Terwijl de helden zondag in Melbourne aan een nieuw seizoen beginnen, gaat de race om de macht in formule-1 op de laatste bocht af. Waarin Bernie Ecclestone zich niet wil laten uitremmen door de Duitse televisiemagnaat Leo Kirch. Een stand van zaken.
Het ‘Kremlin’ staat er dit weekend nog, in Melbourne. Maar of de ondertussen legendarische, diepgrijze motorhome van Bernie Ecclestone ook halverwege het seizoen nog over de paddock regeert, is helemaal niet zeker. De kleine Brit die de formule-1 in de voorbije drie decennia tot een miljardenbusiness uitbouwde, denkt inderdaad aan uitbollen. De man werd onlangs zeventig, lag twee jaar geleden onder het scalpel van een hartchirurg en beseft dat het tijd is om zijn levenswerk te verzilveren.
Het verhaal dat de komende twee weken een pointe moet krijgen, begon in 1998. Toen besloot Ecclestone om met SLEC, de holding van alle bedrijfjes die over de formule-1 regeren, naar de beurs te trekken. Amerikaanse investeringsbanken becijferden dat de beursgang hem zo’n 90 miljard frank zou opleveren, maar twaalf maanden later stond Ecclestone nog geen stap verder. Wegens heibel met EU-commissaris Karel Van Miert, bevoegd voor concurrentieaangelegenheden. De Belg was vooral niet te spreken over de exclusieve overeenkomst tussen Ecclestone en de Internationale Autofederatie (FIA), die de lucratieve televisierechten van het formule-1-gebeuren volledig naar de Brit schuift. De onzekerheid over de uitkomst van het dispuut (dat ondertussen overigens van de baan is) maakte Ecclestone zo vleugellam, dat hij de grote beursgang uiteindelijk afvoerde en maar voor het zowaar nog lucratievere plan-B koos: zowat een jaar geleden verkocht hij 50 procent van SLEC aan EM.TV, een Duitse groep gespecialiseerd in mediamerchandising, voor zo’n 65 miljard frank. Ecclestone gaf de Duitsers ook een optie voor nog eens 25 procent van SLEC, met een prijskaartje van 45 miljard, te lichten voor eind februari (gisteren, dus). Waarmee EM.TV het in de formule-1 voor het zeggen zou krijgen en Ecclestone meer dan honderd miljard voor driekwart van z’n winkel zou opstrijken. Zelfs de Ecclestones zouden daar al een heel eind mee komen.
ONGESCHREVEN WETTEN
Een leuk scenario dat evenwel serieus werd verstoord door de ongeschreven wetten van de financiële markten. Toen in de haute finance bekend raakte dat EM.TV zich naast recente en dure acquisities ook had verbonden tot de aankoop van nog eens 25 procent – ‘verbonden’ is de juiste term, Ecclestone bedong in de initiële overeenkomst het recht om EM.TV tot lichting van de optie te ‘verplichten’ – nam het aandeel van het Duitse bedrijf een duizelingwekkende duik. Het EM.TV-aandeel piekte de voorbije 52 weken op 117,9 euro en stond verleden week op iets meer dan 7 euro. Een duik die er kwam omdat niemand geloofde dat EM.TV de nodige 45 miljard bij elkaar zou kunnen harken. De 65 miljard voor de eerste 50 procent van SLEC had EM.TV trouwens ook al niet op tafel gekregen, het betaalde toen gedeeltelijk met aandelen. Overigens niet rechtstreeks aan de gewiekste Ecclestone, wel aan de Amerikaanse investeringsbank Morgan Grenfell, door Bernie ingezet als tussenpersoon. Een transactie die Morgan Grenfell zuur opbrak: de val van het EM.TV-aandeel kostte de investeringsbank een slordige twintig miljard, maar ondertussen had Morgan Grenfell wel 65 miljard op de rekening van Bernie gestort. Duur en zuur, jawel.
Of EM.TV de optie op nog eens een kwart van de SLEC-aandelen wel of niet zou kunnen lichten, was aanvankelijk geen punt voor Ecclestone: in beide gevallen leek hij als winnaar uit de bus te kunnen komen. Tot de Duitse televisiemagnaat Leo Kirch ten tonele verscheen. EM.TV-baas Thomas Haffa en Leo Kirch kennen elkaar al jaren. Eerstgenoemde werkte er tien jaar lang, tot hij zich sterk genoeg achtte om op eigen benen te staan en EM.TV opstartte. Nu die benen wankelen, laat Haffa zich opnieuw door Kirch in de armen sluiten. Zo’n tien dagen geleden tekenden ze een overeenkomst waarbij de Kirch Gruppe het zieltogende EM.TV financieel moet redden. In ruil daarvoor krijgt Kirch voor de helft controle over de SLEC-aandelen van EM.TV en kan hij de optie lichten op nog eens 25 procent van Ecclestones handeltje. Zodat de Duitsers samen 75 procent van de formule-1-winkel in handen krijgen. Toen Kirch en EM.TV tien dagen geleden hun deal aankondigden, werd in het Londense Knightsbridge, waar Ecclestone kantoor houdt, meteen de gele vlag uitgestoken: de Kirch Gruppe is namelijk een televisiebedrijf. Zo’n broodheer kan de formule-1 missen als de pest.
Televisie is inderdaad de fundering waarop het succes van formule-1 gebouwd is. Ecclestone had dat dertig jaar geleden al door. In de jaren zeventig kocht hij overal waar hij kwam de televisierechten voor formule-1 op, toen velen nog niet wisten dat zoiets bestond. Dan overtuigde hij de vereniging van Europese televisiestations dat ze niet één of twee races per jaar, maar het volledige wereldkampioenschap moesten uitzenden. Wat ze overigens voor een habbekrats mochten, van Bernie. En toen het spelletje met de glimmende auto’s populair genoeg was, verkocht hij de uitzendrechten voor klinkende munt aan (soms) de openbare en (vooral) de steviger betalende commerciële stations, zoals het Britse ITV, het Franse TF1, het Duitse RTL of in deze contreien VTM. Met, daarbovenop, ook in ieder land één aanbieder van betaaltelevisie, die z’n publiek als meerwaarde het digitale beeldensysteem van Ecclestone kon aanbieden, zoals Canal+ in België.
FENOMENALE KIJKDICHTHEID
Ondertussen vergapen niet minder dan 350 miljoen mensen in 133 landen zich iedere week aan formule-1. De fenomenale kijkdichtheid die formule-1 geniet, groeit niet alleen ieder seizoen, ze is tegelijk de drijfveer voor multinationals en grote autoconstructeurs om in het spelletje te investeren. Michael Schumacher mengde zich verleden week niet zomaar in het debat. Zei de wereldkampioen: ‘Ik vind het geen goed idee om Kirch aan het roer te zetten. Omdat alle fans in de wereld hun favoriete sport op televisie moeten kunnen zien.’ Waarmee de Duitser eigenlijk bedoelde: met Kirch aan de macht zou mijn salaris wel eens gehalveerd kunnen worden.
De komst van Kirch kan de spiraal van hoge kijkdichtheid, meer sponsoring, grote investering van constructeurs en duizelingwekkende rijderslonen inderdaad doorbreken. Leo Kirch is namelijk eigenaar van Premier World, de Duitse betaalzender die de formule-1 nu al uitzendt. Bovendien is de Kirch Gruppe voor 22 procent in handen van de Brit Rupert Murdoch, eigenaar van BskyB, ook al een betaalzender. Met iemand als Kirch aan de macht, zou de formule-1 inderdaad evolueren tot een sport die alleen nog op betaalzenders te volgen is. En zou de wereldwijde kijkdichtheid, conditio sine qua non voor de grote sommen geld die sponsors en constructeurs in formule-1 pompen, in vrije val kunnen komen.
Ecclestone weet dat een meerderheidsparticipatie van Kirch de formule-1, tenminste toch in haar huidige constellatie, te gronde kan richten. Omdat hij het gevaar voelde komen, begon hij de voorbije maanden ook almaar beter te luisteren naar de verzuchtingen van de grote constructeurs, die een zo breed mogelijke exposure willen en dus tegen betaaltelevisie aankijken zoals tegen kiespijn. De constructeurs stoppen samen niet alleen honderd miljard per jaar in formule-1, ze hebben zich ook met handen en voeten aan de discipline gebonden: het voorbije jaar kocht Mercedes meer dan de helft van McLaren, slokte Renault het Benettonteam helemaal op, werd BMW mede- eigenaar van Williams en kocht Ford (eigenaar van Jaguar) de familie Stewart op rozen. Fiat is sinds mensenheugenis eigenaar van Ferrari, en hoewel de Japanners voorlopig niet aan het debat participeren, debuteert Toyota volgend jaar met een eigen team en investeert Honda niet alleen in British American Racing (het team van Jacques Villeneuve) maar ook in Jordan.
De constructeurs willen dus garanties voor de toekomst, en ongeveer een half jaar geleden bundelden de Europese autobouwers de krachten, onder voorzitterschap van Paolo Cantarella, algemeen directeur van Fiat. Hun ambitie: een beleidsrol in SLEC krijgen. Ecclestone konden ze er alvast van overtuigen dat zulks in het belang van de formule-1 is. De Brit zelf denkt aan een mogelijk aandelenpakket van 33 procent voor de constructeurs. Alleen is de vraag: welke 33 procent? Een homp uit zijn resterende 50 procent, of hoopt Bernie de aandelen van EM.TV voor een habbekrats terug te kunnen kopen als de machtsgreep van Kirch wordt afgewend? Ecclestone deed inderdaad al een bod, voor het geval de deal tussen Kirch en EM.TV niet doorgaat: hij wil 32 miljoen geven. Voor de aandelen die hij een jaar geleden voor 45 miljard heeft verkocht.
KONIJN IN HOED
Dat iemand als Kirch hem naar de kroon zou kunnen steken, leek Ecclestone niet zo lang geleden nog onwaarschijnlijk. In de statuten van SLEC, en trouwens ook in de Concorde-overeenkomsten (het huwelijkscontract tussen de FIA, de formule-1-teams en Ecclestone) staat namelijk dat de controle over de holding nooit in handen kan komen van een televisiestation. Alleen hebben Kirch en EM.TV ook hun huiswerk gemaakt: ze brachten hun gezamenlijke SLEC-participatie onder in een vernuftige constructie van kleine bedrijfjes die niets met televisie te maken hebben. En menen zo een juridische grond te hebben om het veto van Ecclestone te weren. Maar wie Ecclestone kent, weet dat hij nog minstens één konijn in zijn hoed heeft. Een konijn dat z’n gewicht in goud waard is: de televisierechten. De overeenkomst met de FIA, die alle commerciële rechten van formule-1, en dus ook de televisierechten naar Bernie toeschuift, loopt nog tot 2010. Bovendien sloten de FIA en SLEC verleden jaar een nieuwe overeenkomt voor de komende honderd jaar, dus tot 2110. De prijs voor dat opvallend langdurige contract zou naar verluidt achttien miljard frank bedragen, eigenlijk een habbekrats. De eerste schijf van dat bedrag had Ecclestone al moeten betalen, maar zo’n twee weken geleden meldde FIA-voorzitter Max Mosley dat hij nog geen storting had gezien. Het kwam tot een woordenwisseling tussen Mosley en Ecclestone die opvallend breed in de media werd uitgesmeerd.
Merkwaardig, want Mosley en Ecclestone zijn twee handen op een buik. Samen maakten ze de formule-1 groot, Ecclestone met zijn commerciële feeling, Mosley met zijn juridische beslagenheid. In de paddock gaat niet zomaar het gerucht dat Mosley eigenlijk het juridische meesterbrein is achter het kluwen van bedrijfjes waarmee Ecclestone de voorbije decennia over het formule-1-gebeuren heeft geregeerd. De ruzie tussen de zielsverwanten heeft dus veel weg van een rookgordijn. Niet het minst omdat Ecclestone niet eens naar zijn bankdirecteur moet telefoneren om die eerste schijf van de achttien miljard, een peulschil voor hem, te betalen. Misschien stelt hij de betaling dus wel opzettelijk uit, ‘want’, zo dreigde FIA-voorzitter Mosley verleden week: ‘als Bernie niet snel betaalt, dan verkopen we de televisierechten aan iemand anders’. Aan de constructeurs, bijvoorbeeld. Zodat de Kirch Gruppe uiteindelijk eigenaar zou worden van een lege doos: de televisierechten zijn inderdaad het enige echte actief van SLEC.
Pittig detail: de FIA beslist over een eventuele ‘verkoop aan iemand anders’ op de Algemene Vergadering van 22 maart, terwijl de overeenkomst tussen Kirch en EM.TV vervalt als de deal niet financieel rond is op 15 maart. Alleen is de onzekerheid omtrent de honderdjarige overeenkomst over de televisierechten ondertussen ook doorgedrongen tot de bestuurskamers van Crédit Suisse, de bank die Kirch 70 miljard moet voorschieten om de macht in de formule-1 te grijpen. Komt daarbij dat de grote constructeurs eind verleden week dreigden uit het circuit te stappen en Ecclestone gevraagd hebben een nieuw kampioenschap uit de grond te stampen. Zodat de Kirch Gruppe alleen nog de naam ‘formule-1’ en, eventueel, ook de televisierechten voor die formule-1 zou overhouden.
Inderdaad een lege doos, want met uitzondering van Minardi, Arrows en Prost zijn alle teams – statutair of de facto – in handen van een grote constructeur. Formule-1 met Fernando Alonso, Jos Verstappen, Enrique Bernoldi, Jean Alesi en Gaston Mazzacane in de hoofdrol, of ‘formule-1-bis’ met de Schumachers en Häkkinens: Leo Kirch weet ook wel op wie de 350 miljoen televisiekijkers om de twee weken zouden afstemmen.
Jo Bossuyt
