Spannend zullen ze niet worden, de presidentsverkiezingen dit voorjaar in Egypte. Generaal Abdel Fattah al-Sisi, even raadselachtig als de grote Sfinx, is nu al zeker van winst. ‘Hij is schrander, conservatief en geduldig’, zegt de Amerikaanse defensiespecialist Robert Springborg.
Overal in Caïro zie je het trotse, patriottische gezicht van Abdel Fattah al-Sisi. Op posters, op T-shirts, op gebakjes. Egyptenaren spreken zijn naam met respect uit. ‘Hij is degene die we kunnen vertrouwen’, staat op affiches te lezen. Het is een merkwaardige evolutie voor een man die twee jaar geleden voor het grote publiek nog een nobele onbekende was.
Toen voormalig president Mohammed Morsi hem in de zomer van 2012 aanstelde als minister van Defensie, wisten de meeste mensen niet goed wat te denken van de toen 57-jarige generaal. Sisi’s onverwachte benoeming maakte een abrupt einde aan de carrière van veldmaarschalk Mohammed Tantawi: de futloze dinosaurus van het leger werd zonder pardon met pensioen gestuurd. Voor- en tegenstanders van Morsi en zijn Moslimbroederschap keken verwonderd toe: de president was er handig in geslaagd het weerspannige leger aan zijn kant te krijgen en had daar nu een vertrouweling op de hoogste post. Tenminste, dat dacht hij.
Vandaag is Sisi de machtigste man van Egypte en de gedoodverfde winnaar bij de komende presidentsverkiezingen. Morsi en andere Moslimbroeders zitten achter de tralies. De kalme, efficiënte generaal had duidelijk andere plannen dan de democratisch verkozen leider te dienen. ‘Als vrome moslim van bescheiden komaf sprak Sisi weliswaar de taal van de islamisten, maar een sympathisant van de Moslimbroeders is hij allerminst’, zegt de Amerikaanse professor Robert Springborg van de Naval Postgraduate School. Springborg, die regelmatig over het Egyptische leger schrijft voor Foreign Affairs en Foreign Policy, vindt het raar dat Morsi geloofde dat Sisi zijn banden met het leger zou verbreken: ‘Sisi’s loyaliteit ligt bij het leger.’
Hoe komt het dat er zo weinig weerstand kwam vanuit het leger toen Tantawi, na meer dan twintig jaar als minister van Defensie, aan de kant werd gezet?
ROBERT SPRINGBORG: De Egyptische legertop wilde de Moslimbroederschap laten geloven dat ze erin geslaagd was om een coup te forceren binnen het leger. Maar niets was minder waar. Tantawi’s makke aanvaarding van zijn ontslag was meer een soort offer, een sluwe manier om ervoor te zorgen dat het leger de facto aan de macht bleef. Morsi verving wel veel mensen, maar slaagde er niet in militairen aan zich te binden. Ook generaal Sisi, wiens benoeming tot defensieminister heel opmerkelijk was, was absoluut niet van plan om van meester te wisselen. Morsi werd overmoedig: hij geloofde echt dat hij het leger te slim af was. Exact het omgekeerde was waar. Naarmate Morsi de blunders opstapelde en zich de woede van de bevolking op de hals haalde, begon Sisi zich te profileren als een onafhankelijke en zelfverzekerde speler.
Sisi en zijn entourage vermijden de media. Wat voor iemand is hij?
SPRINGBORG: Sisi is een militair in hart en nieren. Zijn hele persoonlijkheid is onlosmakelijk verbonden met het leger. Hij maakte razendsnel carrière en verzamelde een indrukwekkend palmares aan hoge posten: stafchef van de noordelijke militaire zone, defensieattaché in Saudi-Arabië, adjunct-baas van de militaire veiligheid. Rond 2009, 2010 werd hij in Amerikaanse militaire kringen al genoemd als een man om in de gaten te houden.
In 2011 stoot Sisi door tot de Hoge Militaire Raad (SCAF), een selecte groep generaals die de plak zwaait in Egypte. Waar had hij die promotie aan te danken?
SPRINGBORG: Daar zijn twee verklaringen voor. Sisi trad toe in een periode dat de Raad regelmatig onder vuur lag. De generaals wisten niet hoe ze moesten omgaan met revolutionaire onrust. In die kritieke periode verschijnt Sisi op het toneel. Veldmaarschalk Tantawi hoopte dat Sisi verder gezichtsverlies van het leger kon vermijden. Hij werd met andere woorden aangesteld als een soort pr-man. De legertop had Sisi ook nodig om de delicate onderhandelingen met de Moslimbroederschap op zich te nemen. Hij was de geknipte man voor de job. Hij komt uit een conservatieve familie, zijn vrouw draagt een hoofddoek, en toen hij in de Verenigde Staten studeerde schreef hij een opvallend werkstuk over het belang van islamitische waarden in de samenleving.
De Moslimbroederschap heeft dus een fatale vergissing begaan door te denken dat Sisi aan hun kant zou staan?
SPRINGBORG: Morsi koos zonder het te weten voor de lieveling van het leger. Tantawi had het niet beter kunnen dromen. Hij wist dat Sisi zich niet tegen het leger zou keren. Meer nog, hij rekende erop dat hij de zaak van het leger vooruit zou helpen. Maar hoe belangrijk hij voor het leger was, wisten de Moslimbroeders en het grote publiek natuurlijk niet. Het leger is zeer discreet over dat soort dingen: belangrijke beslissingen gebeuren achter gesloten deuren.
Toch is Sisi heel snel uitgegroeid tot een volksheld.
SPRINGBORG: Egypte heeft een groot professioneel leger dat erg populair is in brede lagen van de bevolking. Het beschikt ook over enorme propagandamiddelen. En Sisi is zonder meer een opmerkelijke militair. Hij handelt planmatig en geduldig, waardoor hij ook veel voor elkaar krijgt. Geen wonder dat veldmaarschalk Tantawi snel onder de indruk van hem was. Het zijn kwaliteiten die ook de bevolking in Sisi waardeert. Voeg daar de vele fouten en mislukkingen van de Moslimbroederschap aan toe en je begrijpt hoe Sisi zo snel zo populair is geworden.
Is het presidentschap van Sisi niet gedoemd om te mislukken? Egypte is een puinhoop en de bevolking verwacht bijzonder veel van hem.
SPRINGBORG: Sisi zal zijn best doen om ervoor te zorgen dat de bevolking hem niet ziet als een lakei van Washington. Maar tegelijk zal hij er goed op toezien dat hij de steun van Washington niet verliest. Zijn recente bezoek aan Moskou in de aanloop naar de presidentiële campagne vind ik daarom onverstandig. Aanpappen met een bedenkelijk leider als Poetin is gewoon een slechte zet. Hoe dan ook, door zich openlijk te distantiëren van de VS zal Sisi willen bewijzen dat hij een onafhankelijk leider is.
Op economisch vlak zal hij tonen dat hij zich het lot van miljoenen arme Egyptenaren aantrekt. Hoe? Door het leger een leidende rol te geven in de economie. Wellicht komen er grootschalige projecten, zoals in de tijd van Nasser, waarbij het leger samenwerkt met belangrijke Egyptische zakenlui en buitenlandse investeerders. De Chinezen en de Russen zullen zeker aangetrokken worden voor de verdere ontwikkeling van het Suezkanaal, een grote bron van inkomsten.
Zal Sisi niet de zoveelste Arabische dictator worden?
SPRINGBORG: Het risico bestaat inderdaad dat hij zich na verloop van tijd – net als Nasser, Sadat en Mubarak – oppermachtig gaat voelen. Wie van eenvoudige afkomst is en zijn succes afdwingt, gaat soms geloven dat hij over uitzonderlijke, door God geïnspireerde krachten en talenten beschikt. Je merkte dat ook bij Muammar Khaddafi en Saddam Hoessein: die zagen hun presidentschap op den duur niet meer als een politiek mandaat maar als een natuurlijk recht. En we weten wat er met zulke leiders gebeurt.
DOOR CHAMS EDDINE ZAOUGUI
‘Door zich openlijk te distantiëren van de VS zal Sisi willen bewijzen dat hij een onafhankelijk leider is.’
