De Kroonraad van Knack bestaat uit Mark Eyskens, Paul Muys, Jacques Rogge en Etienne Vermeersch. Hij wordt geraadpleegd over uitzonderlijke omstandigheden.
Mijnheer Rogge, in eigen land werd de actualiteit beheerst door het ontslag van CVP-voorzitter Johan Van Hecke. Vindt u dat hij een juiste beslissing heeft genomen ?
JACQUES ROGGE : Vanuit mijn visie op de problematiek van de echtscheiding vind ik dat hij geen ontslag had moeten nemen. Maar ik kan me uiteraard niet in zijn plaats stellen. We zullen pas over een paar maanden weten welke interpretatie we aan zijn beslissing moeten geven. Is het een uiting van political correctness geweest, of enkel een paniekreactie voor onthullingen in de pers ?
Van Hecke kan eerlijk geoordeeld hebben dat hij gezien zijn huwelijksproblemen geen voorzitter kan blijven van een partij waarvan de boodschap echtelijke trouw en respect voor het gezin is : Mijn persoonlijke levenssfeer is niet in overeenstemming te brengen met de boodschap die ik moet uitdragen, dus neem ik ontslag. Indien dat zijn redenering is geweest, moet ik hem feliciteren. Zijn besluit ligt dan in de lijn van een nieuwe politieke cultuur die ik aantref bij de jonge generatie politici. Ik denk aan Frank Vandenbroucke die ontslag heeft genomen na perikelen binnen de SP waaraan hij zelf weinig schuld had, aan Leo Delcroix die is opgestapt na wat toch niet meteen een doodzonde was, en aan Guy Verhofstadt die consequent is gebleven toen zijn politiek niet het verwachte succes had. Die moed om ontslag te nemen, steekt schril af bij de gewoonten van de oudere generatie politici die zich veel meer aan de macht vastklampt.
Maar het is ook mogelijk dat mijnheer Van Hecke vooral bevreesd was voor perslekken. Dan is er geen morele connotatie aan zijn ontslag, en wordt het al wat minder nobel. Het was eerlijker geweest indien hij vanaf de eerste dag van wat waarschijnlijk zijn buitenechtelijke affaire is, gezegd had : Mijn houding is niet in overeenstemming met de leer van mijn partij, niemand weet het, maar ik neem toch ontslag.
Zoals het nu gelopen is, zou je van opportunisme kunnen spreken. De test komt met de voorzittersverkiezing in het najaar. Als hij echt om morele motieven is opgestapt, kan hij daar geen kandidaat meer voor zijn.
Uit Wetstraat-reacties bleek de grote angst van de politici voor de schending van hun privacy. Terecht ?
ROGGE : Ik denk niet dat de pers in ons land die weg opgaat. Ik maak een sprongetje naar het buitenland met de buitenechtelijke dochter van François Mitterrand. Zowel de pers als de oppositie wist van haar bestaan. En toch heeft niemand erover gepraat of geschreven. Mitterrand zelf heeft nooit gedacht dat hij daardoor niet zou kunnen functioneren als president. Onze pers zit in diezelfde traditie. Het artikel over Van Hecke in Knack van vorige week bevatte wel een steek onder water, maar was wat de verwijzing naar zijn privé-leven betreft, tegelijkertijd zo hermetisch voor de buitenwereld, dat niemand had geweten wat ermee bedoeld werd als Van Hecke niet zelf voor een mijns inziens overdreven reactie had gezorgd.
Er zijn meerdere voorbeelden van Belgische politici van wie het huwelijk mank liep, maar dat is nooit breed uitgesmeerd in de media. Ik denk dat onze mensen niet geïnteresseerd zijn in schandalen uit het privé-leven van politici. Kijk maar naar Vanden Boeynants, die onmiddellijk na zijn proces werd verkozen met een enorm aantal voorkeurstemmen. Ik denk niet dat wij ooit de weg zullen opgaan van het hypocriete puritanisme van de Verenigde Staten en van Engeland, waar men eist dat gezagsdragers absoluut onbesproken zijn, en waar mensen ontslag hebben moeten nemen omdat ze een schoonmaakster in het zwart betaalden.
Op de duur heb je geen regering meer. Zoals John Major die al twintig regeringsfunctionarissen heeft moeten vervangen, van wie tien voor een amoureus zijsprongetje.
ROGGE : Dat gevaar is reëel. Je merkt in de Verenigde Staten dat valabele mensen twijfelen en zich uiteindelijk geen kandidaat stellen, omdat ze weten dat hun privé-leven en hun verleden tot het laatste steentje ondersteboven zullen worden gewoeld, op zoek naar een onregelmatigheid.
Ik denk dat Johan Van Hecke gefaald heeft op gebied van wat in het Engels disaster management control heet. De eerste les voor al wie een verantwoordelijke functie heeft, is dat je gewoon open en eerlijk alles moet vertellen zoals het is. Dat verkleint het gevaar op roddels en polemieken waarop je geen greep meer hebt. Kom er zelf mee naar buiten, dan is de nieuwswaarde er veel sneller af. Ik denk aan Bill Clinton bij de vorige verkiezingen. Toen de eerste geruchten over zijn huwelijksproblemen opdoken, heeft hij dat in gezelschap van Hillary op televisie toegegeven. Dat heeft zijn campagne gered, het is zelfs een troef gebleken.
Ik ben wel verbaasd over de enorme weerklank van het ontslag van Van Hecke, dat ik eerlijk gezegd een non-event vind. Als ik zie hoeveel aandacht de televisie eraan besteed heeft, in sommige kranten drie volle bladzijden… dat wordt een beetje navelstaarderij. De politici en de politieke pers blazen een zaak op die het algemeen publiek slechts matig interesseert. Ik denk dat het voor de Vlaming van ondergeschikt belang is wie de CVP leidt, en zeker wat de privé-problemen van die persoon zijn. Wat wordt er gedaan tegen de werkloosheid, wat voor de veiligheid, wat voor het milieu, wat voor de sociale zekerheid ? Dat houdt de mensen bezig. Wie het doet, is van ondergeschikt belang.
In het buitenland is één van de opvallende feiten het ontslag, na drie maanden al, van de regering-Yilmaz in Turkije. Die regering was een poging om Necmettin Erbakan van de islamitische Welzijnspartij van de macht weg te houden. Maar die is voor de tweede keer formateur. Is dat een gevaarlijke situatie ?
ROGGE : Turkije is een speciaal land. Het is lid van de Navo, behoort tot de Europese cultuur al ligt het geografisch meer in Azië, het vormt onze zuidoostelijke flank en de grens met de islam, het kent een economische achteruitgang, slaagt er niet in om het probleem met de Koerden op te lossen, er is terrorisme, corruptie en de opkomst van het islamitisch fundamentalisme. Toch maak ik me niet erg ongerust. Ik denk niet dat je achter dat fundamentalisme een diepe godsdienstige motivatie moet zoeken, zoals in Iran of andere Arabische landen. In Turkije gaat het meer om onvrede met de bestaande politieke partijen. Wij kennen dat fenomeen uiteraard ook, met het Vlaams Blok en het Front National. Erbakan zelf is gematigder dan veel andere fundamentalisten. Hij heeft al verklaard dat hij, als hij aan de macht komt, het lidmaatschap van de Navo en de douane-unie met de EU zal respecteren.
Ik denk dat Erbakan er deze keer wel zal in slagen om in de regering te komen. Zijn nadeel is dat hij het leger en de industrie tegen heeft, zijn voordeel dat de Turken hun traditionele partijen grondig beu zijn. Na de mislukking van deze regering verwacht ik niet meteen een nieuwe unie van de lekenpartijen tegen Erbakan. En mochten er nieuwe verkiezingen komen, dan wint hij zeker, want zijn electorale score is in stijgende lijn : bij de parlementsverkiezingen 20 procent, voor de gemeenteraden 35.
Uiteindelijk moet je de vraag stellen of het niet beter is om hem in een coalitie met traditionele partijen op te nemen. Hij zal zijn standpunten moeten afzwakken, waartoe hij bereid is want hij is ondertussen 72 jaar en de tijd dringt dus voor hem. Bovendien maak je hem zo mede-verantwoordelijk voor het beleid, je compromitteert hem in een coalitie. Dat lijkt mij verstandiger dan te wachten tot de fundamentalisten bij de volgende verkiezingen misschien de absolute meerderheid behalen. Want dan ontstaat dezelfde situatie als in Algerije, waar het leger heeft ingegrepen toen het Fis zeker was van de meerderheid.
Er was vorige week ook veel te doen rond de lancering van de Ariane 5. En vooral rond wat daarop volgde.
ROGGE : Ik vind dat we die mislukking niet moeten overroepen. De Ariane-raket zelf is in feite niet ontworpen om satellieten te vervoeren, wel om de Hermes-ruimtependel te sturen. Na de hereniging van Duitsland had de regering in Bonn geen geld meer, ook Engeland trok zich terug en uiteindelijk bleef de Esa zitten met een reusachtige raket met een enorme lanceringscapaciteit die veel te groot is voor gewone satellieten. Omdat de bemande vlucht moest worden afgeblazen, heeft men de Ariane voor commerciële doeleinden ingeschakeld, en daar was ze niet voor bedoeld. De mislukking van vorige week is uiteraard jammer, maar is geen onoverkomelijk drama. Het gaat om veel geld, maar de ontwikkeling van de ruimtevaart in Europa is belangrijk genoeg om fors te investeren.
De grote fout van de Esa is dat ze vooraf veel te veel publiciteit heeft gezocht, wellicht om de gemaakte kosten te rechtvaardigen of om nieuwe kredieten te verwerven. De hele Europese pers was opgetrommeld in de hoop op euforische verhalen. Als het dan fout gaat, krijg je uiteraard het tegenovergestelde effect. Een extra tegenslag was bovendien dat de Ariane al na 37 seconden ontploft is, terwijl alle camera’s nog draaiden en alle fototoestellen knipten. Gebeurt het twee minuten later, buiten het zicht van de camera’s, dan zou de opschudding niet zo groot zijn geweest.
De Europese Commissie heeft vorige week het uitvoerverbod op vet, gelatine en sperma van Britse runderen enigszins versoepeld. Maar lang niet voldoende volgens de Britten, die binnen de EU een obstructiepolitiek voeren.
ROGGE : Een vervelend conflict voor de Europese Unie. Wat mij getroffen heeft, is de harde taal van zowel commissievoorzitter Jacques Santer als van Jean-Luc Dehaene. Daaruit maak ik op dat zij John Major geen lang leven als premier meer toeschrijven. Santer is zeer hard geweest en heeft in weinig diplomatische bewoordingen de houding van de Britse regering afgekeurd, met in het achterhoofd ongetwijfeld de zekerheid dat hij binnenkort met Tony Blair kan onderhandelen. En als Dehaene, van wie gefluisterd wordt dat hij na ’99 Europese ambities heeft, samen met zijn Portugese collega eveneens zware kritiek op Major levert, moet je besluiten dat de Europese politici hem hebben afgeschreven. Major heeft zichzelf in een patstelling gemanoeuvreerd. Europa vormt front tegen het Verenigd Koninkrijk, en zo lang het exportverbod gehandhaafd blijft, kost het Major stemmen. Ik geloof nooit dat hij dit als een wapen in zijn eigen voordeel kan ombuigen, zeker niet omdat er bij de conservatieven ook heel wat ongenoegen heerst. Het enige succes dat hij kan behalen, is een einde van het exportverbod. Maar daarvoor zal hij aanzienlijke toegevingen moeten doen, en dat kan dan ook weer tegen hem worden uitgespeeld.
In Istanbul heeft Habitat II plaats, de VN-conferentie over de overbevolking in de steden. Sommige landen willen een degelijke woning als één van de mensenrechten doen aanvaarden. Maar hoe kan je recht op wonen garanderen ?
ROGGE : Ik denk dat die conferenties nuttig zijn, al moet men er geen onmiddellijke resultaten van verwachten. Dat geldt ook voor bijeenkomsten als de milieuconferentie in Rio, of de conferentie over de vrouwenrechten in Peking. Deze congressen veranderen langzaamaan de mentaliteit, al zullen reële effecten ervan pas op de lange termijn zichtbaar worden.
De verstedelijking vormt een groot probleem. Bij de vorige eeuwwisseling was één derde van de wereldbevolking geürbaniseerd. Nu zijn we al aan vijftig procent. Het is evident dat de bevolking naar de stad trekt. De stad is een concentratie van macht, opvoeding, media, politiek, administratie, industriële productie, handel.
Neem Istanbul zelf. In 1950 waren daar één miljoen inwoners, nu zijn het er acht miljoen. Die aangroei hebben ze niet kunnen opvangen. De nutsvoorzieningen zijn ontoereikend, de milieuvervuiling is groot. Dat is ook één van de oorzaken voor het succes van Erbakan, die de gemeenteraadsverkiezingen in Istanboel gewonnen heeft. Ik vergelijk opnieuw met het Vlaams Blok in Antwerpen.
Hoe moet het verder ? Ik denk dat Los Angeles een zeer interessant voorbeeld is. LA is aan het evolueren naar een arcipelago, een geheel van eilandjes die totaal zelfstandig worden. Het zijn verschillende subgroepen in een zeer groot complex : rijke wijken, arme wijken, etnisch bepaalde wijken, enzovoort.
Meer en meer wordt elke grote stad zo een cluster van kleinere en autonome steden. Dankzij de ontwikkeling van de multimedia zal het mogelijk zijn om de onderlinge contacten te verzorgen. Tegelijkertijd verminderen die multimedia de concentratie van administratie, politieke instellingen, onderwijs en zo meer, waardoor de noodzaak om naar de stad te trekken, kleiner wordt. Ik vermoed dat een oplossing voor de stedelijke overbevolking in die richting moet worden gezocht.
Koen Meulenaere
