Rassenoorlog? Nee hoor, het racisme in Zuid-Afrika neemt af

De afgelopen weken werd Zuid-Afrika opgeschrikt door enkele racistische incidenten. Maar volgens een nieuw rapport dalen de rassenspanningen in het land.

Een blanke Facebookgebruiker noemde zwarten ‘apen’, waarop een zwarte ambtenaar antwoordde dat blanken hetzelfde lot verdienen als de Joden onder Adolf Hitler. Op universiteiten gingen zwarte en blanke studenten elkaar te lijf tijdens studentenprotesten. Enkele blanke boeren schoten zwarte landarbeiders dood, waarna beide groepen bij het gerechtsgebouw vol overgave liederen zongen die de apartheid deden heropleven. In de media verschenen foto’s van zwarte jongeren gehuld in T-shirts met ‘Kill All Whites’ op.

Van op een afstand lijkt Zuid-Afrika op de rand van de lang gevreesde rassenoorlog te balanceren. Volgens Frans Cronje, onderdirecteur van het onafhankelijke onderzoeks- en beleidsbureau Institute of Race Relations (IRR) in Johannesburg is die angst onterecht. ‘Een kleine minderheid roept wat, dat wordt als representatief voor een hele groep gezien, waarna de media dat verhaal brengen en de polarisatie toeneemt.’

Het IRR liet vorig jaar een onderzoek uitvoeren naar de rassenverhoudingen waarvan de belangrijkste conclusies dit weekend gepresenteerd werden. ‘De cijfers tonen aan dat de meerderheid van de Zuid-Afrikanen heel pragmatisch met de rassenkwestie omgaat’, zegt Cronje. ‘De onderlinge verhoudingen zijn goed en de mensen zijn bereid tot samenwerking, omdat ze weten dat ze elkaar nodig hebben om het land vooruit te helpen.’

Bijna 80 procent van de ondervraagden zei in het dagelijkse leven niets van racisme te merken en ongeveer driekwart van de ondervraagden vond dat de rassenverhoudingen sinds 1994, toen de apartheid werd afgeschaft, zijn verbeterd of hetzelfde zijn gebleven. Blanke Zuid-Afrikanen waren negatiever dan hun zwarte landgenoten: 40 procent van de blanke ondervraagden vond dat de rassenrelaties slechter werden, bijna twee keer zoveel als bij zwarten. Maar uiteindelijk zag slechts 5 procent van de geïnterviewden racisme als het belangrijkste maatschappelijke probleem. Werkloosheid en misdaad zijn de echt hete hangijzers.

‘Natuurlijk zijn er redenen tot bezorgdheid’, erkent Cronje. Het IRR publiceerde zijn conclusies in allerijl, nog voor het rapport was voltooid om zo de gemoederen te bedaren. Want met de gemeenteraadsverkiezingen in het vooruitzicht spelen politici gretig in op alle commotie. Het regerende ANC organiseerde onlangs een protestmars tegen racisme, waar de gehoopte verzoenende toon al snel plaatsmaakte voor bulderende ANC-bonzen die hees scandeerden dat de grootste oppositiepartij ‘een partij van racisten’ is.

‘Maar zo erg is het allemaal niet’, zegt Cronje. Op veel gebieden wordt Zuid-Afrika een normaal land, met veel geschreeuw en ongemakkelijke incidenten die vervolgens op een redelijk volwassen manier worden opgelost, indien nodig voor het gerecht. Het werkelijke probleem is de gigantische ongelijkheid en de ernstig sputterende economie. Volgens het IRR heeft slechts 43 procent van de Zuid-Afrikaanse beroepsbevolking een baan. Daarenboven heeft de Zuid-Afrikaanse munt enkele forse klappen gekregen toen president Jacob Zuma in december twee keer zijn minister van Financiën verving op vier dagen tijd. Cronje: ‘Als de economie faalt, dan zullen politici dat linken aan de rassenkwestie. Dan kan het werkelijk mislopen. Maar zover is het nog lang niet.’

Fred de Vries

Bijna tachtig procent van de Zuid-Afrikanen merkt in het dagelijkse leven niets van racisme.

Reageren op dit artikel kan u door een e-mail te sturen naar lezersbrieven@knack.be. Uw reactie wordt dan mogelijk meegenomen in het volgende nummer.

Partner Content