Kan de Tobintaks de stabiliteit van het financiële systeem verbeteren? Nee, betoogt belastingspecialist Krister Andersson, zo’n heffing zal alleen leiden tot een grotere kapitaalbehoefte.
Voorzitter José Manuel Barroso van de Europese Commissie zette de Tobintaks vorige week weer helemaal op de agenda. De camera’s zoomden vooral gretig in op zijn argument dat de belastingbetalers intussen 4600 miljard euro hebben mogen ophoesten om de bankwereld te redden en dat de financiële wereld daarvoor nu wel eens iets mag terugdoen.
De taks die de latere Nobelprijswinnaar James Tobin in 1971 voorstelde, mikte in de eerste plaats op een verbetering van de stabiliteit van het financiële systeem. Een heel kleine belasting – 0,1 tot 0,5 procent op de waarde van een beursverrichting – zou nauwelijks invloed hebben op het ‘normale’ gedrag van beleggers en investeerders, maar zou wel remmend werken op de zuiver speculatieve activiteiten van wie op heel korte termijn met heel grote bedragen schuift.
De Zweedse belastingspecialist Krister Andersson heeft zich mateloos geërgerd aan Barroso, omdat die een veertig jaar oude discussie oprakelt die volgens hem al lang dood en begraven is. Andersson werkte vroeger voor het IMF en voor de Zweedse centrale bank en zit nu de belastingsectie van BUSINESSEUROPE voor (het Europese VBO, zeg maar). Andersson herhaalt het bekende (en vooral voor de Britten doorslaggevende) argument dat je een belasting op financiële verrichtingen niet alleen in Europa kunt invoeren, omdat de handelende partijen dan gewoon een andere markt opzoeken om hun transactie te doen. Hij betoogt ook dat zo’n taks het financiële systeem minder efficiënt zou maken. ‘Wie een grote portefeuille beheert, zelfs vanuit een langetermijnperspectief, zal dag in dag uit transacties doen, niet om de fundamentele samenstelling van zijn portefeuille te veranderen maar omdat de markt nu eenmaal elke dag verandert.’
Met zijn argumentatie herinnert Andersson aan een cruciale taak van de finan-ciële wereld, die minder vaak wordt belicht: banken oriënteren niet alleen het beschikbare spaargeld naar de meest geschikte (meest rendabele) investeringen, maar zorgen in principe ook voor het minimaliseren van risico’s. ‘Een Tobintaks maakt het voor financiële spelers moeilijker om de dagelijks wisselende risico’s goed af te dekken en zorgt dus intrinsiek voor een verhoging van het risico. Maar wie meer risico loopt, heeft meer kapitaal nodig om dat af te dekken. Een Tobintaks zal dus leiden tot een grotere kapitaalbehoefte.’
Het argument klinkt wat wrang, in het licht van de zware onvoldoende die de financiële wereld net voor die risicobeheersing kreeg in het debacle van 2008. Andersson ontkent niet dat de markten zwaar in de fout gegaan zijn, maar wel dat een Tobintaks een goede oplossing zou zijn. ‘Er hebben zich zware problemen voorgedaan met ‘ moral hazard’ – risico’s die niet correct geprijsd werden omdat ze stiekem doorgeschoven werden naar anderen – maar die problemen moet je bedwingen met wetgeving en regulering. Niet met een taks die het systeem intrinsiek minder efficiënt maakt.’
Sommige waarnemers hebben opgemerkt dat er op veel financiële markten (Hongkong, Seoul, Mumbai, Johannesburg) vandaag al taksen bestaan waarvoor de handelende partijen niet weglopen. Zelfs Londen heeft een Stamp Duty Reserve Tax van 0,5 procent op alle transacties in Britse effecten, die volgens Avinash Persaud (bestuurder bij de London School of Economics) jaarlijks 5 miljard dollar opbrengt. Maar volgens Andersson gaat het in die systemen om een soort registratierecht (zoals dat op vastgoed) dat niet te vergelijken is met de ’taks op financiële transacties’ waar het bij de Tobintaks om gaat. ‘Die moet je meer zien als een soort btw.’
Luc Baltussen
