Waarom het onderzoek naar ‘een tweede Optima’ werd afgeblazen

KAREL DE GUCHT Niet de enige Open VLD'er bij Merit Capital. © BelgaImage
Jan Lippens
Jan Lippens Freelancejournalist

Begin 2012 bereidde de Bijzondere Belastinginspectie (BBI) een actie voor tegen Merit Capital, de Antwerpse vermogensbeheerder waarvan Karel De Gucht een belangrijke aandeelhouder is. Maar de BBI blies die actie af na haar huiszoeking bij Optima Bank.

De parlementaire commissie die het faillissement van Optima Bank onderzoekt, vergaderde vorige week achter gesloten deuren over, onder meer, een lijvig document dat BBI-directeur Karel Anthonissen haar had bezorgd. Naast een uitgebreide chronologie, interne nota’s, mails en briefwisseling over het Optima-onderzoek bevatte het document ook passages over andere onderzoeken.

Het BBI-onderzoek naar Optima was bedoeld om zwartgeldcircuits bloot te leggen die de vermogensbeheerder voor zijn klanten zou hebben georganiseerd via het Groothertogdom Luxemburg. Het onderzoek mondde op 30 januari 2012 uit in een spectaculaire actie bij Optima. Daarbij kopieerde de BBI een gigantische hoeveelheid digitale gegevens. De huiszoeking zorgde voor opschudding, omdat de BBI daardoor inzage kreeg in vertrouwelijke gegevens van duizenden klanten. Optima begon meteen een rechtszaak tegen de BBI.

‘Politiek spel’

Uit een interne nota van de BBI van 6 maart 2012 getiteld ‘Merit Capital – KDG’ – de ‘KDG’ staat voor voormalig EU-commissaris Karel De Gucht -blijkt dat de BBI in diezelfde periode tegen Merit een actie zoals die tegen Optima voorbereidde. In de nota staat letterlijk: ‘Merit Capital. KDG heeft 214.000 ? betaald in de kapitaalsverhoging (recent – laatste half jaar). Merit zelf een tweede Optima? Dirigeert zijn cliënten blijkbaar ook naar Luxemburg en Zwitserland. En hun cliënten werken met externe bankrekeningen (geen Merit-rekeningen dus), ook buitenlandse.’ De nota bevat ook twee bijlagen, onder andere over buitenlandse bankrekeningen van Merit.

Op 7 maart 2012 hielden de BBI Gent en de BBI Antwerpen een debriefing over de gecoördineerde actie bij Optima, en wisselden ze ideeën uit over de geplande actie bij Merit Capital. De BBI zou die actie uiteindelijk zelf afblazen. Waarom? In zijn document voor de Optima-commissie schrijft Karel Anthonissen: ‘Na de oorlog tegen Peter Van Calster, de felle reacties op de inval bij Optima en het krantenartikel van 8 februari kon dat er even niet meer bij.’ Hij verwijst daarmee naar de zogenoemde diamantoorlog. Peter Van Calster was de Antwerpse parketmagistraat en oud-BBI-ambtenaar die frauderende diamantairs zwaar aanpakte, maar uiteindelijk zelf een huiszoeking kreeg van het Antwerpse parket-generaal en van het dossier werd gehaald. Het krantenartikel waarnaar Anthonissen verwijst, verscheen na de Optima-inval in HetLaatste Nieuws, met als titel: ‘De Gucht vermoedt machtsmisbruik door topmannen van fiscus. Belastinginspectie speelt een politiek spel’. De BBI was al een tijdje verwikkeld in een proceduregevecht met Karel De Gucht over de herkomst van het geld waarmee hij zijn landgoed in Italië zou hebben betaald. De Gucht stuurde verschillende brieven naar BBI-topman Frank Philipsen waarin hij eiste dat Anthonissen van zijn privédossier zou worden gehaald. Dat gebeurde tijdelijk, maar uiteindelijk bleef Anthonissen het dossier beheren. De zaak loopt nog altijd.

Blauw geldfabriekje

Het onderzoek naar Merit Capital verdween dus in de lade. Het viel wellicht helemaal stil nadat de fiscale kamer van de rechtbank van eerste aanleg in Gent in juni 2013 de huiszoeking van de BBI bij Optima nietig had verklaard. Volgens de rechtbank controleerde de BBI niet Optima als instelling, maar werden vooral de klanten onder druk gezet om hun zwart geld fiscaal te regulariseren. De BBI moest alle gegevens aan Optima teruggeven. Later sloot de BBI nog een overeenkomst met Optima om alle kopieën van in beslag genomen gegevens definitief van haar servers te verwijderen. Dat laatste is volgens BBI-topman Philipsen pas vorige week helemaal en definitief gebeurd. Intussen had, in 2012, topman Hans D’Hondt van de federale overheidsdienst Financiën een klacht tegen Anthonissen ingediend wegens schending van zijn beroepsgeheim door verklaringen in de pers, en had Anthonissen ook af te rekenen met interne tuchtprocedures en sancties.

Of Merit Capital, zoals Optima Bank, daadwerkelijk zijn klanten hielp om hun zwart geld te beleggen en wit te wassen in Luxemburg en Zwitserland, is nooit verder onderzocht. De vermogensbeheerder wordt door speurders weleens ‘een blauw geldfabriekje’ genoemd. Naast Karel De Gucht waren of zijn nog altijd ook de liberale oud-minister Jacky Buchmann en zakenman Leopold De Backer nauw betrokken bij Merit, als aandeelhouder of bestuurder. Leopold De Backer is de vader van Philippe De Backer, de huidige Open VLD-staatssecretaris voor Bestrijding van de Sociale Fraude, Privacy en Noordzee. Ook Bart Turtelboom, broer van ex-Open VLD-minister Annemie Turtelboom, was actief bij Merit Capital, net zoals Frédéric De Gucht, zoon van Karel, er bestuurder was. Merit Capital beheert naar eigen zeggen 1,7 miljard euro van klanten. Het bedrijf betaalde dit jaar 120.000 euro boete voor niet toegelaten financiële communicatie over beleggingsfondsen. Daar werd het op betrapt door de financiële waakhond FSMA.

Jan Lippens

Of Merit Capital zijn klanten hielp om hun zwart geld te beleggen en wit te wassen, heeft de BBI nooit verder onderzocht.

Reageren op dit artikel kan u door een e-mail te sturen naar lezersbrieven@knack.be. Uw reactie wordt dan mogelijk meegenomen in het volgende nummer.

Partner Content