‘”Aanbeveling” om verwarming graadje lager te zetten? Er zijn grenzen aan de bereidheid om comfort op te geven’

‘Om de behoefte in het westen aan olie en gas werkelijk voelbaar terug te schroeven, zijn veel drastischer maatregelen nodig dan een aanbeveling om de verwarming een graadje lager te zetten’, schrijft Edi Clijsters van Vlinks.

Je hebt prietpraat, en je hebt beledigende prietpraat. Een perfect – en schrijnend – voorbeeld daarvan is de jongste ‘aanbeveling’ van de federale regering. “Zet de verwarming een graadje lager, zo helpt ook u Oekraïne”. De overheid beveelt de mensen aan om te doen wat die – noodgedwongen en uit eigenbelang – toch al deden; en ze wil ze daarbij ook nog wijsmaken dat daarmee een nobel doel wordt gediend. Om te gieren, als het niet om te janken was.

Dat ‘graadje minder’, zo valt te vrezen, zal niet veel meer zijn dan een druppel op een gloeiende plaat. Om de behoefte aan gas en olie – en dus de afhankelijkheid van de dagelijkse levering uit Rusland – werkelijk voelbaar terug te schroeven, zijn veel drastischer maatregelen nodig. Een snelheidsbeperking opleggen, bijvoorbeeld. Of een autoloze zondag of twee afkondigen. Bijna een halve eeuw geleden werd dat alles probleemloos doorgevoerd toen de olieprijzen ook fors en onverwacht stegen; maar kennelijk herinnert zich niemand dat. Overigens was die prijsstijging toen ook – maar onrechtstreeks – het gevolg van een oorlog.

Of misschien – met excuses aan de echte slachtoffers voor deze wat cynische bedenking – de verwarming ineens op tien graden terugdraaien, om aldus toch een klein beetje mee te voelen met de honderdduizenden Oekraïners die al weken lang bij nul graad proberen te overleven. Of zijn er grenzen aan de bereidheid om comfort op te geven? Dus zélfs geen snelheidsbeperking of autoloze zondagen. Zelfs een internetpetitie – toch het toppunt van vrijblijvendheid – voor zo’n beperkingen is blijkbaar teveel gevraagd.

Dus houdt de regering het bij een aanbeveling. Want, zeg nu zelf, ze moet ook aan de centen denken. Petroleum- en gasconsumptie leveren immers geld op voor de staatskas. En nu er plots een fameus pak extra geld naar militaire uitgaven ‘moet’ gaan, moet dat geld toch ergens gehaald worden. Alleen – zoals gebruikelijk – niét ‘waar het zit’, maar bij wie niet kan ontsnappen.

Dus is er nu – onder meer – ‘geen geld’ om de btw te verlagen op fietsen. Je moet het gedrukt zien om het te geloven. Dat ‘graadje minder’ mag dan beledigende prietpraat zijn, dit is gewoon een klets in het gezicht van de mensen.

Minder petroleum verbruiken (voor het ‘goede doel’), maar liefst ook niet véél minder (voor de staatskas). Fietsen kan dus wel worden ‘aanbevolen’ maar helaas niet financieel worden aangemoedigd. Hier is slechts een holle lach op zijn plaats. En misschien een klein rekensommetje.

Reeds lang vóór de Russische aanvalsoorlog tegen Oekraïne had België beslist om (na ‘zachte aandrang’ van grote broer VSA) een dertigtal nieuwe gevechtsvliegtuigen te kopen. Daar hing toen (in 2017) een prijskaartje aan van zowat 150 miljoen euro per stuk. Alles laat vermoeden dat de uiteindelijke kostprijs nog flink zal oplopen.

Veronderstel dat plots één miljoen Belgen een fiets kopen. En veronderstel een prijs van 1000 euro. Dat betekent – voor een regering die een fiets kennelijk als luxe beschouwt, zoals bijvoorbeeld een polshorloge van 320.000 euro – een btw-bedrag van 220 euro. Als de btw-voet van 22 naar 6 procent zou worden verlaagd betekent dat 60 euro. Toch een voelbaar verschil. Maar de staatskas zou dan één miljoen maal 160 euro mislopen. Ofte: ongeveer het bedrag dat vijf jaar geleden werd berekend voor één enkele F-35. Indien België dertig in plaats van 32 toestellen zou kopen zou het dus een btw-verlaging op twee miljoen fietsen kunnen financieren. Maar het spreekt vanzelf dat dàn morgen Poetin hier voor de deur staat.

Vergezocht, mogelijk, maar een dergelijke toestand doet je het lachen vergaan. Eigenlijk zouden partijen die zichzelf sociaal bewogen of ecologisch bekommerd noemen bij een grofheid van dit kaliber uit de regering moeten stappen. Maar een regering doen struikelen in deze sombere tijden, zoiets doe je toch niet? Over iets wat toch maar een symbooldossier is?

Neen.

Dus maar ‘aanbevelen’. En hopen dat de hardwerkende en (vooral) de werkloze mensen niet teveel gaan uitpluizen wat wél als symbooldossier geldt voor deze regering, en wat niet. Waar wél geld voor is, en waarvoor niet. En waar dat geld wordt gehaald.

Edi Clijsters is kernlid van Vlinks.