Info : Mark Elchardus is hoogleraar sociologie aan de Vrije Universiteit Brussel

Machteloosheid, dat gevoel overheerst in deze postelectorale periode, behalve bij het Vlaams Blok natuurlijk. De rest van de bevolking is ofwel onverschillig ofwel bedrukt omdat ze ‘ook niet meer weet wat te doen om het Blok te counteren’. Behalve Groen! natuurlijk. Die hebben een paar postjes en wat subsidies binnen en konden meteen op vakantie. Het Blok komt hen goed uit. Als de komende regering echt iets doet om de opgang van extreem-rechts te stuiten, kan Groen! daar op een veilige afstand scherpe kritiek op leveren en wederom de procentjes, postjes en subsidies rapen. Is dat kwaadaardige kritiek? Wel ja, maar hoe anders de bedoelingen van een partij omschrijven die in moeilijke omstandigheden en uit electorale berekening haar verantwoordelijkheden beunhazensnel ontvlucht?

De postelectorale radeloosheid laat het beschuldigende vingertje weer wild bewegen. Zowat iedereen wordt het Bloksucces aangewreven: Verhofstadt, De Gucht, en hun geruzie, de televisie, Tony Mary en Siegfried Bracke in het bijzonder, De Stemtest, de Walen, bovenal Di Rupo en Onkelinx, de aandacht voor de gewone mensen, onder meer van Stevaert, de regering – vooral de Vlaamse die bedroevend zwak en zwalpend overkwam. We werden meteen teruggeslingerd naar de hoogdagen van de zaak-Dutroux, toen het hele land chagrijnig stond te klagen en aan te klagen, geilend over de pijn die men deze of gene ‘vooraanstaande’ zou kunnen berokkenen. Het Bloksucces is de vrucht van chagrijn, maar ook de pasmunt waarmee penvaardige chagrijnigaards hun rekeningetjes vereffenen.

Nadeel van al dat klagen en aanklagen is dat weinig oplossingen worden voorgesteld. Misschien moeten we daar maar eens mee beginnen, bescheiden en naar best vermogen. Ik zie onder meer de volgende vier oorzaken van de Vlaamse zwenking naar extreem-rechts en van de neergang van links.

1. Men ontkent dat er problemen zijn en, vooral, dat het belangrijk is om duidelijke limieten te hebben die niet ongestraft worden overschreden. Men laat een handjevol gespuis nu toe de reputatie van volledige gemeenschappen te schaden, de sfeer in een hele stad te verpesten. Dus, limieten stellen en strak handhaven. Daartoe is onder meer een nieuw jeugdsanctierecht nodig.

2. Een bepaald soort ‘links’ is zichzelf meer en meer een morele superioriteit gaan toedichten ten opzichte van de ‘gewone mensen’. Stop daarmee. Er is in onze samenleving te veel ongelijkheid, te veel kansarmoede. Pak die aan, bijvoorbeeld in het onderwijs. Doe eens echt iets voor het beroepsonderwijs. Geef meer geld aan scholen met veel kansarmen. Verleng de levensverwachting van de laaggeschoolden, die nu schandalig veel lager ligt dan die van hooggeschoolden. Streef, met andere woorden, nog eens een echt belangrijk doel na.

3. Een van de meest nefaste ontwikkelingen van het laatste decennium is de zogeheten klantvriendelijkheid van de overheid. Een land waarin burgers zich opstellen als klanten van de overheid, wordt onherroepelijk onbestuurbaar. In zo’n land is elke losliggende plavei een reden om extreem-rechts te stemmen. Maak opnieuw burgers van de mensen. Wijs ze op hun plichten. Vertel hen onomwonden dat ze langer zullen moeten werken. Beloof geen fiscale cadeaus. Zeg hen dat ze ook eens iets voor hun land mogen doen, als vrijwilliger bijvoorbeeld. Voeg daaraan toe dat als ze niet bereid zijn dat te doen, ze gerust ook wat minder van de anderen mogen eisen.

4. De nederlaag van Paars was ook een terechte afstraffing van een zeer zwakke Vlaamse regering. Dus, voorzitters, zet nu een bekwame ploeg in. Er is in dit land weliswaar onvoldoende talent om al die assemblees, al die regeringen van ons te vullen, maar probeer het ‘s.

De nieuwe ploeg en haar beleid zullen in alle opzichten flink moeten zijn. Flinks? Tien jaar geleden konden we daarop nog hopen, maar die tijd is voorbij – zeker voorlopig, denkelijk voor lang.

Mark Elchardus