In het Antwerpse wordt over geen hoge- snelheidstrein, goederentrein of een grote ring gesproken, of hij gaat door Schoten.
JE KAN DE WERELD zien in Schoten. Dat is dit jaar het motto van het bekende internationale volksdansfestival in de oostelijke buurgemeente van Antwerpen. Andersom wordt op geen inspanning gekeken om Schoten aan de wereld te laten zien. Want bovenop het Albertkanaal, de Kempense vaart en de autoweg E19 stoomt straks in elk geval de hogesnelheidstrein (HST) door de randgemeente. Dat de Vlaamse regering zou beslissen om de Thalys op het door Nederland gewenste traject te laten rijden, lag voor de hand. Over de wenselijkheid en de rendabiliteit van een hogesnelheidslijn ten noorden van Brussel moest de Vlaamse regering zich niet uitspreken. Daarover was de federale regering al gegaan.
Om het destijds veel bredere protest tegen de TGV te sussen, koppelden toenmalig verkeersminister Jean-Luc Dehaene (CVP) en zijn partijgenoot, burgemeester van Liedekerke en spoorbaas Etienne Schouppe, de hogesnelheidslijn (HSL) aan een verbeterplan voor het binnenlands spoorverkeer. Van dat plan, Star 21, is sindsdien nog weinig gehoord. Het verzet tegen de HSL was wel versnipperd. Maar dat is een ander verhaal. Vanaf het ondertekenen van de waterverdragen (januari 1995) bestond de indruk dat Nederland zijn zin zou krijgen. Met de waterverdragen kreeg Antwerpen theoretisch de voor de haven belangrijk geachte Scheldeverdieping. Nederland kreeg het tracé van de E19, al wordt op regeringsniveau elk verband tussen de waterverdragen en de HST halsstarrig ontkend. Overigens veroorzaakt het tracé langs de E19, over de hele afstand gemeten, de kleinste milieuschade.
GEEN CHAMPAGNE.
Of Nederland ook garanties biedt voor de financiering van de HSL, is twijfelachtig. Laat staan dat onze noorderburen willen opdraaien voor de meerkosten die welhaast systematisch de kop opsteken bij grote openbare werken. Over een en ander onderhandelen België en Nederland. Na de eerste bijeenkomst op pinkstermaandag in het Nederlanse Tilburg beloofden de Belgische verkeersminister Michel Daerden (PS) en zijn Nederlandse collega Annemarie Jorritsma om binnen de veertien dagen terug aan tafel te gaan zitten.
Voor Schoten eindigt het verhaal niet bij de HSL en de E19. Op hun mobiliteitscongres van twee weken geleden zetten de Vlaamse Liberalen en Democraten (VLD) de grote ring rond Antwerpen andermaal bovenaan hun verlanglijstje van betonwerken. Die grote ring snijdt dwars door het Schotens grondgebied. En twee dagen eerder pakte Gazet van Antwerpen uit met het bericht dat het Belgische spoor (NMBS) de tweede goederenontsluiting van de Antwerpse haven bij voorkeur langs datzelfde tracé van de grote ring wil realiseren. Precies : door Schoten. Zo stond het in een pre-milieueffectrapport dat in opdracht van de NMBS was gemaakt.
Zelfs indien de NMBS niet voor het tracé van de grote ring kiest, dan nog wordt Schoten bij de aanleg van een nieuwe goederenlijn geraakt. Het alternatief voor de grote ring is namelijk het tracé van het duwvaartkanaal Oelegem-Zandvliet. Ook dat ligt gedeeltelijk op Schotens grondgebied. Kortom : met zeven grote infrastructuurwerken mag de gemeente niet klagen over een gebrekkige ontsluiting. Maar vanzelfsprekend wordt niet elke verkeersweg op champagneknallen en feestgedruis onthaald. Heel wat Schotenaren kunnen hun lach met gemak onderdrukken.
Eén van hen is senator Pol Staes (CVP). Vijfentwintig jaar geleden was hij een belangrijk actievoerder tegen de duwvaart in de Noorderkempen. Als boegbeeld van de milieuactie vertegenwoordigde hij Agalev in het Europees parlement. Na zijn overstap naar de CVP behoort Staes, gesteund door de partijtop, de christen-democraten een groen geweten te bezorgen. Maar zijn thuisbasis wordt van alle kanten bedreigd. ?Als goed beleid gekenmerkt wordt door het maken van keuzes, dan moeten we van de druk op Schoten gebruik maken om voor het openbaar vervoer te kiezen, en dus tegen nog meer wegeninfrastructuur,? zegt Staes. De senator blijft evenwel sceptisch.
WANBELEID.
?Als met de komst van de HSL ook geluidswering langs autoweg en spoorlijn wordt aangebracht, dan en slechts dan maakt de HSL het leven draaglijker voor wie in Brasschaat en Schoten niet met zijn neus op het tracé woont. Dat geldt niet voor de gemeenten verderop richting Nederland, want voorbij de Duwvaart moeten onder meer boerderijen worden onteigend. Zonder geluidswering brengt de HSL een zware slag aan de omgeving toe. De vraag is dus of die geluidswering er komt en wie ze zal betalen. Minister Daerden zei dat als het geld voor de HSL op is, het echt op is. Voor hem is het tracé van de E19 zeker niet prioritair en Nederland wil minder geven dan wij vragen.?
Met de milieukoepel Red de Voorkempen verzette Staes zich destijds tegen de verkaveling List in Schoten. ?Hoezeer ik die verkaveling ook heb betwist, de eigenaars hebben wel stukken van mensen betaald voor een residentiële villagrond. Hun lot is niet mijn eerste zorg, maar de overheid garandeerde hen dat ze in een woonpark konden bouwen. Dat is wat anders dan een trein door uw achtertuin krijgen. En zoals altijd is wie net niet wordt onteigend, de sigaar.?
Met de komst van de HST zou ook een intercityverbinding Antwerpen-Breda worden gemaakt. Degelijk openbaar vervoer is geen overbodige luxe in de streek, zegt Staes : ?Het is evident dat er ook een treinverbinding Antwerpen-Breda tot stand komt.? Daar wringt het schoentje niet. ?Mijn grootste vrees is dat de HSL in de toekomst ook wordt gebruikt voor het supersnel goederenvervoer. Dat zal blijven groeien, samen met het verzet tegen het vrachtvervoer over de weg. Nederland zet er bovendien alles op om van Breda hét knooppunt van het Nederlandse transport te maken. Op die manier kunnen onze noorderburen hun verkeersstromen maximaal op buitenlandse infrastructuur afwentelen. Vandaar mijn angst voor het supersnel containervervoer langs de E19. Dat goederenvervoer rijdt trouwens vooral ’s nachts, met alle gevolgen die daaraan zijn verbonden.?
Staes geeft toe dat méér transport over waterweg en spoor een oude eis is van de milieubeweging. ?Toch zal je daar in de streek maar mee zitten.? Volgens de senator is alles te herleiden tot een slecht beleid inzake ruimtelijke ordening. ?Ik blijf dat wanbeleid betreuren,? zegt hij. ?Had de overheid destijds gezegd dat autoweg en spoorlijn langs de huidige E19 werden gebundeld, dan kon ze de bebouwing op een afstand houden. Dat is niet gebeurd.?
Volgens Staes is de overheid nog meer van plan : van verkeersspecialist professor Evrard Claessens (Ufsia) vernam hij dat er wellicht een derde rijvak bijkomt op de E19. Vanop die derde baan zou aan het snelspoor worden gewerkt, zonder dat het autoverkeer daar veel hinder van ondervindt. Nadien kunnen auto’s het derde vak vullen. Staes vreest de consequenties. ?Dat leidt automatisch tot een aansluiting van de E19 op de grote ring. Althans, dat was destijds een element in de planning. Als de overheid zich daar vandaag mordicus aan houdt, dan krijgt Schoten niet alleen een HSL en een goederenshuttle, maar ook twee bijkomende rijvakken op de autoweg en een ring. Niet toevallig wordt die grote ring nu opgerakeld door de VLD en de bij die partij aanleunende kringen uit haven en economie.?
VOORSTADSVERVOER.
De overheid kan alvast niet worden verweten dat de gewestplannen in onvoldoende wegeninfrastructuur voorzien. De grote ring is daarvan een voorbeeld. Maar Staes wil van die grote ring niet weten. ?Ik las dat de NMBS het duwvaartkanaal in een pre-studie niet weerhoudt voor de aanleg van een goederenlijn. Ondanks de voorkeur van de NMBS voor dat tracé. Gelukkig, want die trein zou zo diep onder het maaiveld worden gelegd, dat een kanaal maar een betrekkelijk klein meerwerk is. Dat is zeer gevaarlijk. Daarom ook dat het havenmilieu zo aandrong. Het pre-milieueffectrapport is positief, maar het gevaar is niet bezworen.? De NMBS reageert voorzichtig : ?Het pre-milieueffectrapport is maar één element in de besluitvorming. Maar het is er één en wij hebben er geen belang bij om iedereen tegen ons in het harnas te jagen,? zegt de woordvoerster.
De goederenlijn kan ook het tracé van de grote ring volgen om verder aan te sluiten op wat straks misschien weer de IJzeren Rijn naar Duitsland wordt. In de eerste plaats moet de nieuwe lijn de lijn tussen de haven en Lier ontlasten en garanties bieden als de enige spoortoegang tot de haven geblokkeerd is. ?Alle partijen, ook Agalev, aanvaarden de tweede havenontsluiting voor het goederenvervoer, of ze betwisten die niet. Al blijf ik erbij dat we te veel goederen vervoeren en te veel consumeren. Maar dat is een andere zaak. Nu heeft Antwerpen een tweede ontsluiting over het spoor nodig. Zoals altijd is dat een zaak van goede ruimtelijke ordening. Die lijn zal overal hinder veroorzaken. Maar als ze het tracé van de grote ring volgt, dan moet die lijn zo worden aangelegd dat de grote ring er nooit meer kan komen.?
Dat er geen autoweg door uw gemeente komt, kan een leuk vooruitzicht zijn. Maar naar een goederentrein kijken ook weinig mensen uit. ?Een goederenspoorlijn maakt meer lawaai dan een personentrein, zeker in de bochten. Wie langs een tracé woont waar dagelijks honderden goederentreinen tegen bij voorkeur 120 per uur voorbij komen, kan het vergeten,? weet Staes. ?Vandaar dat er vanuit de gemeente kreten opgaan om de trein in een tunnel te laten rijden. Dat is niet simpel. Een trein kan maar een bepaald percentage stijgen en dalen en heeft een lange aanloopperiode nodig. Bovendien moet de goederentrein ook over het Albertkanaal, tenzij hij er onderdoor zou gaan.?
Staes pleit voor duidelijke keuzes. Keuzes voor het openbaar vervoer. ?De HSL moet langs de E19 ? Oké, maar dan met geluidsschermen en zonder derde vak op de autoweg. De goederenspoorlijn moet langs het tracé van de grote ring ? Oké, maar dan komt de grote ring er niet en dan sturen we een deel van het goederenvervoer van Antwerpen langs de Nederlandse Brabantroute (Bergen-op-Zoom, Tilburg). Laten we deze keuzes dan maar maken en de klemtonen zo leggen dat ook het voorstadsnet bij de hele operatie wel vaart. Onder de Turnhoutsebaan ligt een leeg station van dat stomme Antwerpse metroproject. Gebruik dat voor het voorstadsvervoer. Een sneltram kan het Centraal Station met een park-and-ride langs de autoweg E313 in Ranst verbinden. Hetzelfde geldt voor het voorstadsverkeer in het noorden en het zuiden van Antwerpen. Laten we dringend werk maken van ons openbaar vervoer, voor het te laat is. Ik weet wel : daarmee zijn de problemen van Schoten niet opgelost. Maar de pijn wordt verzacht als de mensen ook nog wat profijt hebben bij al die infrastructuurwerken. Het is zoeken en tasten om voordelen mee te pikken uit een principiële keuze voor het spoorvervoer.?
Peter Renard
Het ooit drukke Kempens Kanaal in het centrum van Schoten is nu een toeristische troef. Maar aan de rand wordt Schoten belaagd door nieuwe infrastructuur.
Pol Staes (CVP) vreest dat van de aanleg van de hogesnelheidslijn gebruik wordt gemaakt om de E19 te verbreden en de grote ring er door te duwen.
