De EU zet zwaar in op de nieuwe staat in Kosovo, maar dat kost armen vol geld. Een EU-delegatie ging deze week kijken of dat goed besteed is.
Een half miljard euro heeft Eulex opgeslorpt in de periode 2008-2011. De EU-missie die in Kosovo de rechtshandhaving ondersteunt sinds het oprichten van de staat in 2008, is daarmee nog steeds de grootste burger- missie van de EU – en erg controversieel.
De commissie Budget- controle van het Europees Parlement ging afgelopen week ter plaatse kijken of het vele geld goed besteed is. Bart Staes (Groen!), ondervoorzitter van de commissie, leidde de delegatie. Hij kwam terug met een waslijst pijnpunten. ‘De gemaakte vooruitgang sinds de onafhankelijkheid is enorm’, zegt Staes. ‘Maar Kosovo leefde sinds de oorlog volledig bevoogd door de VN, en dat laat natuurlijk sporen na in de mentaliteit. Ze zijn van nul herbegonnen.’
Het grootste probleem ligt volgens Staes in het noorden van de jonge staat. ‘Daar weigert men zich aan Pristina te onderwerpen. Het gevolg is een machtsvacuüm, dat deels door Servië, deels door de maffia wordt opgevuld. Criminaliteit, fraude en corruptie tieren er daarom nog steeds welig.’ En Eulex is er dan wel om nieuwe structuren op te bouwen, maar dat werkt niet als ze die proberen op te leggen van boven af. ‘Eulex werkt te weinig samen met de bevolking. De lokale rechters worden vaak geïntimideerd en zouden meer beschermd moeten worden. Dat doet Eulex nu te weinig, ze nemen het gewoon zelf over. Bovendien blijven de internationale rechters van Eulex vaak maar even in Kosovo. Het gevolg is een achterstand van 200.000 juridische dossiers. We zullen zeker aanbevelen dat de internationale rechters langer kunnen blijven.’
Maar Bart Staes verdedigt de missie ook, want hij weet dat de bereidheid van de lidstaten om Eulex te financieren, taant. ‘Ze mogen niet vergeten dat dit een belangrijke oefening in conflictpreventie blijft voor de EU. Eén met hele concrete voordelen. In Noord-Mitrovica zag ik hoe de EU een nieuw onder-komen gebouwd heeft voor 300 Romafamilies, die voordien in ongezonde omstandigheden leefden. Die voelen nu niet meer de nood om te emigreren. Als je weet hoe slecht die mensen in sommige lidstaten ontvangen worden, dan is dit toch een nuttig project.’
De missie sleept echter ook een reputatie van fraude mee. ‘Die dateert van voor Eulex, toen de EU gewoon geld pompte in de VN-missie (UNMIK), zonder controle. Daarbij zijn zeker 12 zaken van misbruik ontdekt. Vandaag zijn het onze eigen mensen die er werken, en het antifraudebureau (Olaf) heeft sindsdien nog geen aanwijzingen van fraude met EU-geld gevonden. Eulex moet wel blijven aandringen bij de VN dat die twaalf dossiers zeker vervolgd worden.’
Eulex heeft nog een mandaat tot 14 juni 2012, maar niemand lijkt te weten hoelang de EU-missie echt nog in Kosovo blijft. Volgens Bart Staes is twee à drie jaar extra zeker nodig, net zoals een duidelijke exitstrategie, die nu nog volkomen ontbreekt.
Thomas Verbeke
