Zwitserland sloot begin dit jaar zijn grenzen voor werknemers uit de Europese Unie, na een controversieel referendum. Het land hoopt de EU opnieuw te charmeren met een peperdure transportverbinding door de Alpen. Voorlopig zonder succes.
Het is nog minder dan een jaar aftellen: op 1 juni 2016 openen de Zwitsers de Gotthard-basistunnel, met 57 kilometer de langste treintunnel ter wereld. Met een klap op een rode knop zette de Zwitserse minister van Verkeer Doris Leuthard (foto) onlangs op de wereldtentoonstelling in Milaan het aftelmechanisme in werking. Het is een cadeautje van Zwitserland aan Europa, een cadeautje met een boodschap. De twee treintunnels moeten transportondernemers ertoe bewegen hun vracht via het spoor door Zwitserland te loodsen, waardoor de Alpen worden gespaard.
Het prijskaartje dat aan de Zwitserse treintunnels hangt, is niet mis: ruim 21 miljard euro. Als niet-EU-lid betaalt het Alpenland die tunnels helemaal zelf. Maar het is Zwitserland heel wat waard om een milieuvriendelijk signaal te geven, zegt de minister. ‘De Zwitserse combinatie van vervoer over de weg en het spoor is opgenomen in het witboek van de EU, en daar ben ik trots op. Je kunt je miljarden beter investeren in het spoor dan in het wegennet, ook voor de toekomst van de planeet. De grote logistieke bedrijven in Europa zien dat ook in.’
De twee Alpentunnels zijn zeker een kras staaltje van internationaal denken van de Zwitsers. De verkeersminister, die moeiteloos van het Duits naar het Engels, Frans en Italiaans switcht, is daarvan een levend voorbeeld. Maar terwijl de Zwitsers enerzijds hun land wijd openzetten, gaan de grenzen straks op slot voor veel buitenlandse werknemers. Vorig jaar hebben de Zwitserse burgers ‘nee’ gezegd tegen de vrije instroom van buitenlanders op hun arbeidsmarkt. Sindsdien is de Zwitserse regering bezig om samen met Brussel een oplossing te vinden voor het instellen van quota, en tegelijk deel te kunnen blijven van de Europese binnenmarkt, want dat kan nu nog, door de bilaterale verdragen. Tot nu toe geeft Brussel geen krimp.
De minister die momenteel nog het meeste last heeft van de volkswil, is Doris Leuthard. Niet alleen kan ze nauwelijks goodwill genereren met ‘haar’ dure treintunnels, ook blokkeert het volksbesluit het energiebeleid waarvoor ze eveneens verantwoordelijk is. Zwitserland investeert enorm in de opslag van energie en wil het internationale stroomplatform van Europa worden.
Maar sinds 1 januari heeft de EU het land buitengesloten van de koppeling van de stroomnetten tussen de 28 EU-lidstaten. Dat doet pijn. Het betekent ook dat het Alpenland in Brussel nog steeds met de pet in de hand staat, alle miljardentunnels ten spijt.
Of Leuthard bij de ceremoniële opening van de Gotthard-basistunnel in 2016 staat te schitteren tussen haar Europese collega’s, valt dus te bezien. Misschien wordt er slechts een televisieverbinding met de EU-verkeersministers in Brussel tot stand gebracht, zoals bij de doorbraak van de tunnel in 2010. Zuinigjes, en op afstand.
Renske Heddema
