Verkeersingenieurs begrijpen files beter door verkeer te beschrijven als een watergolf in een rivierbedding.
Hoe verandert een vloeiende stroom wagens van slag om slinger in een poel vol vloekende automobilisten ? De vraag houdt verkeersdeskundigen al sinds de jaren zestig bezig. Toen werden de eerste modellen gemaakt om het ontstaan van files te beschrijven vanuit het gedrag van de automobilist. Sommige files duiken namelijk zonder aanwijsbare oorzaak op.
Onderzoek wees uit dat files kunnen ontstaan als rechtstreeks gevolg van het rijgedrag van zelfs een heel klein aantal automobilisten. Vanaf een bepaalde drempelverkeersdrukte kan het ondoordacht remmen van één bestuurder een kettingreaktie van remmaneuvers op gang brengen, die kilometers verderop tot een verkeersstilstand leidt. Een persoon die zit te dromen en plotseling een bocht ziet, of die niet gewoon is te rijden op het linker wegvak en overdreven stevig op zijn rem gaat staan, vormt een obstakel voor vlot verkeer.
De snelheid waarmee een vertragingsgolf door het verkeer gaat, hangt af van de snelheid van de reaktie van een bestuurder op wat er voor hem gebeurt, en van de kracht waarmee hij op zijn rem duwt. Wie gewoon het gaspedaal lost en vermijdt dat zijn remlichten gaan branden, draagt niet bij tot zo’n verkeersopstopping. Jammer genoeg hanteert maar de helft van de automobilisten zo’n dempend rijgedrag. Professionelen, zoals buschauffeurs, doen het beduidend beter dan de rest : zij rijden bijna altijd tegen een snelheid die toelaat niet noodzakelijk op de rem te gaan staan als zich een probleem voordoet.
De meeste modellen over verkeersdrukte blijken niet in staat korrekt te voorspellen hoe het verkeer best wordt begeleid. Wetenschappers voeren oeverloze diskussies over simulaties om een optimale plaatsing en synkronizatie van verkeerslichten te bereiken. De beste resultaten worden behaald door verkeer te beschrijven als golven die in ruimte en tijd veranderen. Zoals de golven op een rivier, die kabbelen als de bedding breed is, en kolken op smallere plaatsen.
Sommige aspekten van het rijgedrag kunnen onverwachte gevolgen op de verkeersvlotheid hebben. Zoals machogedrag. Haantjes veroorzaken files. Als de verkeersdrukte toeneemt, bijvoorbeeld op het punt waar een belangrijke oprit een autoweg raakt, rijden velen dichter achter hun voorganger aan. Ze willen niet aan viriliteit inboeten, en vermijden dat er iemand voor hen invoegt.
Eenmaal de flessehals achter de rug, zijn ze tevreden dat ze het gehaald hebben zonder dat ze zich de pas hebben laten afsnijden. Ze ontspannen zich en laten een wat groter gat tussen henzelf en hun voorganger vallen. Zelfs dat eenvoudige maneuver kan als een aanzwellende golf door een stroom wagens lopen en onverwacht tot stilstaand verkeer leiden op een plaats waar zelfs geen flessehals is.
