Oekraïense ombudsvrouw voor mensenrechten: ‘Weet u hoeveel doden er passen in een graf van 300 meter?’

Ljoedmila Denisova: ‘Wat mij het meest beangstigt, is de wreedheid waarmee deze oorlog wordt gevoerd.’ © GettyImages

‘Onze procureur-generaal heeft bijna 10.000 misdaden geregistreerd die door Russische soldaten in Oekraïne zijn gepleegd’, zegt de Oekraïense ombudsvrouw voor de mensenrechten Ljoedmila Denisova.

Sinds het begin van de oorlog heeft Ljoedmila Denisova al zo’n 40.000 klachten ontvangen over misdaden begaan tegen Oekraïense burgers. De ombudsvrouw voor de mensenrechten volgt de zaken niet juridisch op, maar tracht de slachtoffers concrete hulp te bieden.

Hoe ziet de werkdag van een mensenrechtencommissaris eruit in een land waar dagelijks oorlogsmisdaden worden gepleegd?

Ljoedmila Denisova: De klok rond beantwoord ik met mijn team noodoproepen. Het gaat om mensen die hun familie zoeken, die medicijnen of voedsel nodig hebben, om vrouwen die door Russische soldaten zijn verkracht.

Wat hield uw werk in voor de oorlog uitbrak?

Denisova: De oorlog is al vele jaren aan de gang. Toen ik in maart 2018 door het parlement tot ombudsvrouw werd gekozen, was er al sprake van ernstige mensenrechtenschendingen in de door Rusland bezette gebieden. Oekraïners werden gedood of het werd hun onmogelijk gemaakt te vluchten, kinderen mochten er niet langer les krijgen in het Oekraïens. Maar dat er een invasie zou starten, waarbij we dag en nacht onze burgers zouden moeten helpen te overleven, had niemand gedacht.

Welke gevallen in deze oorlog zijn u in het bijzonder bijgebleven?

Denisova: Wat mij het meest beangstigt, is de wreedheid waarmee deze oorlog wordt gevoerd. De Conventies van Genève regelen bijvoorbeeld hoe moet worden omgegaan met burgers en krijgsgevangenen, maar de Russische Federatie treedt al die regels met de voeten. Als er vacuümbommen of fosforbommen worden gebruikt, kunnen slachtoffers onmogelijk beschutting zoeken. Ze verbranden gewoon. En natuurlijk achtervolgen mij de beelden van de streken die bevrijd werden, van Boetsja en Borodjanka bijvoorbeeld. Toen ik daar aankwam, waren er geen graven. De doden waren gewoon bedekt met wat zand. Soms stak er een hand of een voet uit de aarde. Maar ik denk dat het ergste nog moet komen.

Rusland heeft ook meer dan 2000 kinderen uit Oekraïne weggehaald, vaak wezen.

Waarom?

Denisova: We hebben nog geen beeld van het aantal doden in andere steden. Ik zag onlangs een foto van een massagraf in Marioepol dat 300 meter lang was. Weet u hoeveel doden er passen in een graf van 300 meter? Dat moeten er duizenden zijn. En dat is slechts een van de vele graven. De meeste slachtoffers zijn nog niet eens geborgen. Mannen die de belegering van Marioepol hebben overleefd, graven nu lichamen op uit de ruïnes van hun huizen, in ruil voor voedsel.

Er zouden sinds het begin van de oorlog meer dan een miljoen Oekraïners tegen hun wil naar Rusland zijn gedeporteerd. Wat weet u over het leven van die mensen?

Denisova: Ik kreeg de eerste informatie van vrijwilligers in Rusland die Oekraïne steunen en die op verschillende plaatsen kampen voor gedeporteerde Oekraïners hebben ontdekt. We weten nu dat de Russische regering doelbewust voorbereidingen heeft getroffen om mensen uit Oekraïne over heel Rusland te verspreiden.

Hoe kunt u die mensen helpen?

Denisova: Velen vragen onze hulp om uit Rusland weg te komen. Omdat ze vaak geen paspoort meer hebben, gaan we bij elk geval na of het wel degelijk om Oekraïners gaat. Of het niet gewoon Russen zijn die naar Europa willen emigreren. Als bevestigd wordt dat het Oekraïners zijn, helpen we ze aan een nieuw paspoort en proberen we hen samen met Russische vrijwilligers naar Narva in Estland te brengen, dicht bij de Russische grens.

Hoeveel mensen konden op die manier gered worden?

Denisova: Slechts een vijftigtal. Hulp is vaak heel moeilijk. Van het eiland Sakhalin, waar ook dergelijke kampen zijn, is het bijvoorbeeld 15.000 kilometer tot aan de Europese grens. De mensen die naar Sakhalin zijn gebracht, zouden beter naar China kunnen gaan. Daar zijn we nu mee bezig. U moet weten dat Rusland ook meer dan 2000 kinderen uit Oekraïne heeft weggehaald, vaak wezen. Zij worden nu versneld geadopteerd door Russische ouders en krijgen Russische papieren. Hun Oekraïense identiteit wordt volledig uitgewist.

Er zijn pogingen om president Vladimir Poetin wegens de aanvalsoorlog tegen Oekraïne aan te klagen voor een internationaal gerechtshof. Zal dat ooit lukken?

Denisova: De eerste stappen in die richting zijn al gezet. Onze procureur-generaalheeft bijna 10.000 misdaden geregistreerd die door Russische soldaten in Oekraïne zijn gepleegd. Tegelijkertijd werken wij samen met internationale onderzoekers die bewijzen verzamelen voor een aanklacht bij het Internationaal Strafhof in Den Haag.

Als het zover komt, zal Poetin ongetwijfeld iedere medewerking weigeren.

Denisova: Toch hopen we nog steeds dat hij voor het gerecht zal komen. Denk aan de aanklachten tegen Joegoslavische oorlogsmisdadigers, het tribunaal voor Rwanda of de processen van Neurenberg. Niemand had ooit gedacht dat de minister van Buitenlandse Zaken van fascistisch Duitsland ooit in een beklaagdenbank zou zitten. Maar dat is wel degelijk gebeurd. Dat is ook waar we Poetin willen krijgen.

Kan Poetin voor de rechter worden gebracht? Meer op Knack.be/oorlogsmisdaden
Reageren op dit artikel kan u door een e-mail te sturen naar lezersbrieven@knack.be. Uw reactie wordt dan mogelijk meegenomen in het volgende nummer.

Partner Content