‘Ambtenaar, een droomjob!’

De Vrijdaggroep formuleert 30 concrete voorstellen die de ambtenarij aantrekkelijker, dynamischer en efficiënter moeten maken. Ze hebben die gebundeld in een nieuw rapport, dat vandaag gepubliceerd wordt.

Heeft u ooit voor een overheidsdienst gewerkt? Heeft u er misschien ooit over nagedacht? Misschien denkt u dat het woord ‘ambtenaar’ op uw LinkedIn-pagina uw populariteit niet zal verhogen? De meeste auteurs van het nieuwste rapport van de Vrijdaggroep, dat vandaag gepubliceerd wordt, hebben een loopbaan als ambtenaar geprobeerd, in België of in het buitenland. Zij vonden dit werk fascinerend en inspirerend. De uitdagingen, die vaak rechtstreeks raken aan de actualiteit, zijn interessant en de collega’s worden voor het merendeel gedreven door de wens om het algemeen belang te dienen.

Waar zijn de jongeren?

Natuurlijk zijn er pijnpunten die erkend moeten worden. De selectieprocedures voor ambtenaren zijn tijdrovend en belastend voor de kandidaten. Sommige collega-ambtenaren zitten net iets te comfortabel op hun positie, waaruit ze nooit verwijderd zullen kunnen worden. Werkprocessen kunnen Kafkaiaans zijn. Maar bovenal, er zijn niet veel jonge ambtenaren.

In juli 2021 kondigde bevoegd minister Petra De Sutter aan dat zij van de federale overheidsadministratie de favoriete werkgever wilde maken. Ambitieus, maar niet onmogelijk wat jonge werknemers betreft. De jongere generaties willen hun professionele doelstellingen immers steeds meer op één lijn brengen met hun sociale en milieuovertuigingen. Op dat vlak heeft de overheid dan één grote troef: het werken naar het algemeen welzijn is namelijk haar kerntaak.

Maar in vele andere opzichten zijn er hinderpalen in overvloed: het rigide managementbeleid, de weinig dynamische loopbaantrajecten, of het aanhoudende wantrouwen tussen adminstraties en de politiek om er maar een paar te noemen. Deze aspecten dragen bij tot de demotivatie van de huidige ambtenaren en ontmoedigen potentiële ambtenaren om dit beroep te stappen. Dit is des te problematischer omdat de Belgische overheidsdiensten snel verouderen. Binnen de ambtenarij ligt de gemiddelde leeftijd nu namelijk al hoger dan die van de beroepsbevolking. Er komen dan ook heel wat pensioneringen aan waarvoor de overheid tijdig een oplossing moet bedenken. Bovendien ondervindt de overheidsadministratie momenteel bij haar aanwervingen reeds sterke concurrentie van de privésector.

Concrete voorstellen

Op basis van onze persoonlijke ervaringen als jonge ambtenaren in België en elders hebben wij ons over deze kwestie gebogen. Met de Vrijdaggroep hebben wij 30 concrete voorstellen geformuleerd die de ambtenarij aantrekkelijker, dynamischer en efficiënter moeten maken.

Onze belangrijkste voorstellen zijn de oprichting van een incubator voor jong talent binnen de administratie, de lancering van een eenjarige “Nationale Stage” voor studenten aan het einde van hun studies, de verbetering van de mobiliteit van ambtenaren op nationaal en internationaal niveau en het opzetten van een “diversiteitslabel” dat toegekend wordt aan de verschillende organen binnen een administratie. Wij stellen ook voor om een innovatielaboratorium op te richten om “intrapreneurs” aan te moedigen – de vernieuwers die binnen hun organisatie dingen tot stand brengen.

Wij stellen ook meer specifieke aanbevelingen voor, namelijk: een heroverweging van de functiebenamingen (wie wil 30 jaar dezelfde functie uitoefenen?), een hervorming van de professionele evaluaties om “360 feedback” aan te moedigen, het loslaten van de taalpariteit in de hoogste ambtenarenfuncties ten gunste van het aanmoedigen van tweetaligheid en de invoering van een kleine variabele salariscomponent op basis van prestaties.

Ambtenaar, de droomjob van de toekomst?

Als wij de praktijken binnen de Belgische overheidsadministratie willen veranderen, dan is dat omdat wij ervan overtuigd zijn dat ambtenaar zijn echt een droomjob kan zijn. En moét zijn, aangezien de job rechtstreeks raakt aan het algemeen belang.

De ambtenarij speelt een cruciale rol bij het uitstippelen en uitvoeren van een doeltreffend overheidsbeleid, een rol die in tijden van crisis vaak nog wordt versterkt. De huidige pandemie is geen uitzondering. Deze crisis is lang niet de enige of de laatste uitzonderlijke situatie waarmee België de komende decennia te maken zal krijgen. De realisatie van de energietransitie bijvoorbeeld, of de digitale transitie, zal een sterke en innovatieve administratie vereisen.

Nu zeggen weinig kinderen tegen zichzelf dat ze ooit ambtenaar willen worden als ze groot zijn. Onze voorstellen hopen daar verandering in te brengen. Wie weet dat ooit de meerderheid van de kinderen wel duidelijk aangeeft dat ambtenaar zijn hun droomjob is.

Adil El Madani is econoom en lid van de Vrijdaggroep.

Elise Goossens is docent privaatrecht aan de VUB en lid van de Vrijdaggroep

Thibault Viaene is advocaat en lid van de Vrijdaggroep.

Magali Van Coppenolle is econoom en voorzitter van de Vrijdaggroep.