De kloof tussen de N-VA en de PS lijkt onoverbrugbaar groot en daarmee is het politieke imbroglio compleet. De N-VA wil ‘van nul’ herbeginnen, wat dat ook betekenen mag.
Aanvankelijk was er goede hoop dat de N-VA en de PS, de twee onbetwiste winnaars van de verkiezingen, het varkentje op betrekkelijk korte termijn zouden kunnen wassen. Maar misverstanden, kwade trouw en electorale rekensommetjes verziekten uiteindelijk de onderhandelsfeer compleet. Last but not least blijken de inhoudelijke verschillen tussen de N-VA en de PS van galactische omvang.
De zogenaamde highlevelgroep die onder leiding van Jean-Claude Marcourt (PS) en Jan Jambon (N-VA) moest onderzoeken wat mogelijk was in de financieringswet, kreeg de regeringsonderhandelingen ook niet meer uit het slop. Haar tussentijdse rapport van vrijdag kwam niet verder dan het oplijsten van mogelijke formules voor de herziening van de financieringswet, maar zonder een consensus aan te reiken waarmee de onderhandelingen opnieuw op gang konden worden gebracht.
Maandagmiddag trok de N-VA de stekker uit de onderhandelingen. Maar eigenlijk was vorige vrijdag al duidelijk dat het zevenpartijenoverleg op was. PS-voorzitter Elio Di Rupo en N-VA-voorzitter Bart De Wever hadden nog een laatste ontmoeting met koninklijk bemiddelaars Danny Pieters (N-VA) en André Flahaut (PS). Maar ook dat onderhoud bracht beide kampen niet nader tot elkaar. De PS-voorzitter liet volgens de N-VA nog altijd twijfel bestaan over de bereidheid van zijn partij om fiscale autonomie voor de gewesten te aanvaarden. Di Rupo zou in dat gesprek ook de overdracht van de kinderbijslag opnieuw ter discussie hebben gesteld, en ook in de gezondheidszorg moest volgens Di Rupo nog veel worden ‘opgehelderd’.
‘De Franstaligen spuien mist. Ze zeggen dat ze willen praten over van alles en nog wat, maar als wij dan voor de zoveelste keer vragen of ze kunnen instemmen met de regionalisering van de personenbelasting, krijgen we nooit een ondubbelzinnig antwoord’, klaagde de N-VA.
Ook bij de Franstalige partijkopstukken overheerste vrijdagavond het pessimisme. Maar voor hun mediaoffensief van het voorbije weekend tapten de Franstalige socialisten uit een heel ander vaatje. Een akkoord over ‘de grootste staatshervorming ooit’ lag binnen handbereik, wisten ‘gematigd optimistische’ PS-kopstukken te melden. Dat is: voor wie in staat is een compromis te sluiten. Ook de andere Franstalige partijen waren er als de kippen bij om dat te beamen. Alle elementen voor een grote staatshervorming, nieuwe financieringswet inbegrepen, liggen op tafel, klonk het, maar wil Bart De Wever wel een akkoord? Volgens de Franstaligen is dat de crux van het probleem: de N-VA-voorzitter kan en wil helemaal geen akkoord sluiten.
De N-VA koos er zondagmiddag voor het in doodsnood verkerende zevenpartijenoverleg het genadeschot te geven. In een brandcommuniqué werd aan de Franstaligen gevraagd voorafgaand aan een doorstart van onderhandelingen in te stemmen met de regionalisering van een substantieel gedeelte van de personenbelasting of de vennootschapsbelasting. Zo niet, dan hoefde het voor de N-VA niet meer. De Franstaligen namen niet de moeite om op het ultimatum van de N-VA te reageren en verspreidden tegen de avond een gezamenlijke mededeling waarin de bemiddelaars werd gevraagd de zeven partijen samen te brengen ‘om de balans van de situatie op te maken’ en vervolgens door te gaan met onderhandelen.
De N-VA-truc met het ultimatum roept nare herinneringen op aan de mislukte formatiegesprekken uit 2007. Niet alleen de Franstaligen, maar ook CD&V, SP.A en Groen!, die vinden dat er genoeg op tafel lag om de onderhandelingen op zijn minst een kans te geven, konden de theatrale zet van de N-VA maar matig waarderen. Ultimatums formuleren via de media: het is niet meteen een beproefd recept om vooruitgang te maken in aartsmoeilijke onderhandelingen. Bovendien had Waals minister van Economie Jean-Claude Marcourt (PS) ’s ochtends op de RTBF-radio namens zijn partij gezegd dat er wel degelijk kon worden gepraat over de regionalisering van de personenbelasting en ruime fiscale autonomie van de gewesten, ten bedrage van de helft van hun inkomsten.
Maar blijkbaar hechtte men bij de N-VA geen geloof meer aan dit soort verklaringen en stond het besluit om ermee te kappen hoe dan ook vast. Men vreesde dat de PS er alleen op uit was de zaken te rekken en zo de druk op de N-VA, die meer en meer geïsoleerd staat, op te voeren. Hoe langer het duurt, hoe meer vraagtekens er immers worden geplaatst bij de onverzettelijke houding van de N-VA. De publieke opinie haakt af of wordt ongerust, de journalisten zijn het beu, en het niveau van de vertoning gaat van kwaad naar erger. Wie dacht in 2007 het ergste te hebben gezien, komt vandaag echt wel bedrogen uit. Bovendien vinden de Franstaligen dat ze al veel meer hebben toegegeven dan vóór de verkiezingen ooit voor mogelijk werd gehouden. De N-VA heeft haar grote staatshervorming voor het grijpen, klinkt het.
Eigen potje
Maar daar knelt het schoentje nu net, want what’s in a name? Inhoudelijk wonen de PS en de N-VA op verschillende planeten. Dat bleek opnieuw bij de discussie over de financieringswet. Kern van het probleem is dat de Franstaligen het huidige dotatiestelsel voor de financiering van de gewesten en de gemeenschappen grotendeels willen behouden, zij het met, onder meer, de mogelijkheid voor de gewesten om meer fiscale kortingen te geven. De N-VA wil dat de regio’s hun eigen potje koken door ze zelf (een groot stuk van) hun belastingen te laten innen. Over de mate van financiële en fiscale autonomie en de manier waarop die tot stand moet komen, liggen de standpunten dus heel ver uit elkaar. Regionalisering van de personenbelasting is met name moeilijk voor het Brussels Hoofdstedelijk Gewest, waar een combinatie van witte stadsvlucht en verpaupering het fiscale draagvlak heeft uitgehold. PS-voorzitter Elio Di Rupo maakte vorige vrijdag, ‘ à titre personel’, nog gewag van het optrekken van de vijf miljard fiscale autonomie waarover Vlaanderen nu beschikt naar 7 miljard, via onder meer een systeem van regionale opcentiemen. Maar dat komt bijlange niet in de buurt van de vijftig procent fiscale autonomie tout court die de N-VA voor ogen heeft. Andere voorstellen voor de herziening van de financieringswet, zoals dat van SP.A-onderhandelaar Frank Vandenbroucke, deugen volgens de N-VA ook niet.
‘Di Rupo is vrijdagmiddag verder gegaan dan wat in de highlevelgroep haalbaar was gebleken’, zei een boos PS-kopstuk maandag. ‘Onbegrijpelijk dat de N-VA daarop de deur dichtslaat.’ De PS denkt dat de N-VA het benauwd kreeg binnen het afgesproken onderhandelingskader van twaalf principes – richtsnoeren voor de herziening van de financieringswet – en er daarom de brui aan heeft gegeven. ‘In die twaalf principes was trouwens helemaal geen sprake van de overheveling van de personenbelasting. En toch hebben wij ons bereid verklaard daarover te onderhandelen. Maar wij willen wel een evenwichtige regeling, zodat de federale overheid ook morgen nog haar taken kan uitvoeren’, klinkt het in PS-kringen. Meer algemeen vindt de PS dat de N-VA zich een onbetrouwbare gesprekspartner heeft getoond. ‘De Wever stemt er eerst mee in de financieringswet buiten de onderhandelingen te houden, en maakt vervolgens van de herziening ervan zijn belangrijkste must’, zegt een kopstuk geërgerd. ‘Hij stemt in met 500 miljoen extra voor Brussel, maar nadien wil hij een nieuwe studie bestellen om dat bedrag nog eens te evalueren.’ Geen touw aan vast te knopen, vinden ze bij de PS.
Een politiek drama heeft af en toe trouwens ook een komische noot. Vrijdagmiddag, toen bleek dat de toestand muurvast zat, wilde de PS naar verluidt tot elke prijs voorkomen dat de bemiddelaars Flahaut en Pieters naar de koning zouden gaan om hun mandaat terug te geven. Kamervoorzitter André Flahaut werd naar het kantoor van Senaatsvoorzitter Danny Pieters gestuurd om die laatste van eventuele onbesuisde acties te doen afzien en hem op hoge poten onverantwoordelijk gedrag te verwijten. Di Rupo moest Flahaut doen inbinden om een einde te maken aan de ‘genante situatie,’ zodat de door Flahaut ‘gegijzelde’ Pieters zijn kantoor kon verlaten.
Verwarring
Wat nu? De opdracht van de koninklijk bemiddelaars heeft niets opgeleverd en de politieke verwarring is compleet, zoveel is duidelijk. De N-VA wil de onderhandelingen ‘van nul’ herbeginnen, maar wat de partij daarmee bedoelt, is onduidelijk. Met dezelfde partijen doorgaan, wil de N-VA kennelijk niet. De liberalen erbij halen lijkt dan de logische stap. Maar het is zeer de vraag of dat zoden aan de dijk zet. De Open VLD verkeert in grote verwarring en de MR zegt weliswaar tot veel bereid te zijn op het vlak van staatshervorming, maar dat zei Didier Reynders in 2007 ook en iedereen weet wat ervan geworden is. Bovendien heeft Reynders het militante FDF in Brussel nodig om zijn politieke marktwaarde te kunnen behouden. En na alles wat er is gebeurd, zal De Wever ook aan de PS een bijzonder taaie klant hebben. Bij de PS wil men de MR er sowieso niet bij en hoopten sommigen maandag dat CD&V, ‘Vlaamsgezind maar niet zo radicaal als de N-VA’, nog iemand in het veld wil sturen die ‘met concrete voorstellen’ een doorbraak kan forceren.
Of anders een soort noodregering zonder de N-VA die, voor zover mogelijk zonder een staatshervorming, probeert financieel orde op zaken te brengen? Daar voelen de andere Vlaamse partijen en in het bijzonder CD&V niets voor. Nieuwe verkiezingen komen daardoor steeds nadrukkelijker in beeld, al valt niet goed in te zien wat die zouden oplossen. De winnaars van morgen, dat kan dan toch met vrij grote zekerheid voorspeld worden, zullen namelijk dezelfde zijn als de winnaars van vandaag.
DOOR HAN RENARD
Volgens de Franstaligen is dat de crux van het probleem: de N-VA-voorzitter kan en wil helemaal geen akkoord sluiten.Nieuwe verkiezingen komen steeds nadrukkelijker in beeld, al valt niet goed in te zien wat die zouden oplossen.
