijn’. Haar lezing lijkt nu bevestigd door de minister.

Frustratie

In ieder geval leefde bij de lokale besturen het gevoel dat Binnenlandse Zaken, bevoegd voor de politie, te traag heeft opgetreden. Zelfs binnen de Vivaldi-meerderheid klonk frustratie. Kamerlid Ben Segers (Vooruit) reageerde gepikeerd toen Verlinden de screening van gezinnen in eerste instantie doorverwees naar Sammy Mahdi, die niet bevoegd is.

De vertraging zorgde ervoor dat gemeenten hun eigen gang gingen. In Aarschot besloot burgemeester Gwendolyn Rutten (Open VLD) om burgers een formulier schriftelijk te laten ondertekenen waarin wordt ingestemd met het opvragen van een bewijs van goed gedrag en zeden.

‘Op die manier geven mensen bewust toestemming’, zegt Rutten. ‘Wie niet wil ondertekenen, geven we niet door als opvangplaats. Privacy is belangrijk, maar het het gaat hier om kwetsbare mensen die veilig moeten kunnen worden opgevangen. Ik ga ervan uit dat deze werkwijze wettelijk in orde is.’

In Gent koos het bestuur ervoor om mensen zélf hun bewijs van goed gedrag en zeden te laten opvragen. ‘Wie dat niet wil doen, die gaat van de lijst’, klinkt het op het kabinet van burgemeester Mathias De Clercq (Open VLD). Ongeveer 700 gastgezinnen stelden zich al kandidaat, goed voor 1500 plaatsen. Ondertussen zijn er 55 plekken ingevuld via #plekvrij.

Sinds het begin van de oorlog in Oekraïne heeft ons land al meer dan 10.000 Oekraïense vluchtelingen geregistreerd. Meer dan 11.000 gezinnen hebben zich aangeboden om mensen in nood thuis op te vangen.