Is een rijke mens veel meer waard dan een arme mens ? Marktprijzen bepalen de waarde van een lichaamsdeel.

“Meer dan 95 procent van de mensen die een levensverzekering afsluiten, hanteren daarbij niet als norm wat ze denken dat ze waard zijn, maar een norm gebaseerd op de kostprijs van de verzekering, ” stelt onderdirekteur Albert van Leeuwe van de Royale Belge. “Mensen zetten zelden hoge bedragen op zichzelf. Als dat gebeurt, moeten we oppassen dat we niet het slachtoffer worden van een oplichter. Onlangs liet ene Robert Prinsen zich voor 10 miljoen frank verzekeren. Dat bedrag moest bij een dodelijk ongeval verdriedubbelen. Even later verongelukte de man zogezegd in het buitenland. “

Vaste prijzen voor lichaamsdelen bestaan niet. Organen, bijvoorbeeld, kosten in ons land niets. “De Belgische wet verbiedt namelijk de handel in organen, ” verklaart professor Raymond Van Holder van de afdeling nierziekten in het ziekenhuis van de Universiteit Gent. “Organen zijn in ons land dus wettelijk gratis. De kosten van een transplantatie beperken zich tot de kosten van de ingreep. “

Als er al eens prijzen op organen worden geplakt, dan gebeurt dat meestal in de illegale sfeer. Die prijzen hebben niets met een ondubbelzinnige waardebepaling van een orgaan te maken. De bron van het orgaan verdient, als zij nog leeft, veel minder dan degene die het op de markt gooit. Dat komt omdat de vraag het aanbod overtreft. In Duitsland brengen ze nieren uit Rusland aan de man naar rato van 2,5 miljoen frank per stuk. In Italië klimt de prijs van hoornvliezen van Bosnische lijken tot 180.000 frank per paar.

Ook de plastische chirurgie werkt met het menselijk lichaam. Hier zijn evenmin vaste tarieven van kracht. “Iedere chirurg heeft zijn eigen waarde, ” legt oud-voorzitter A. Vanhaesebrouck van de Vereniging voor Plastische Chirurgie uit. “Die hangt af van de faam van de chirurg, en van zijn persoonlijke beoordeling van de ingreep, in casu de moeilijkheidsgraad. De prijsbepaling gebeurt in afspraak tussen chirurg en patiënt. De vrije markt speelt daarbij een grote rol. Zo ligt een ingreep in een stad meestal duurder dan in een gemeente. Dat zijn dus marktgebonden, en geen lichaamsgebonden faktoren. “

Het Rijksinstituut voor Ziekte- en Invaliditeitsverzekering (Riziv) krijgt ook geregeld te maken met prijsbepalingen in verband met lichaamsgebonden produkten. Zo regelt het Riziv onder meer de terugbetaling van allerhande protesen, variërend van hartkleppen tot vaatvervangers. Het instituut hanteert, naar goede gewoonte, nog altijd een kwasi onbegrijpbaar ambtenarenjargon. Uit de kryptische brieven die het stuurde, menen we te kunnen afleiden dat de prijzen van protesen evenmin bepaald worden door lichaamsgebonden faktoren, maar door de produktiekost voor de fabrikant. Een hartklep, bijvoorbeeld, kost ongeveer honderdduizend frank.

Wie het toch waagt om een vaste prijs op een lichaam te plakken, riskeert problemen. Het wetenschappelijke vakblad New Scientist beschreef onlangs het wedervaren van een wetenschapper die werkte in opdracht van het door de Verenigde Naties gesponsorde Intergovernmental Panel on Climate Change (IPCC), dat onder meer de mogelijke gevolgen van het broeikaseffekt moet bestuderen. De man had een rapport gemaakt over de sociale kosten verbonden aan een eventuele globale opwarming van het aardklimaat. De publikatie van het rapport werd echter geblokkeerd na een rel, die haar oorsprong vond in het feit dat de wetenschapper er in een denkoefening vanuit ging dat een mens in een rijk land vijftien keer meer waard was dan in een arm : 45 miljoen versus 3 miljoen frank. Landen als China, Brazilië en Cuba stelden hun veto tegen de publikatie van een rapport dat steunt op zulke veronderstellingen.