Haalde de Amerikaanse buitenlandminister Warren Christopher vorige week het vredesproces voor het Midden-Oosten uit het slop ? Hij toonde zich alvast optimistisch.

HET LEEK ER, de afgelopen maanden, sterk op dat het vredesproces voor het Midden-Oosten vastgelopen was. Een beetje door Israëlische koppigheid of noem het voorzichtigheid van premier Yitzak Rabin , die vanuit de Israëlische oppositie beter te begrijpen valt dan vanuit het regeringsstandpunt : Jeruzalem is een heilige stad en moet hoofstad van Israël zijn (de VS hebben beslist er hun ambasssade naartoe te verhuizen) ; de Golan-hoogvlakte is een strategisch plateau dat boven Galilea uitsteekt ; en de Westbank is een prachtig land.

Voeg daarbij dat Israël het sterkste leger van de regio heeft en de voorlopig nog onwankelbare steun van de Verenigde Staten : waarom zou het dan iets van die veroveringen van de Zesdaagse oorlog van 1967 teruggeven ? Zeker als wordt vastgesteld dat de Palestijnse leider Yasser Arafat er in zijn eindelijk autonome Gaza en Jericho niet in slaagt de extreme islamisten van Hamas en de Islamitische Djihad onder kontrole te krijgen, die naarstig proberen het vredesproces (dat zij weigeren) op te blazen met geweld van autobommen en TNT, en het duidelijk is dat hij uit Israël hulp zal moeten krijgen om, bij afwezigheid van andere verworvenheden, een meerderheid van de Palestijnen in de Autonome en in de Bezette Gebieden achter zich te houden.

Zeker als er rekening mee wordt gehouden dat de Syrische president Hafez el-Assad heel de Golan terugwil (die Israël nochtans geannexeerd had, net als Jeruzalem), vooraleer hij maar over vrede wil beginnen praten en dat, als hij die terugkrijgt, de terugtrekking uit Zuid-Libanon wel de volgende stap zal zijn. Terwijl met de Syriër niet te marchanderen valt over joodse nederzettingen die zouden achterblijven (wat trouwens niet de bedoeling is) : ze moeten allemaal ontmanteld worden, en dat ondertussen de kolonisten van de Golan, meestal trouwe Labour-leden die er naartoe gegaan zijn om het land te verdedigen, heel populair zijn in Israël. En vooral als wordt gekonstateerd dat de voortgaande kolonizering van Oost-Jeruzalem, de Arabische helft, met onteigeningen, konfiskatie van gronden, strategische nieuwbouw, wel protesten oproept van de Palestijnen, maar dat die daar niets tegen kunnen ondernemen…

Om kort te gaan, Arafat kon niet (en beging alle politieke fouten waar hij de gelegenheid toe kreeg), Assad wou niet, en Rabin durfde niet. Het proces zat aan de grond, en er rees sterke twijfel over of het ooit weer vlot kon getrokken worden. Het was een illuzie geweest te denken dat een sterke uit vrije wil aan een zwakke zijn deel zou geven, gewoon maar omwille van de rechtvaardigheid, en omdat dat niét doen de sterke partner maatschappelijke problemen zou geven. De sterke kant was niet sterk genoeg om zo’n overeenkomst waar te kunnen maken en de zwakke kant was veel te zwak.

VERSNELLING.

Toen werd het duidelijk dat de verkiezingen eraan kwamen. En dat de vraag die al twee jaar zorgvuldig ontweken werd een antwoord moest krijgen : wat als, door het getreuzel van Rabin, ten laatste in november 1996 niet Labour en zijn bondgenoten de verkiezingen winnen, maar Likoed ? De situatie is zeker onoverzichtelijk, maar het wordt met de dag duidelijker dat de huidige regering het niet zal halen als ze niet opgepept wordt door nieuwe resultaten van het vredesproces, die de Israëli’s een hart onder de riem kunnen steken. Anderzijds is de tragedie van Rabin al twee jaar dat hij niet weet hoeveel hij mag toegeven aan het vredesproces eer hij de rechtervleugel van zijn elektoraat verliest. Het is een dilemma, en Rabin heeft het opgelost door niets te doen, maar nu leidt nietsdoen dus naar verloren verkiezingen, die het vredesproces ook tot stilstand zullen brengen.

Met deze situatie voor ogen moet de Amerikaanse buitenlandminister Warren Christopher aan zijn nieuwe rondreis door het Midden-Oosten begonnen zijn. Vier dagen lang ging hij van Israël naar Egypte, Jordanië, het autonome Palestijnse Jericho en Syrië, praatte met Arafat en Assad en koning Hoessein van Jordanië en met de Israëli’s, en eindigde zondagavond zijn ronde in Jeruzalem met goed nieuws.

Niet alleen de Israëliërs immers moeten in de gaten hebben dat er verkiezingen aankomen, ook Damascus heeft dat begrepen. En niet alleen Israël, ook de Verenigde Staten gaan naar verkiezingen. In de twee gevallen is het gevaar niet denkbeeldig, voor Hafez el-Assad, dat de nieuwe leiding de Syriër minder te bieden zal hebben dan de huidige.

Hoe dan ook, in het zegebulletin van Christopher stond dat Damascus en Tel Aviv op het punt stonden een nieuwe en intensieve faze van onderhandelingen aan te vatten, met een reeds gedetailleerde agenda voor besprekingen in juli. Deze maand nog moeten de Israëlische en de Syrische stafchefs in Washington bijeenkomen om de veiligheidsaspekten te bespreken van een Israëlische terugtrekking van zijn leger uit de Golan-hoogvlakte, in ruil voor een totale, alomvattende vrede tussen beide landen (Israël zou van de VS graag voor 2,5 miljard dollar aan gesofistikeerde bewapening hebben, vooral om de “early warning”-funktie van de Golan over te nemen). Het moet snel gaan nu. En de Amerikaanse president Bill Clinton zou bereid zijn zelf naar het Midden-Oosten te komen voor de bezegeling van een Israëlisch-Syrisch akkoord, dat waarschijnlijk een teken zou zijn voor andere Arabische landen om zich ook dieper in het vredesproces te engageren.

Tegelijk kon Christopher ook verse verbintenissen voorleggen voor een nieuwe faze in de onderhandelingen en machtsoverdracht op de westelijke Jordaanoever, waar tegen een nieuw ingestelde streefdatum van één juli een nieuwe uitbreiding van de Palestijnse autonomie zou moeten ingaan. Daar draait het probleem rond de terugtrekking en reorganizatie van de Israëlische troepen, die Palestijnse verkiezingen moet mogelijk maken. Daarbij vergeleken, zal de ontruiming van de Golan, hoe strategisch ook, naar alle waarschijnlijkheid een “makkie” blijken.

Sus van Elzen

Israëlische tanks op de Golan-hoogvlakte : veiligheid of wisselgeld ?

Reageren op dit artikel kan u door een e-mail te sturen naar lezersbrieven@knack.be. Uw reactie wordt dan mogelijk meegenomen in het volgende nummer.

Partner Content