René Los is de man die de discussie over het samenlevingscontract in België op gang bracht. Dat is een van zijn stokpaardjes, een van zijn doelen. Vroeger werkte hij bij een verzekeringsmaatschappij, maar dat liet hij vallen. Nu is hij parttime leraar, hij geeft slechts tien uur per week les om zich als secretaris van Agalev in Antwerpen beter aan politiek werk te kunnen wijden. Dat besluit nam hij in ’91 : door de opkomst van het Vlaams Blok oordeelde hij dat hij niet langer aan de kant kon blijven staan. Hij wilde mee in de arena, om te proberen het tij te doen keren : ?Je kan pas wat aan de samenleving veranderen als je deelneemt aan de macht.” Niet dat hij daar heel veel van verwacht, maar : ?Je bent een horzel die de olifant aan het wankelen brengt. Dat grote beest valt niet om, maar je prikken irriteren hem. Een horzel kan een olifant laten dansen.”
Enkele weken geleden, op 20 januari, ondertekenden René Los en Tom Lanoye het gloednieuwe register van samenlevingscontracten in Antwerpen. De plechtigheid kreeg veel belangstelling van hun familie, kennissen en tal van beroemdheden als Hugo Claus, Jan Decleir, Els Dottermans en Connie Palmen. Ook de pers liet zich niet onbetuigd. ?Die ceremonie interesseert mij niet,” zegt René. ?In de week die eraan voorafging, sloten Tom en ik een samenlevingscontract af bij de notaris. Dát is wat telt. Een registratie in de gemeente voegt daar niks aan toe, en krijgt geen juridische gevolgen. Het heeft een puur symbolische waarde.” Hij windt er geen doekjes om : ?Die registratie was er enkel om politiek de aandacht te trekken, om het samenlevingsregister en het -contract nationaal bekend te maken, en om duidelijk te maken dat er iets niet deugt aan de bestaande regels. Nu is enkel het huwelijk gereglementeerd met vanzelfsprekende rechten en plichten. Maar andere samenlevingsvormen kunnen net zo stabiel en stevig zijn,” zegt René Los die al zeven jaar lief en leed deelt met zijn vriend. Sommige media en politici schilderden hen af als marginalen, als homoseksuelen die een vaudeville ensceneren. ?Ik ben de eerste om de homo’s te verdedigen,” dixit Louis Tobback ?maar ik wil geen betoging van homoseksuelen in mijn stadhuis. Ik sjot ze buiten.”
René Los : ?Het gaat zeer zeker niet over homohuwelijken, of over een apart statuut voor homo’s. Op die manier worden ze alweer in een hokje gestopt. Er moet een reglementering komen voor mensen die niet kunnen of willen trouwen. Er zijn toch ook steeds meer heterokoppels die ongehuwd samenwonen ? Dat nieuwe statuut zou moeten gelden voor al wie samenleeft, en ze hoeven niet eens seks met elkaar te hebben. Ook zussen of broers, gepensioneerden, voor mijn part een pastoor en zijn meid.”
Een samenlevingscontract tussen niet-gehuwden kan al sinds de zeventiende eeuw. Maar het raakte in de vergetelheid, en het wordt pas sinds kort weer toegepast. ?Veel notarissen weten niet eens dat het kan,” zegt René Los. ?Het moet weer worden opgediept uit lang bestaande wetteksten en bekendheid krijgen.”
Noorwegen, Zweden en Denemarken hebben al een partnerregistratie. In Nederland en Frankrijk wordt er ook werk van gemaakt. In België is Antwerpen de eerste gemeente, en er zullen er andere volgen. ?Maar dat is pas een begin,” zegt René. ?Er moeten wettelijke regelingen komen, nationaal. Als je trouwt, krijg je vanzelf een huwelijkscontract. Pas als je daaraan iets wil wijzigen of toevoegen, moet je naar de notaris. Zo zou het voor samenwonenden toch ook kunnen ?”
G.S.
