Koen Meulenaere
Koen Meulenaere Van 1991 tot 2012 de satiricus van Knack

Het Forum : plein in Rome, tussen Capitool en Palatijn, waar burgers samenkwamen om publieke zaken te bespreken en recht te doen.

Mevrouw Van Paemel, in Brussel is oud-premier Paul Vanden Boeynants begraven. Een omstreden maar fascinerende politicus.

Monika Van Paemel : Een entertainer van hoog niveau, dat bleek opnieuw uit alle televisiereportages. Hij was een van de laatste Belgen en de verpersoonlijking van de oude politieke cultuur. Al ben ik er niet zo zeker van dat de nieuwe daar zoveel van verschilt. Vanden Boeynants was als opgeklommen middenstander een voorbeeld van een ouderwetse ‘patron’. Hij bezondigde zich aan wat gesjoemel links of rechts, maar dankte zijn succes in de eerste plaats aan het feit dat hij kwaliteit afleverde en gunstige arbeidsvoorwaarden creëerde. Of dat nu in zijn vleesbedrijf was, op zijn ministerie, of in het leger… hij stond voor zijn medewerkers op de bres. Hij was iemand die ‘op de werkvloer’ kwam, ook in de politiek. VDB was een man van tussen het volk, hij hoefde dat niet te spelen zoals vele anderen. Vandaag wordt de NV België bestuurd door managers die emotioneel niet verbonden zijn met hun product, zijnde dit land, en evenmin met hun publiek. De kiezer wordt naar de mond gepraat vóór de verkiezingen, erna is hij een hinderlijke factor. Dat voedt al jaren een steeds groeiende frustratie bij de bevolking.

Met VDB verdwijnt een symbool van het middenstands-België dat was opgebouwd rond kleine en middelgrote eigen bedrijfjes. Sommigen juichen dat toe, maar het bijna obsessionele streven naar schaalvergroting en internationalisering bij veel hedendaagse ondernemers, leidt tot grotere drama’s. De typisch Belgische arrangeurs als VDB, staan op de schurkenlijst heel wat minder hoog dan de internationale concerns die de aandelenbeurzen bestormen, genadeloos opkopen en verkopen, opsplitsen en afsplitsen, aanwerven en ontslaan, maar geen voeling hebben met hun product en hun personeel.

VDB was een typische Brusselaar, maar heeft zijn stad wel opgezadeld met de aartslelijke Noordwijk.

Van Paemel : Voor urbanisatie krijgt hij weinig punten. Het is een typisch verschijnsel, in de politiek zowel als in het bedrijfsleven, dat zodra iemand macht verwerft hij twee dingen wil : een boek over zichzelf schrijven en beginnen bouwen. En liefst zo groot mogelijk. In Ieper staat ook een afzichtelijk gevolg van die drang. En zodra ergens bouwplannen ontstaan, lonkt het grote geld en komen de aannemers aangestormd om alles plat te walsen. Zo is het ook de Noordwijk vergaan. Die was verkrot, maar in plaats van te saneren en te renoveren op maat van de bewoners, is ze omver gebeukt en vervangen door vierkante fallussen. Je zou kunnen zeggen : tot op zekere hoogte functioneel in de rest van de buurt. VDB is medeverantwoordelijk voor die verminking, maar de grootste schuldigen zijn aannemers als Charly De Pauw, die aan het uitdrijven van een hele wijk grof geld hebben verdiend. Alleen blijven die lui uit de schijnwerpers. De kritiek was voor VDB.

De Europese maatregelen tegen de gekkekoeienziekte kosten veel geld. De factuur dreigt bij de belastingbetaler te belanden.

Van Paemel : Ik wil eerst protesteren tegen de term gekkekoeienziekte. Die koeien zijn niet gek, de mensen die hen ziek maken zijn gek. Het ziet ernaar uit dat de eerste helft van de 21ste eeuw voortdurend zal worden gekenmerkt door vervuiling. Op alle niveaus. En op het einde van de keten staat telkens de mens als eindgebruiker. We hebben de varkens en de kippen gehad, nu is het de koe, en ongetwijfeld volgt de vis. Ook inzake voedselproductie zouden we eens moeten leren dat groei en winst niet eindeloos kunnen stijgen. Het is geen toeval dat deze crisissen toeslaan in Europa. De ruimte voor landbouw en veeteelt is er beperkt, maar de productie is gigantisch opgedreven. Het vee wordt in echte fabrieken gestouwd, waar het geen plaats heeft om te bewegen en kunstmatig gevoederd en opgefokt wordt. De veehouder die niet steeds uitbreidt en vergroot, valt af of wordt overgekocht. Ook hier is de band tussen de ondernemer en zijn product totaal verdwenen. Vroeger kenden de boeren hun koeien bij naam. Hoe groter je bedrijf, des te afhankelijker je wordt van een paar leveranciersgroepen die geld of krediet verlenen, en zodoende je hele bedrijf in hun greep hebben. De natuur waarschuwt de mens dat hij te ver is gegaan. De dieren worden ziek, de bodem is totaal vervuild met mest en viezigheid, de zeeën kunnen de rotzooi niet meer verwerken, steeds meer mensen worden aangetast door kanker, maar we worden nog altijd niet wakker.

In Duitsland struikelt uitgerekend de groene minister Andrea Fischer over de BSE. Ze had een alarmerend rapport een week laten liggen.

Van Paemel : Van de groenen zou je net een grote alertheid in deze materie verwachten. Ik denk dat groene ministers, ook bij ons, vaak worden tegengewerkt door hun ambtenaren. Ze missen regeringservaring zegt men, maar ze missen vooral de band met hun ministeries. Die zijn door de jaren heen opgevuld met pionnen van de traditionele partijen, en laten een ‘buitenstaander’ met genoegen in de val lopen. Maar een andere reden is dat de groenen te weinig doen om in het regeringsbeleid hun thema’s door te drukken, net nu die actueler zijn dan ooit. De groene politici lijken te veel gecharmeerd door hun functie en macht, en te makkelijk bereid het spel mee te spelen. Wie in de regering zit, moet zijn programma uitvoeren, anders blijft hij beter in de oppositie.

Professor Simon Van Belle beweert dat 40 procent van de kankergevallen in dit land verkeerd wordt behandeld. Volgens artsenleider Marc Moens wil Van Belle de positie van zijn oncologische vakbroeders versterken.

Van Paemel : Professor Van Belle heeft gelijk om te waarschuwen, ook al is dat percentage maar een schatting. Er is in de medische sector een enorme specialisatie ontstaan, waarvan sommige patiënten à la carte gebruik maken. Dat komt de opvolging van hun dossier niet ten goede. Maar anderzijds kunnen tal van ziektes enkel door gespecialiseerde artsen doeltreffend worden behandeld. Die moeten per agglomeratie in een team samengebracht worden. Bij gecompliceerde ziektes als kanker, waarbij snel ingrijpen van levensbelang is, mag niet te lang worden gesteund op de diagnose van één dokter, die vaak de nodige expertise mist. Bij de minste twijfel moet een patiënt worden doorverwezen. Maar veel artsen aarzelen daarmee, omdat ze zeker in het begin van hun loopbaan financieel geen overschot hebben en elke patiënt welkom is. De artsensyndicaten strijden dat af, maar het is de realiteit.

De Belgische militairen die in ex-Joegoslavië zijn ingezet klagen over het Balkansyndroom. Het leger en de NAVO ontkennen het verband met verarmd uranium in de munitie.

Van Paemel : Als we correct worden voorgelicht zouden onze troepen niet hebben gewerkt in gebieden waar die munitie is gebruikt. Dat kan, maar het maakt de ziektesymptomen bij de teruggekeerde soldaten niet minder erg. Uit hun klachten maak ik op dat ons leger niet uitblinkt in fysieke en psychische nazorg. De buitenwereld onderschat hoe zwaar en stresserend het is om in een oorlogsgebied te werken. Je kampeert maanden in onaangename omstandigheden, met gebrekkige hygiënische voorzieningen en slecht eten, en je verblijft in een vervuild en ongezond gebied. Wie daaruit terugkeert, kampt onvermijdelijk met gezondheidsproblemen. En niemand moet verbaasd opkijken als in de toekomst zou blijken dat er gevaarlijker middelen dan verarmd uranium zijn gebruikt. De nieuwe Joegoslavische regering haast zich om de NAVO terwille te zijn, en minimaliseert op haar beurt de mogelijk verhoogde radioactiviteit of het verhoogde aantal kankergevallen op haar grondgebied. Maar die uitleg mist geloofwaardigheid. De regering is hooguit een maand aan de slag, er zijn nog geen onafhankelijke en deskundige onderzoeken uitgevoerd. Het hele land is een puinhoop, niets functioneert, dokters en medicijnen zijn onbetaalbaar voor zover ze al beschikbaar zouden zijn. De Joegoslavische regering probeert alleen het Westen gunstig te stemmen en de onrust bij de eigen bevolking de kop in te drukken.

Biljana Plavsic, de voormalige presidente van de Bosnisch Servische Republiek, heeft zich vrijwillig aangeboden op het Joegoslavië-tribunaal in Den Haag. Komt hierdoor de uitlevering van de grote kopstukken dichterbij ?

Van Paemel : De reden is dat haar veiligheid in Bosnië niet meer gewaarborgd is. Ratko Mladic en Radovan Karadzic beschikken over een eigen militie die hen beschermt. Zolang ze genoeg geld hebben om hun manschappen te betalen, kunnen ze het riskeren om in Bosnië of Joegoslavië te blijven. Slobodan Milosevic kan dat zeker, omdat hij aan het hoofd staat van een maffia-organisatie, die tot in de kleinste geledingen van de Joegoslavische samenleving vertegenwoordigd is. Hij heeft de hoop op een politieke terugkeer niet opgegeven. De vraag is wat Plavsic allemaal zal vertellen in Den Haag. Zij was de rechterhand van Karadzic, ging in haar uitspraken heel wat verder dan hijzelf, en is een oorlogsmisdadigster van het zuiverste gehalte. Met een ervaren aanklaagster als Carla Del Ponte tegenover haar komt ze niet zo maar weg, al verschijnt ze voorlopig slechts als getuige. Als ze de andere drie aan de galg praat, zal de Joegoslavische regering kleur moeten bekennen. Ofwel berecht ze de voormalige kopstukken zelf, maar het is weinig waarschijnlijk dat de VN daarmee akkoord gaan. Ofwel verdwijnen de heren via een jammerlijk ongeluk, een zelfmoord, of een regelrechte moord zoals op Arkan. Ik vermoed dat het voor velen te riskant is om die drie uit te leveren. Ze zouden wel eens het hele systeem achter de Joegoslavische oorlogen uit de doeken kunnen doen.

In Israël wordt op 6 februari een nieuwe premier gekozen. Als Ariel Sharon wint van Ehud Barak, is de vrede met de Palestijnen ver weg.

Van Paemel : Onder Barak is de vrede niet bepaald dichterbij gekomen. Er is geen hoop meer op een vreedzame oplossing voor de Palestijnse kwestie. Er wordt opgeroepen tot redelijkheid, maar waar geen rechtvaardigheid heerst kan geen redelijkheid komen. Mijn sympathie gaat noch naar de ene noch naar de andere kant, maar het is duidelijk waar het machtsoverwicht ligt. En wie de macht heeft, draagt een grotere verantwoordelijkheid. De Israëliërs verwijzen om de haverklap naar hun geschiedenis. Of beter gezegd : naar die van het jodendom die ze zich toeëigenen. Op grond daarvan eisen ze allerlei zaken op, als een vorm van wiedergutmachung. Maar geeft een opgelopen onrecht het recht om een ander datzelfde onrecht aan te doen ? De manier waarop Israël de Palestijnen behandelt maakt vrede onmogelijk. Ze rijden met hun bulldozers hun woningen plat, vernietigen de vitale olijfboomgaarden, rukken gemeenschappen uit elkaar, doorsnijden de Palestijnse gebieden met parallelwegen ten dienste van hun kolonisten die daar niet thuishoren, discrimineren tegen de sterren op, en weigeren Palestijnse vluchtelingen de terugkeer naar hun grond terwijl hun eigen geschiedenis al eeuwen draait rond de terugkeer naar het Beloofde Land. De verkiezing van Sharon, de slachter van Chatila, zou een zoveelste klap zijn voor de Palestijnen, die in hun zandbak geen andere uitweg hebben dan te vechten. Het enige voordeel van Sharon als premier is dat de wereld extra kritisch zal toekijken. Terwijl een figuur als Barak iedereen een excuus geeft om zich maar weer achter de zoveelste vredesgesprekken te verschuilen. Ik ken geen ander volk ter wereld, tenzij misschien de Koerden, dat zo eindeloos mag worden onderdrukt en getreiterd als de Palestijnen. En van hun Arabische broeders krijgen ze ook al niet veel steun. Daar komt bovenop dat wie de hele tijd in het Palestijns gebied is blijven wonen, nu geregeerd wordt door een vanuit Tunis geïmporteerde autoriteit die niet vies is van corruptie. Zolang Arafat er is, zal dat niet veranderen. In de omstandigheden waarin de Palestijnen moeten leven is het opbouwen van een staat onmogelijk.

Monika Van Paemel is schrijfster.

MONIKA VAN PAEMEL

Koen Meulenaere

Reageren op dit artikel kan u door een e-mail te sturen naar lezersbrieven@knack.be. Uw reactie wordt dan mogelijk meegenomen in het volgende nummer.

Partner Content