Als ideologie verpakt wordt als wetenschap…

Een slechte Franse studie over vermeende toxiciteit van genetisch gemanipuleerde maïs voor ratten zal ongetwijfeld misbruikt worden in het maatschappelijk debat.

Europarlementslid Bart Staes van Groen was er als de kippen bij om te eisen dat de Europese Commissie meteen een moratorium instelt op het toelaten van teelten of producten met genetisch gemanipuleerde organismen (GGO’s) op de Europese markt.

Staes had een Franse studie in handen, gepubliceerd in het wetenschappelijke vakblad Food and Chemical Toxicology, waarin gesteld werd dat ratten massaal sterven aan borstkliertumoren als ze maïs te eten krijgen die door de biotechnologiereus Monsanto genetisch zo is aangepast dat hij resistent is tegen de onkruidverdelger Roundup.

Staes benadrukte dat het nu wel duidelijk is dat de toxicologische studies die Europa tot dusver eist, ‘onvoldoende diepgaand en grondig zijn’, en dat de onderzoeksgegevens die Monsanto en andere multinationals ter beschikking stellen ‘niet objectief zijn en niet gebaseerd op serieus wetenschappelijk en betrouwbaar onderzoek’.

Maar waarom gaat Staes er vanuit dat dat wel het geval is voor de studie waaraan hij zo’n gewicht hangt? Want uit een eerste analyse daarvan blijkt dat er héél veel op aan te merken is, in zoverre dat onafhankelijke onderzoekers zich al afvragen hoe die wetenschappelijke draak gepubliceerd is geraakt.

Cruciale elementen nodig om de waarde van de resultaten te kunnen evalueren, zoals hoeveel maïs de ratten te eten kregen, zijn niet opgenomen in het artikel, en de gebruikte statistiek is – om het zacht uit te drukken – weinig indrukwekkend. De stelling “je kiest je statistische techniek in functie van wat je wilt aantonen” zou hier duidelijk aan de orde zijn.

Daarenboven is de leidende auteur van de studie, de Franse hoogleraar Gilles Séralini, geen onbesproken blad. Hij is voorzitter van de wetenschappelijke raad van een lobbygroep die zich verzet tegen het versoepelen van de regels om GGO’s op de Europese markt toe te laten. Hij heeft zich vastgebeten in het ‘bewijzen’ dat GGO’s gevaarlijk zijn voor de volksgezondheid, en heranalyseerde in 2007, voor rekening van Greenpeace, studies van de producent. Hij vond, opnieuw door hardnekkig naar de juiste statistiek te zoeken, andere resultaten dan de oorspronkelijke.

Wetenschappelijke onafhankelijkheid
Zelf fietst hij vrolijk rond de vele wetenschappelijke aanvallen op zijn eigen statistische beperktheden. Hij citeert ook uiterst selectief, en soms foutief, ander wetenschappelijk werk om zijn bevindingen te staven. In eerdere studies gebruikte hij zulke zware dosissen toxines dat zijn ratten wel ziek móésten worden. Nogal wat wetenschappers stellen zich daarom grote vragen bij zijn wetenschappelijke onafhankelijkheid. Je mag als wetenschapper uiteraard een mening hebben, maar je mag die niet zo sterk cultiveren dat ze tot slechte wetenschap leidt – daar bewijs je niemand een dienst mee.

Séralini gaat trouwens nog verder. Het topvakblad Nature publiceerde begin 2011 een verhaal, waaruit bleek dat hij zelfs stappen zet om onschuldige proefjes met het genetisch manipuleren van bacteriën in Franse middelbare scholen te laten verbieden, onder meer met als argument dat ze gevaarlijk kunnen zijn, en dat ze een ‘gevoelig onderwerp zoals genetische manipulatie zouden trivialiseren’. Dat neigt naar censuur van het schoolcurriculum.

Séralini kan dus beschouwd worden als een wetenschappelijk weinig betrouwbaar sujet, maar dat zal zijn gelijkgezinden er niet van weerhouden om zijn studie uitgebreid aan te halen en verder te ageren tegen het gebruik van GGO’s op de Europese markt. Dat de rest van de wereld ondertussen van de techniek gebruik maakt om de landbouwproductie op te krikken, zal hen worst wezen.

Verontrustend was wel een bericht in het gereputeerde online-vakblad Public Library of Science ONE, dat meldde dat er aanwijzingen zijn dat de maïsboorder (een insect) weerstand ontwikkelt tegen het gif dat een andere genetisch gemanipuleerde maïsvariant aanmaakt om hem te doden. Niet alleen de groene beweging, ook de natuur zelf verzet zich tegen genetische manipulatie, hoewel dat in het laatste geval uiteraard om elementaire overleving gaat. Een wereld van verschil.

Dirk Draulans