Er is niets vervelenders dan wanneer iemand over je schouder meeleest. Maar wat als multinationals dat ongemerkt doen?
Zou George Orwell beseft hebben hoe visionair hij was toen hij in 1949 zijn dystopische roman 1984 publiceerde? In dat boek is er sprake van een eeuwigdurende oorlog tegen een onzichtbare vijand en een economische crisis die al decennia aansleept en elke bewoner van Oceanië – de natiestaat is opgelost in een werelddeel – onder de knoet van de armoede houdt. De angst regeert, en hoewel de meeste bewoners de politieke grootspraak doorzien, zijn ze te murw geslagen om in het verzet te gaan. Fatalistisch sjokken ze mee in een failliet systeem, zonder enige hoop op bevrijding.
Alleen met zijn beroemdste slagzin – ‘Big Brother is watching you’ – sloeg Orwell de bal deels mis. In zijn roman is het de staat die zijn bewoners nauwlettend in het oog houdt. Hoewel de overheid tegenwoordig haar uiterste best doet om haar burgers te bewaken, zijn het eerder multinationals die u bespioneren. Daar werkt u gretig aan mee, vaak onbewust en even vaak in ruil voor een aalmoes. Wanneer u uw bonuskaart langs de supermarktscanner laat gaan, u op sociale media op een advertentie klikt of een zoekterm ingeeft worden uw persoonlijke voorkeuren netjes opgeslagen in de hoop er ooit munt uit te slaan.
Dat ze tegenwoordig ook over uw schouder meelezen in uw e-boek, is een redelijk nieuw fenomeen. Het Amerikaanse bedrijf Jellybooks biedt lezers gratis boeken aan als het uw leesdata mag traceren en verwerken. Hoe snel leest u een boek uit? Blijft u steken na vier hoofdstukken? Welke passages slaat u over? Informatie waar uitgevers iets mee kunnen, want daarmee kunnen ze boeken op maat maken. Déze thrillerreeks slaat aan, in dát non-fictieboek wordt een specifiek onderwerp meermaals bekeken, dus kunnen we er een apart volume aan wijden. Naast de terechte ethische vraag of dat geen schending van uw privacy is, baart het ook literair zorgen. Wat als een roman niet wordt uitgelezen? Zal de auteur nog een tweede boek op de markt mogen brengen?
Hoe zit het in de Lage Landen? Aan de telefoon klinken ze bij uitgeverij AW Bruna enthousiast. Mocht die data betaalbaar zijn, dan zien ze er zeker graten in. Privacy? Nou, dat hebt u zelf afgevinkt toen u akkoord ging met die tien pagina’s gebruiksvoorwaarden. En jazeker, de technologie zit ingebouwd, toch op de platforms waar je een merkgebonden webwinkel moet bezoeken om bestanden te downloaden. Alleen gaat het niet zo denderend met het e-boek, en blijft zelfs in die kleine niche piraterij een grotere zorg. Die deksels ouderwetse lezer verkiest papieren boeken, en zolang ze ’s nachts niet bij u binnenbreken om de bladwijzer te controleren, kunt u ongemoeid verder genieten. Of niet. Dan koopt u gewoon een ander boek. Wel niet vergeten uw klantenkaart te laten scannen.
Roderik Six
‘Zal een auteur nog een tweede boek mogen uitbrengen als het eerste niet uitgelezen wordt?’
