De Kroonraad van Knack bestaat uit Mark Eyskens, Paul Muys, Jacques Rogge en Etienne Vermeersch. Hij wordt geraadpleegd over uitzonderlijke omstandigheden.
Mijnheer Rogge, het voorbije weekend hebben we niet naast de opening van het nieuwe Vlaamse parlementsgebouw kunnen kijken. Vond u dat een belangrijke gebeurtenis ?
JACQUES ROGGE : Het is belangrijk dat de parlementen van de gemeenschappen los staan van het federale parlement. In die optiek is een eigen locatie noodzakelijk. De Franstaligen zijn al sinds jaren in Namen gehuisvest. Het nieuwe Vlaamse parlement zetelt nu in een prachtig gebouw, maar voorlopig lijkt de verpakking mij beter dan de inhoud. Ik zou niet durven stellen dat onze parlementaire activiteit ook prachtig is. Voorzitter Norbert De Batselier geeft dat zelf toe. Hij wil graag uit de dorpspolitiek geraken. Dat wordt moeilijk omdat er een echte wurggreep is van de partijen en van de fracties. Bovendien laat ook de Vlaamse regering weinig manoeuvreerruimte aan het parlement, en is de publieke opinie negatief door fenomenen als absenteïsme en parlementaire onschendbaarheid. Veel mensen storen zich aan de prijs van 1,7 miljard frank. Ik niet. Het is een gebouw dat er hopelijk staat voor een kleine honderd jaar, dan is 1,7 miljard best redelijk.
Binnen de Vlaamse regering komt minister van Onderwijs Luc Van den Bossche onder druk van de CVP te staan. Heeft voorzitter Johan Van Hecke een minischoolstrijd willen uitlokken ?
ROGGE : Het is ons politieke monster van Loch Ness. We leven gelukkig niet meer in de harde schoolstrijd die ik zelf als jonge student heb meegemaakt. Maar het is evident dat de CVP zich altijd aan de kant van het vrij onderwijs zal scharen, en SP en ook VLD aan die van het gemeenschapsonderwijs. Onze twee netten zijn een enorme luxe, maar ook een enorme kost. Dat blijkt uit vergelijkende cijfers van de Oeso. De vraag is : kunnen wij ons die luxe veroorloven ? Ik vrees dat dat op termijn herbekeken moet worden. Maar de huidige discussie tussen CVP en SP is enkel een episch fenomeen.
U reist voortdurend door de hele wereld. Hoe hoog schat u het niveau van ons onderwijs in ?
ROGGE : Zeer hoog. Zowel aan Vlaamse als aan Franstalige kant. De universitaire diploma’s in België worden praktisch automatisch erkend in alle landen van de wereld. Ons onderwijs is in feite de enige grondstof die wij hebben. Wij hebben geen petroleum, geen ertsen, geen steenkool meer. Het enige dat wij aan onze kinderen kunnen geven, is knowhow. Die mag dus ook iets kosten. Alleen zou de meerkost in kwaliteit moeten geïnvesteerd worden en niet in een ideologische tweespalt, die in het verleden haar bestaansrecht heeft gehad maar nu financieel niet meer verantwoord is.
Bij VTM stapte vorige week directeur-generaal Luc De Leersnyder op na een conflict tussen de directie en de raad van bestuur.
ROGGE : De grootste dualiteit bij VTM is niet intern. Er is uiteraard een verschil in visie tussen Luc De Leersnyder en de aandeelhouders. Die kijken liever naar hun dividenden dan naar lange-termijnprojecten. Ze zijn ook geen televisiemensen, ze komen uit de schrijvende pers en hebben eigenlijk niet veel belang bij het floreren van VTM. Zij zitten in de raad van bestuur, ter compensatie van het feit dat VTM hun eigen reclame-inkomsten doet dalen. De Leersnyder komt uit de advertentiewereld, waar men wat gemakkelijker met geld omgaat, en wil dus investeren.
Maar het grootste probleem voor VTM is dat het een privé-maatschappij is waar de politici nog altijd een zekere greep op willen hebben. Getuige ook de reactie van CVP-voorzitter Van Hecke bij het ontslag van De Leersnyder. VTM is een hybriede constructie, gewild door de politici en niet ontstaan als een spontane emanatie van wat de markt wou. Het zijn de politici die bepaald hebben dat het nieuwe station met privé-gelden moest gefinancierd worden, en die het een reclamemonopolie hebben gegeven. Dat is in de praktijk afgebouwd door VT4, waarna de politici zelf vragen aan VTM om haar monopolie vrijwillig op te geven. Dat alles is een beetje verwarrend. Bovendien spreekt de Europese Unie zich uit tegen dat reclame-monopolie en tegen het decreet dat VTM een minimum percentage Vlaamse producties oplegt. We zitten dus met een bedrijf dat nog niet volledig uit de handen van de politiek is, en dat niet als een zuiver privé-bedrijf kan functioneren.
U kan goed vergelijken : wat vindt u een goed televisiestation ?
ROGGE : Ik vind de BBC nog altijd met voorsprong het beste televisiestation ter wereld. En dat op zowat alle gebieden. Informatie, educatief werk, sportverslaggeving, debatten, humor, sommige feuilletons… Niemand kan aan hen tippen. Die kwaliteit wordt dus geleverd door een staatsomroep. Maar de Engelsen willen er dan ook voor betalen. De BBC heeft een reusachtig budget. En ondanks dat heeft de BBC een totale intellectuele onafhankelijkheid tegenover de politieke wereld. De raad van bestuur van de BBC is niet politiek getint, er is geen regeringscommissaris die elke beslissing met argusogen gadeslaat, en de BBC-verslaggeving heeft zeker nooit kritiek aan het adres van de opeenvolgende regeringen gespaard. Dat is dus een heel andere cultuur dan bij ons.
Op internationaal gebied sprong de antiterrorismeconferentie in Sjarm-el-Sjeik in het oog. Vooral een steuntje aan de Israëlische premier Shimon Peres ?
ROGGE : Ook aan Yasser Arafat. Ik denk dat die conferentie toch een belangrijk signaal geweest is. Er zijn geen concrete maatregelen getroffen, al zullen de geheime diensten van de aanwezige landen wel nauw met elkaar samenwerken. Maar belangrijk was de unanieme steun aan het vredesproces vanwege de grote mogendheden zoals Amerika, Rusland en Europa, èn van een hele rij Arabische landen. Dat geeft Arafat toch een flinke ruggensteun in zijn strijd tegen Hamas, dat in feite door de Arabieren zelf geïsoleerd wordt.
Ik vind wel dat Bill Clinton te ver gegaan is met zijn bezoek aan Israël. Dat was net iets te veel electorale steun aan Peres. Bij Likoed zullen ze dat niet graag gezien hebben. Al maak ik me geen zorgen : wie het ook haalt in de Israëlische verkiezingen, de Amerikanen zullen zeer goed samenwerken met de winnaar.
Hoe staat het met de terrorismedreiging bij de Olympische Spelen ?
ROGGE : Dat is en blijft een levensgroot probleem, waarmee wij hebben leren leven sinds München ’72. Ik heb daar zelf als zeiler deelgenomen en heb de Palestijnse aanslag dus van dichtbij meegemaakt. Dat drama heeft mij diep getroffen, en heeft mij ook het belang van de sportuitslagen leren relativeren. Sinds toen is een terroristische aanslag de grootste bedreiging voor de Spelen. Ik leer het dossier van binnenuit kennen omdat ik vanuit het IOC verantwoordelijk ben voor de organisatie van de Spelen in Sydney. Om de zes maanden reis ik naar Australië om te kijken hoe het vlot met de voorbereiding. De veiligheidsmaatregelen die nu al worden genomen, zijn indrukwekkend. Er zijn uitgebreide contacten met de inlichtingendiensten van bijna alle landen en er worden lijsten van potentiële terroristen uitgewisseld. Nu al, meer dan vier jaar vóór de Spelen beginnen. En dan hebben wij het nog relatief gemakkelijk omdat het hele evenement zich op een beperkte ruimte en in een korte tijdsspanne afspeelt.
Komend weekend zijn er presidentsverkiezingen op Taiwan. China is nu al meer dan een week met militaire intimidatie bezig. De Amerikanen hebben oorlogsschepen in de buurt. Loopt de wereldvrede gevaar ?
ROGGE : Ik denk niet dat de Chinezen zo vermetel zullen zijn om met een regelrechte invasie van Taiwan uit te pakken. Voor China gaat het niet om die 21 miljoen Chinezen, en ook niet om dat relatief kleine eiland. China kan best leven zonder Taiwan en er zijn weinig emotionele bindingen. Historisch gezien, is Formosa pas echt door Chinezen gekoloniseerd in 1949, en dat waren dan nog de nationalisten van Tsjang Kai-shek.
Maar het Chinese politieke systeem kan zich niet veroorloven om voor eigen deur een normale democratie met bovendien een sterke economie te laten bestaan. Ik denk dat zij ook in Hongkong geen democratie zullen toelaten, of hooguit een sterk gelimiteerde. Die ideologische concurrentie is volgens mij de kern van het Chinese ongenoegen. En dat wordt nog versterkt door de interne strijd om de opvolging van Deng Xiaoping.
De positie van de Verenigde Staten is niet gemakkelijk. Zij hebben Tsjang Kai-shek altijd gesteund en hebben het economisch wonder van Taiwan mogelijk gemaakt. Maar ze hebben geen seconde getwijfeld om Taiwan uit de Verenigde Naties te wippen om de plaats vrij te maken voor communistisch China. Ze steunen dus Taiwan, maar willen gezien de gewijzigde verhoudingen China niet irriteren.
Merkwaardige politieke taferelen ook weer in Rusland, waar de Doema de ontmanteling van de Sovjet-Unie van vier jaar geleden heeft afgewezen. Jeltsin stelt zijn veto. Is dit een fait divers of een gevaarlijke ontwikkeling ?
ROGGE : Ik volg alles wat in de voormalige Sovjet-Unie gebeurt met wantrouwen. De resolutie van de Doema lijkt mij hooguit een stunt, die moet gezien worden in het kader van de presidentsverkiezingen van juni. Het uiteenvallen van de Sovjet-Unie is het gevolg van een verdrag tussen Rusland, Oekraïne en Wit-Rusland die in december ’91 het GOS hebben opgericht. De Russische constitutie bepaalt dat een verdrag alleen maar kan geannuleerd worden door de instantie die het getekend heeft, in dit geval Boris Jeltsin.
De uitspraak van de Doema heeft dus niet zo veel belang, maar is kenschetsend voor een ontwikkeling in de Russische politiek. Er is voor de eerste keer een alliantie tussen de communisten van Gennadi Zjoeganov en de rechts-nationalistische krachten, met als betrachting om van Rusland weer een sterke en krachtdadige natie te maken. Niet dat ze de Sovjet-Unie willen heroprichten, maar ze willen wel dezelfde militaire, politieke en diplomatieke slagkracht hebben als vroeger. Voor hen moet Moeder Rusland kunnen beslissen over alle Russen, ook degenen die in de andere republieken leven. En dat zijn er bijzonder veel.
Ik vermoed dat Zjoeganov in juni president zal worden. Ik verwacht een terugkeer van de communisten, niet van het communisme. De oude leer hebben ze volgens mij definitief afgezworen, maar hun werkmethodes hebben ze behouden. Ik voorzie een terugkeer naar economisch protectionisme en naar een meer agressieve buitenlandse politiek. Dat kan tot een nieuwe vorm van de Koude Oorlog leiden, en zal zeker de democratische en economische evolutie van de Sovjet-Unie vertragen. Dat is een gevaarlijk aspect.
Ondertussen zegt de Belgische luchtmachtstafchef Guido Van Hecke dat West-Europa moet rekening houden met de mogelijke noodzaak van een militair optreden in de vroegere Sovjet-Unie, om een ?Joegoslavië maal tien” te vermijden.
ROGGE : Ik reis zeer veel in die landen en ik stel een dubbel gevaar vast : een grotere agressiviteit naar het buitenland toe, en interne oorlogsdreigingen. In de vroegere Sovjet-Unie woont een zeer uitgebreide populatie en is er een groot leger. Er wordt ook veel geld aan besteed, al geraken ze op technologisch gebied achterop. Wat ze zeker nog hebben, is een uitgebreid kernarsenaal. Bovendien zijn er heel wat legereenheden die niet meer betaald worden en zich in staat van rebellie bevinden.
Tegen die dreiging moet het Westen een geloofwaardige verdediging uitwerken. De Navo mag niet te ver afbouwen. De politici hebben het vredesdividend willen exploiteren : geen verplichte legerdienst meer, minder militaire uitgaven. Ik heb daar niets tegen, maar het mag niet onder een bepaalde drempel zakken.
In Ankara is gepraat over steun aan het leger van Moslims en Kroaten in Bosnië. De Amerikanen willen de kracht van dat leger opvoeren, om het evenwaardig te maken aan dat van de Serviërs. De Europeanen willen liever het Servische leger verzwakken.
ROGGE : De Amerikanen hebben al twee jaar geleden beslist om het Bosnische en Kroatische leger technisch en financieel te steunen. Zo is een bende partizanen in alle stilte door Amerikaanse specialisten omgevormd tot een moderne strijdmacht. De Kroaten hebben dan, gesteund door de Bosniërs, op het terrein een grote doorbraak geforceerd in het westen van Bosnië. De Serviërs hebben bakzeil gehaald, en die ontwikkeling heeft geleid naar het akkoord van Dayton. De Amerikanen wensen die politiek verder te zetten, zeker omdat de Serviërs onder Russische invloed staan. De vraag die de Europeanen zich stellen, is of zij de Moslims sterker moeten maken.
Waarschijnlijk doet ook nu de mening van de Europeanen niet terzake.
ROGGE : Ik vrees het. Ze moeten eerst akkoord zien te geraken op de Intergouvernementele Conferentie die in Turijn van start gaat. Dat zal al moeilijk genoeg zijn.
Koen Meulenaere
