Alles wat u moet weten over het Oosterweeldossier

Na twintig jaar heeft de Vlaamse regering de knoop doorgehakt: ze kiest voor het BAM-tracé om de Antwerpse ring te sluiten. Een overzicht.

De Vlaamse regering hakt vrijdag de knoop door in het Oosterweeldossier. Na de resultaten van het plan-Milieueffectenrapport (MER) te hebben ontvangen, maakt de regering bekend welk tracé haar voorkeur geniet, het BAM-tracé (ondertunneling) of het Meccano-tracé (verkeer uit de stad).

De files in Antwerpen zijn onhoudbaar, daar is iedereen het over eens. Hoe het probleem aanpakken is dan weer andere koek. Al meer dan tien jaar discussiëren politici, economen en middenveldorganisaties over de Oosterweelverbinding die deel uitmaakt van het Masterplan 2020.

In 1995 ontstond het idee om de Antwerpse ring volledig te sluiten om vlotter verkeer mogelijk te maken. Een van de eerste plannen omvatten tunnels onder de Schelde en één brug boven het havengebied: De Lange Wapper. Een brug van aan het eilandje tot aan het viaduct van Merksem.

De Beheersmaatschappij Antwerpen Mobiel (BAM) werd opgericht: een overheidsbedrijf dat het project moet uitvoeren. Maar een groepje Antwerpenaren zag dit viaduct met vervuilende vrachtwagens, die door de stad razen, niet zitten en werkte een alternatief uit: StRaten-generaal. Zij pleitten voor een lange tunnel zodat het verkeer uit de stad wordt geweerd.

De discussie kwam pas echt op gang in 2008. Wim Van Hees, voormalig reclamemaker, haalde het argument van fijnstof boven. Samen met de website Ademloos wilde hij Antwerpenaren bewust maken van het vervuilende effect van fijnstof in de stad. “De brug heeft naast een gezondheidsprobleem ook een ethisch probleem. Fijn stof werkt het meest in op de zwaksten in de samenleving. En waar komt het tracé? Net in de meest achtergestelde buurten”, aldus Van Hees.

Hoewel politici toen eigenlijk al een beslissing hadden genomen (Lange Wapper), werden ze onder druk gezet door het middenveld. Daarop liet Vlaams minister-president Kris Peeters (CD&V) zich bijstaan door het Europees onderzoeksbureau Arup-Sum, en wat bleek geen enkel van de voorstellen die toen op tafel lagen, voldeed. Het onderzoeksbureau stelde een nieuwe tunnel voor.

Na voldoende handtekeningen te hebben verzameld, dwongen de protestgroepen op 18 oktober 2009 een volksraadpleging af. Het referendum stelde slechts één simpele vraag: JA voor de Lange Wapper of NEE tegen de Lange Wapper. Een derde van de Antwerpenaren kwam opdagen en 60 procent stemde tegen. Het Antwerps stadsbestuur gaf het advies door aan de Vlaamse regering. Want die heeft nog steeds het laatste woord.

Ondertussen lanceerde een groep ondernemers een nieuw voorstel: het Meccano-tracé, waarbij het verkeer rond de stad wordt geleid.

Na de uitslag van het referendum kwam de Vlaamse regering in erg woelig vaarwater terecht. Uiteindelijk kwam er een zeer moeilijk onderhandeld compromis tot stand. “Wij kiezen voor een onder tunnelde oplossing”, aldus Kris Peeters in 2010. “Maar 3 voorwaarden moeten wel voldaan zijn: technisch haalbaar, betaalbaar en snel realiseerbaar.”

Al snel bleek dat de tunnel 352,7 miljoen euro duurder zou zijn, dan de brugvariant. Een meerkost die zal worden verdeeld tussen de stad Antwerpen en de haven. Als reactie daarop stapte Open VLD uit de Antwerpse meerderheid. “Het hele masterplan moet simpelweg van tafel worden geveegd”, aldus Dirk Van Mechelen (Open VLD).

De Vlaamse regering gaf bouwconsortium Noriant de bevoegdheid om de werken uit te voeren. Maar voor er gestat kon worden, moest voor een plan-Milieueffectenrapport (MER) acht alternatieven worden onderzocht. Naast het Oosterweeltracé van de regering en het Meccanotracé van de actiegroepen werd onder meer gekeken of een tunnel dwars onder Antwerpen haalbaar is.

In juli 2012 mengde Europa zich in het dossier. Ze pleitte voor een inperking van de macht van de BAM. Vanaf 2013 werd bovendien duidelijk dat de Europese Commissie niet akkoord was met de enige aanbesteding aan Noriant.

Intussen hekelde de oppositie het uitstelgedrag van de Vlaamse regering. “Peeters blijft zich wegsteken achter Europa. Ik denk niet dat de Europese commissie bereid is om voor Peeters de kastanjes uit het vuur te halen”, aldus toenmalig Open VLD’ster Annick De Ridder.

Op 4 november 2013 had Kris Peeters een overleg met de Commissie. Maar ook de Commissie weigerde zich uit te spreken over de zaak vooraleer het milieueffectenrapport duidelijkheid bracht.

“Het BAM-tracé is de beste oplossing voor de mobiliteit, maar het Meccano-tracé is beter voor de gezondheid”, luidde de langverwachte conclusie van het MER. De verschillen zijn niet spectaculair en het rapport spreekt zich dan ook niet uit voor het ene of het andere tracé.

Het is nu aan de Vlaamse regering Peeters II om op basis van het plan-MER, een beslissing te nemen. Voor Antwerps burgemeester Bart De Wever (N-VA) was het sowieso belangrijk dat die beslissing voor de verkiezingen van mei 2014 valt. “N-VA stapt niet in de volgende Vlaamse regering als de oplossing niet in het regeerakkoord staat. Het is geen dossier om trots op te zijn en ik denk dat je niet meer voor de kiezer kan verschijnen zonder oplossing”, zei De Wever.

Op dit moment willen de regeringspartijen CD&V, SP.A en N-VA, nog niets kwijt over hun beslissing, al ziet het er naar uit dat ze het BAM-tracé zullen goedkeuren.

Politicoloog Dave Sinardet ziet vooral problemen voor SP.A om het BAM-tracé verkocht te krijgen aan de kiezer. “De SP.A zit in een moeilijk parket. Ze moet loyaal blijven aan de beslissing van het Vlaams parlement die ze in 2010 mee goedkeurde. Maar dat compromis ligt bij een deel van hun Antwerpse kiezers erg gevoelig”, zegt Sinardet aan Gazet van Antwerpen.

Wim Van Hees liet alvast verstaan dat hij er niet voor terugdeinst opnieuw een referendum te zullen organiseren als de regering het BAM-tracé goedkeurt.

Ook Groen is tegen het BAM-tracé. “Het BAM-tracé mag in de vuilbak, je kan het mobiliteitsprobleem niet oplossen op de kap van de gezondheid.”